مکۀ مکرمة؛ تاریخ و خاطره
ستایش از آن الله است. از آن پروردگاری که شعائر اسلام را والا داشته و آن را برای بندگان خود واضح و روشن گرداند... او که میان ماه‌ها و روزها برتری قرار داد و حج را رکنی از ارکان این دین بزرگ گرداند...
وی را سپاس می‌گویم ـ که او پاک و منزه است ـ و شکرش را به جای می‌آورم و عفو زیبایش را می‌خواهم و برای گناهان و معاصی از او آمرزش می‌خواهم و از وی هدایت و توفیق و داخل شدن در زمرۀ کسانی را می‌خواهم که «گفتند پروردگار ما الله است سپس استقامت ورزیدند»...
اما بعد:
{ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ} [حشر: 18](اى كسانى كه ایمان آورده‏اید از الله پروا دارید و هر كسى باید بنگرد كه براى فردا[ى خود] از پیش چه فرستاده است و [باز] الله خدا بترسید در حقیقت‏الله به آنچه مى‏كنید آگاه است)
{ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ یَعْلَمُ مَا فِی أَنفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ } [بقره: 235](و بدانید كه الله آنچه را در دل دارید مى‏داند پس از [مخالفت] او بترسید)
اوقات خود را حفظ نمایید که این اوقات با قیمت قابل سنجش نیستند و و کارها را با ترازوی شرع بسنجید و نیت‌ها و اهداف خود را درست گردانید و با اخلاص فضیلت این اعمال را به دست آورید و جهان غیب را در حال پنهان و آشکار به یاد داشته باشید که چه خوب است مراقبت نفس و چه باارزش است!
روزهای باارزش خود را پیش از از دست رفتن آن غنیمت شمارید، این روزهایی که خداوند آن‌ها را شرف و فضیلت داده است.
ای مسلمانان: در این روزهای مبارک، مکه به استقبال جمع حاجیان می‌رود و مسجد الحرام مهمانان خداوند را در آغوش می‌گیرد. حاجیانی که از هر بلندی و پستی و از هر دور و نزدیک آمده‌اند تا ندای پروردگار را لبیک گویند و تا دستور خلیل وی (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) را اجابت کنند:
{ وَأَذِّن فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوكَ رِجَالاً وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ یَأْتِینَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ ( 27) لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ } [حج: 27-28]
(و در میان مردم براى حج بانگ برآور تا [زایران] پیاده و [سوار] بر هر شتر لاغرى كه از هر راه دورى مى‏آیند به سوى تو روى آورند (27) تا شاهد منافع خویش باشند)
حاجیان مشتاقانه و آرزمندانه می‌آیند... در حالی که در مسیر خود بسوی بیت الله می‌روند، شادی آنان را در برگرفته و امید بخشیده شدن گناهان و دستیابی به بهشت‌های خداوندی را دارند رکن پنجم از ارکان دینشان را در مقدس‌ترین نقطۀ روی زمین به انجام می‌رساند.
این است مکۀ مکرمه، تاریخ و خاطرات...
{ إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَكَّةَ مُبَارَكاً وَهُدًى لِّلْعَالَمِینَ (96) فِیهِ آیَاتٌ بَیِّـنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَمَن دَخَلَهُ كَانَ آمِناً } [آل عمران: 96-97]
(در حقیقت نخستین خانه‏اى كه براى [عبادت] مردم نهاده شده همان است كه در مكه است و مبارک و براى جهانیان [مایۀ] هدایت است (96) در آن نشانه‏هایى روشن است [از جمله] مقام ابراهیم، و هر كه در آن درآید در امان است)
پیامبران به سوی این خانه حج کرده‌اند و امام حنفا (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) در آن نماز گزارده است... از مکه نور هدایت تابیدن گرفت و رسالت توحید آغاز گردید تا آنکه همۀ زمین را در برگرفت و جهان را تغییر داد و زیباترین و بزرگترین تمدنی را که جهان شناخت پایه گذارد...
مکه مرکز جهان و سمبل وحدت مسلمانان و منبع نور است برای جهانیان... بهترین سرزمین‌هاست نزد خداوند و محبوبترین آن‌هاست نزد رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ
این مکه است (مادر شهرها) که زادگاه بهترین انسان‌هاست... پیامبر ما بر خاک آن رشد یافت و بر زمین آن راه رفت... مکه در عرض نیم قرن زندگی پیامبر خدا (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) را بر خاک خود مشاهده کرد. چه شرفی بالاتر از این شرف است؟ اگر این خاک سخت می‌گفت چه سیرتی را بیان می‌کرد و چه تاریخی را بر می‌شمرد؟!
در این سرزمین جبرئیل امین ـ علیه السلام ـ با وحی نازل شد و در این سرزمین رسول خدا (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) کلمۀ توحید را بر کوه صفا فریاد زد...
اگر کعبه لب می‌گشود و اگر زمزم و مقام ابراهیم سخن می‌گفتند چنین بیان می‌کردند که روزی اینجا ابوبکر بود و عمر بود، عثمان بود و علی بود و دیگر اصحاب بودند... آنان که دنیا را نورانی کردند و زمین را پاک ساختند... و در اینجا بود که توحید با بت پرستی به نبرد پرداخت تا آنکه خداوند دین خود را پیروز ساخت...
اینجا بود که پیامبر (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) در برابر کعبه ایستاد تا آنکه مبادی این دین را بیان نماید و تا آنکه مترقی‌ترین برنامۀ انسانی را طرح بریزد... طرحی که همۀ تمدن‌ها تاکنون از ترسیم آن ناتوان مانده‌اند.
حجاج بیت الله الحرام: رسیدن شما به این خانۀ محترم خداوند مبارک باد... این شعائر و این احساس بر شما مبارک باد... بر شما مبارک باد این زمان شریف و این مکان شریف و این اعمال بس عظیم... خداوند را برای این نعمت‌های حمد و شکر گوید که او اعلام نموده برای شاکران افزون خواهد داد.
خوش آمدید... شما مهمان خداوندید که گرامی‌داشت و احترامش واجب است...
خداوند حجتان را آسان گرداند و شما را از هر گزندی محفوظ بدارد و حجتان را مبرور و تلاشتان را مشکور سازد و از ما و شما اعمالمان را بپذیرد.
ای مسلمانان: قصد نمودن این سرزمین پاک باعث پاک شدن گناهان و از بین رفتن آنان میشود و بلکه بالاتر از این، حج مبرور پاداشی ندارد به جز بهشت... و این سخن پیامبرتان (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) است.
چه اندازه درون‌ها برای مکه مشتاق شده و چقدر قلب‌ها برای آن بی‌تاب گشته اند... و چه انسان‌هایی که در شوق و سوز آن گریسته‌اند... چه انسان‌ها که حسرت دیدن «وادی محسر» را دارند... آرزو دارند شبی در منا بمانند و ساعتی در عرفه توقف کنند یا در شب مزدلفه شریک باشند و در ازدحام جمرات حضور داشته باشند... یا آنکه طواف خانه کنند و اشک بریزند...
و همچنان موکب حجاج از هر راه دور و نزدیک سرازیر است...
چه زیباست صدای لبیک که بر هواپیماها در آسمان و در کشتی‌ها در دریا و در اتوموبیل‌ها در جاده‌ها به گوش می‌رسد...
لبیک اللهم لبیک... لبیک لا شریک لک لبیک... إن الحمد و النعمة لک والملک... لا شریک لک.
مقصد یگانه و هدفی یگانه... این قافله‌های ایمان است... این سفر زندگی است که به جایی که دل‌ها بدان گرایش دارند... بسوی سمبل اسلام و قبلۀ مسلمانان.
ای حجاج بیت الله الحرام... منزلت حج نزد خداوند متعال بس بزرگ است و این شعیره در دین جایگانی عظیم دارد... خداوند این شعیره را با این سخن خود واجب گردانده است که:
{ وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ} [آل عمران: 97]
(و براى الله حج آن خانه بر عهده مردم است كسى كه بتواند به سوى آن راه یابد و هر كه كفر ورزد یقینا الله از جهانیان بى‏نیاز است)
اما در مورد فضل آن ابوهریره رضی الله عنه روایت کرده است که رسول الله (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) فرمودند: «عمره تا عمره کفاره ای است برای بین آن دو و حج مبرور پاداشی ندارد جز بهشت» [به روایت بخاری و مسلم]
همچنین در صحیح آمده است که از رسول خداوند (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) پرسیده شد: کدام یک از اعمال بهتر است؟ ایشان فرمودند: «ایمان به خداوند عزوجل» سپس پرسیدند: پس از آن چه؟ ایشان فرمود: «جهاد در راه خداوند» باز پرسیده شد: سپس چه عملی؟ فرمود: «حج مبرور».
حج مبرور تجارت دنیا  آخرت و پیروزی در هر دوی آنها است.
از ابن مسعود رضی الله عنه روایت است که گفت: رسول الله (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) فرمودند: «حج و عمره را در پی هم انجام دهید که آن دو فقر را از بین می‌برند و گناهان را چنان پاک می‌کنند که آتش ناپاکی آهن را پاک می‌سازد» [به روایت احمد و ترمذی با سند صحیح]
و در صحیحین آمده است که رسول الله (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) فرمودند: «هر که حج این خانه را به جای آورد و بد دهانی و گناه نکرد به مانند روزی که مادرش او را به دنیا آورد بر خواهد گشت» یعنی به مانند روز تولد از گناهان پاک خواهد شد... این به همراه چند برابر شدند حسنات و بالا رفتن درجات است.
از جابر رضی الله عنه از رسول الله (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) روایت است که ایشان فرمودند: «نماز در این مسجد من بافضیلت‌تر است از هزار نماز در دیگر مساجد مگر مسجد الحرام، و نماز در مسجد الحرام صد هزار بار بافضیلت‌تر است از نماز در دیگر مساجد» [به روایت احمد و ابن ماجه با سند صحیح و اصل این حدیث در صحیح است]
این یعنی نماز در مسجد الجرام به اندازۀ نماز 54 سال ارزش دارد.
آیا پس از این کسی برای اینکه دلش هوای حرم کرده است ملامت خواهد شد؟ این جدای از مواقف رحمت در عرفات و مشعر الحرام و منی و طواف خانۀ خدا و سعی بین صفا و مروه و رمی جمرات است، که همۀ این‌ها از مواقف رحمت و اجابت دعایند.
اما عرفات... و تو چه می‌دانی که عرفات چیست! رسول الله (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) می‌فرماید: «هیچ روزی نیست که خداوند در آن بیشتر از روز عرفات بندگانی را از آتش نجات داده باشد و او در عرفات [به بندگانش] نزدیک می‌شود سپس بخاطر آنان بر ملائکه‌اش فخر مباهات می‌کند و می‌گوید: اینها چه می‌خواهند؟» [به روایت مسلم]
آن‌ها رحمت پروردگار و بهشت او را می‌خواهند... آنها مغفرت گناهانشان و آزادی از آتش را می‌خواهند... آنان از حاهای دور دنیا آمده‌اند... خانواده و سرزمین خود را ترک گفته‌اند  و هر چه را توانسته‌اند خرج کرده‌اند تا به به این مکان‌ها شریفه برسند...
آن هم در زمانه‌ای که می‌بینی برخی از ثروتمندان از ادای این فریضه تنبلی می‌کنند و پول و وقت خود را در راه سفر و تفریح و خوشگذرانی و غفلت هدر می‌دهند و حتی یک بار هم به حج نرفته‌اند.
این‌ها بدانند که رکنی از ارکان اسلام را ترک گفته‌اند... عمر بن خطاب رضی الله می‌گوید: هر که وضع مالی خوبی داشت و حج را به جای نیاورد و مرد، اگر خواست به مانند یهودیان و مسیحیان بمیرد.» و به مانند این سخن از علی بن ابی‌اطلب رضی الله عنه نیز روایت شده است.
پس باید که شخص توانگر تقوای خداوند را پیشه ساخته و پیش از از دست دادن فرصت دست به کار شود و اگر ناتوانی یا مرگ او را غافلگیر ساخت آنگاه عذر آوردن برای او سودی نخواهد داشت.
أعوذ بالله من الشیطان الرجیم:
{ وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ } [آل عمران: 97]
(و براى الله حج آن خانه بر عهده مردم است [البته بر] كسى كه بتواند به سوى آن راه یابد و هر كه كفر ورزد یقینا الله از جهانیان بى‏نیاز است)
خداوند ما و شما را به واسطۀ کتابش و سنت پیامبرش، برکت و سود رساند، و برای خود و شما از خداوند متعال مغفرت می‌خواهم.
ای مومنان... ای حجاج خانۀ خدا. اکنون که خداوند شما را به خانه‌اش رسانده است شعائر او را پاس دارید تا تقوا و ایمانتان افزون گردد:
{ ذَلِكَ وَمَن یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ } [حج: 32]
(این است [فرایض خدا] و هر كس شعایر الله را بزرگ دارد در حقیقت آن از تقوای دلهاست)
از پاسداشت شعائر خداوندی این است که: عمل را به نیکی انجاکم داده و بر کامل انجام دادن آن حریص بوده و از روش رسول خدا (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) پیروی نماییم. ایشان می‌فرماید: «مناسکتان را از من فراگیرید»
همچنانکه پی گرفتن رخصت‌ها و سهل انگاری در انجام مناسک، زیان است و نقص.. خداوند متعال می‌فرماید:
{ وَأَتِمُّواْ الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلّهِ } [بقره: 196]
(و براى الله حج و عمره را به پایان رسانید)
همچنین دوری از آنچه باعث نقصان در حج و عمره می‌شود و استفاده از زمان و مکانی که خداوند آن را بزرگ داشته است، ازجملۀ بزرگداشت شعائر الهی است.
همچنین دوری کردن از بحث و جدل و صر و صدا، زیرا قبولی حج و مغفرت گناهان، وابسته به ترک این کارها است. خداوند متعال می‌فرماید:
{ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ فَمَن فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلاَ رَفَثَ وَلاَ فُسُوقَ وَلاَ جِدَالَ فِی الْحَجِّ } [بقره: 197]
(حج در ماههاى معینى است پس هر كس در این [ماه]ها حج را [برخود] واجب گرداند [بداند كه] در اثناى حج همبسترى و گناه و جدال [روا] نیست)
پیش از این سخن رسول الله (صلی الله علیه وعلی آله وسلم) گذشت، آنجا که می‌فرماید: «هر که حج کند و سخن ناروا نگفته و گناه نورزد به مانند روزی که مادرش وی را به دنیا آورد باز خواهد گشت»
پاکسازی درون و ازدیاد ایمان و به دست آوردن تقوا آنگاه خواهد بود که مسلمان با ادب و خشوع به عبادت پروردگارش روی آورد...
چنانکه لازم است پیش از آغاز کارهای حج دربارۀ احکام شرعی آن پرسش شود. چه بسا حاجیانی که بر اساس نادانی به عبادت خداوند می‌پردازند و نه سوال می‌کنند و نه فرا می‌گیرند و چه بسا افرادی که اگر پیش از کار سوال کرده بودند در مشکل واقع نمی‌شدند...
همچنین بر دوش مسئولان و دست اندر کاران مسئولیتی بس بزرگ نهاده شده و باید در این باره تقوای خداوند را در پیش گیرند زیرا همه مسئولند و همه در مورد افراد تحت مسئولیت خود مورد سوال قرار خواهند گرفت.
ای مومنان: همانا اصلی که این خانه بر آن بنا شده است توحید پروردگار جهانیان است. او که در کتابش فرموده است:
{ وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِیمَ مَكَانَ الْبَیْتِ أَن لَّا تُشْرِكْ بِی شَیْئاً } [حج: 26]
(و چون براى ابراهیم جاى خانه را معین كردیم [بدو گفتیم] چیزى را با من شریک مگردان)
و خداوند در خلال آیات خح چنین می‌فرماید:
{ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ (30)حُنَفَاء لِلَّهِ غَیْرَ مُشْرِكِینَ بِهِ } [حج: 30-31]
(پس از پلیدى بتها دورى كنید و از گفتار باطل اجتناب ورزید (30) در حالى كه گروندگان خالص به الله باشید نه شریک ‏گیرندگان [براى] او)
پس اعمال خود را پاک سازید و در همۀ کارهای شرعی‌تان و در همۀ زندگی به سنت پایبند باشید زیرا شرک، اعمل انسان را باطل می‌سازد و همیشه پایبند به یاد خداوند باشید این ویژگی بارز حج است و این اعلام توحید است و سمبل حج... خداوند متعال می‌فرماید:
{ وَاذْكُرُواْ اللّهَ فِی أَیَّامٍ مَّعْدُودَاتٍ } [بقره: 203]
(و الله را در روزهایى معین یاد كنید)
و می‌فرماید:
{ فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ } [بقره: 198]
(پس چون از عرفات كوچ نمودید الله را در مشعر الحرام یاد كنید)
و همچنین می‌فرماید:
{ فَإِذَا قَضَیْتُم مَّنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُواْ اللّهَ } [بقره: 200]
(و چون آداب ویژه حج‏ خود را به جاى آوردید الله را یاد کنید)
و باز می‌فرماید:
{ لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ } [حج: 28]
(تا شاهد منافع خویش باشند و نام الله را در روزهاى معلومى به یاد آورند)
و در پایان درود و سلام فرستید بر بهترین انسان‌ها و پاک‌ترین آنان، رسول خداوند  محمد بن عبدالله...
خداوندا درود و سلام و برکت فرست بر بنده و پیامبرت محمد و بر اهل بیت پاکش و بر صحابۀ نیکوکارش. خداوندا راضی و خشنود باش از امامان هدایتگر، خلفای راشدین، ـ ابوبکر و عمر و عثمان و علی ـ و از دیگر صحابۀ پیامبرت و از همۀ کسانی که بر روش آنان رفته و از سنت آنان پیروی نموده‌اند. ای پروردگار جهانیان.
خداوندا حجاج و معتمرین را حفظ نما و نسک آنان را آسان گردان و حجشان را کامل نما و از ما و آنان بپذیر ای پروردگار جهانیان.
خداوندا اسلام و مسلمانان را عزت ده و شرک و مشرکان را خوار بگردان و این سرزمین و دیگر سرزمین‌های مسلمان را در امن و امان بدار. خداوندا هر که را برای ما و دین ما ارادۀ بد دارد به خود مشغول ساز و مکر او را در نابودی وی قرار ده.
خداوندا ما را در سرزمین‌های ما ایمن بدار و مسئولان و والیان امر ما را اصلاح نما.
خداوندا گرانی و وبا و ربا و زنا و زلزله‌ها و سختی‌ها و فتنه‌های بد آشکار و پنهان را از ما دور بدار.
خداوندا اوضاع مسلمانان را اصلاح نما خداوندا اوضاع مسلمانان را در هر جای جهان اصلاح نما. خداوندا آنان را بر حق و هدایت و کتاب و سنت جمع گردان. خداوندا جان آنان را حفظ نما و آنان را در سرزمینشان در امان بدار و زندگی آنان را آسان نما و اوضاع آنان را نیک گردان و دشمانشان را نابود ساز.
خدایا مستضعفان را در هر مکانی یاری ده. خدایا آنان را در فلسطین یاری ده. خداوندا مجاهدان را در بیت المقدس یاری ده. خدایا آنان را بر حق جمع گردان.
خداوندا، دینت را و کتابت را و سنت پیامبرت و بندگان مومنت را یاری ده.
خداوندا مسجد الاقصی و همۀ آن سرزمین مقدس را از تجاوز متجاوزان ناپاک، پاک گردان. خداوندا ای زندۀ پایدار، ای زندۀ پایدار، ای زندۀ پایدار، پناه تو محکم است و ثنای تو جلیل، ای آنکه لشکرش شکست نمی‌پذیرد و وعده‌اش خلاف نمی‌شود. تو پاک و منزهی...
خداوندا شب ستمگران به طول انجامید... خداوندا صهیونیست‌ها در طغیان و تجاوز زیاده‌روی نمودند... خداوندا دستی از حق برای آنان مهیا ساز تا قدرت آنان را بشکند و آنان را نابود سازد. خداوندا عذاب خود را بر آنان نازل ساز.
پروردگارا ما را در دنیا و آخرت نیکی عطا کن و از آتش دوزخ دور بدار. خداوندا گناهان ما را بیامرز و عیب‌های ما را بپوشان و کارهای ما را آسان گردان و ما را به آنچه رضایت تو در آن است برسان.
خداوندا تو را برای رحمتت و بارانت شکر می‌گوییم. خداوندا ما باز از فضلت مسالت داریم. خداوندا از رحمت تو بی‌نیاز نیستیم... پروردگارا خیر و رحمت را بر دیگر سرزمین‌های ما نیز فراگیر گردان.
خداوندا تویی آن خدایی که معبودی به حق جز تو نیست. تویی بی‌نیاز و ما نیازمندیم.... باران را بر ما نازل نما و مار از از مایوسان مگردان.خداوندا بندگان و سرزمین‌ها در نیاز و حاجتی هستند که جز تو کسی توانایی رفع آن را ندارد. خداوندا ما را عطا نما و محروممان نگردان و ما افزون ده و از ما کم ننما.
بندگان خداوند:{إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِیتَاء ذِی الْقُرْبَى وَیَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ وَالْبَغْیِ یَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ (90) وَأَوْفُواْ بِعَهْدِ اللّهِ إِذَا عَاهَدتُّمْ وَلاَ تَنقُضُواْ الأَیْمَانَ بَعْدَ تَوْكِیدِهَا وَقَدْ جَعَلْتُمُ اللّهَ عَلَیْكُمْ كَفِیلاً إِنَّ اللّهَ یَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ} [نحل: 90-91]
(در حقیقت‏ الله به دادگرى و نیكوكارى و بخشش به خویشاوندان فرمان مى‏دهد و از كار زشت و ناپسند و ستم باز مى‏دارد به شما اندرز مى‏دهد باشد كه پند گیرید (90) و چون با الله پیمان بستید به پیمان خود وفا كنید و سوگندهاى [خود را] پس از استوار كردن آنها مشكنید با اینكه الله را بر خود ضامن [و گواه] قرار داده‏اید زیرا الله آنچه را انجام مى‏دهید مى‏داند)
برگرفته شده از خطبه حرم مکی