نامه‌ای برادرانه
تأليف:
خالد بن هدّوب المهیدب
مترجم:
اسحاق دبیری
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله وسلام على عباده الذين اصطفى أما بعد:
پس از سپاس و ستایش پروردگار جهانیان و سلام و درود بى پایان بر روان پاک خاتم پیامبران محمد بن عبدالله و آل مطهر و صحابه جان فداى او، بدانیم که بهترین زیورها دانش بشمار میرود، و این کتاب که «رسالة أخوية» «نامه‌اى برادرانه» نام دارد، و برادر محترم خالد بن هدّوب المهیدب آن را نوشته، به خوانندگان عزیز و أمت فارسى زبان جهان إسلام تقدیم میداریم، و این کتاب را به اینخاطر براى ترجمه انتخاب نمودیم که با وجود کم حجمى آن، شامل پنجاه فائده از آداب مهم إسلام است که هر مسلمان باید آنها را بداند، و بدین ترتیب خواستیم به إسلام خدمتى کرده باشیم، زیرا دانستن بیشتر این فائده‌ها بر مسلمانان واجب است.
قابل ذکر است که در بعضى جاها مسائل غیر واضح را بطور مختصر شرح داده ایم تا خوانندۀ محترم آن را فهمیده و اشکالى در ذهن او نماند.
در پایان امیدواریم این ترجمه مورد قبول درگاه پروردگار قرار گرفته و مورد پسند خوانندۀ محترم قرار گیرد.
رياض
محرم الحرام ۱۴۱۱ هـ ق
إسحاق دبيری /
این خطبۀ حاجت است که رسول اکرم ص با آن مجالس و درس‌هاى را افتتاح مىفرمودند.
«إن الحمد لله نحمده ونستعينه ونستغفره ونعوذ بالله من شرور أنفسنا ومن سيئات أعمالنا من يهده الله فلا مضل له ومن يضلل فلا هادي له وأشهد أن لا إله إلاَّ الله وحده لا شريك له وأشهد أنَّ محمداً عبده ورسوله».
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِۦ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسۡلِمُونَ١٠٢﴾ [آل عمران: ۱۰۲].
«اى أهل إیمان، از خدا بترسید چنانکه شایستۀ خدا ترس بودن است، پیوسته بیاد او باشید و شکر نعمتش را بجاى آرید تا نمیرید جز بدین إسلام».
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱتَّقُواْ رَبَّكُمُ ٱلَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ وَخَلَقَ مِنۡهَا زَوۡجَهَا وَبَثَّ مِنۡهُمَا رِجَالٗا كَثِيرٗا وَنِسَآءٗۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِي تَسَآءَلُونَ بِهِۦ وَٱلۡأَرۡحَامَۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلَيۡكُمۡ رَقِيبٗا١﴾ [النساء: ۱].
«اى مردم، بترسید از پروردگار خود، آن خدائى که همۀ شما را از یک تن بیافرید، و هم از آن جفت او را خلق کرد، و از آن دو تن خلقى بسیار از مرد و زن در اطراف عالم برانگیخت، و بترسید از آن خدائیکه بنام او از یکدیگر مسئلت و درخواست مىکنید ـ خدا را در نظر آریـد ـ و در بارۀ أرحام کوتاهى مکنید که همانا خدا مراقب أعمال شماست».
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَقُولُواْ قَوۡلٗا سَدِيدٗا٧٠ يُصۡلِحۡ لَكُمۡ أَعۡمَٰلَكُمۡ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡ ذُنُوبَكُمۡۗ وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ فَقَدۡ فَازَ فَوۡزًا عَظِيمًا٧١﴾ [الأحزاب: ٧۰-٧۱].
«اى کسانی که إیمان آوردید، متقى و خدا ترس باشید، و همیشه بحق و صواب سخن بگوئید، تا خدا أعمال شما را بلطف خود اصلاح فرماید، و از گناهان شما درگذرد و هرکه خدا و رسول را اطاعت کند البته به سعادت و پیروزى بزرگ نائل گردیده است».
أما بعد:
بـرادر محترم این نامۀ متواضع که شامل است از پنجاه فائده، و آنهم عبارتند از وصیتنامه‌ها و راهنمائى‌هاى جمع شده از دین مبین إسـلام، به تو هدیه می‌کنم، و دست به کار شدم که این نامه حد الإمکان و بقدر مستطاع اقتباس و تصدیق و استشهاد شـده باشد از آنچـه صحیح و ثابت است از رسـول الله ص و أقـوال سلف و نیاکان و پیشینیان أمت محمدى.
و از خداوند تعالى به أسماء و صفات والاى او مسئلت دارم تا کسى که این نامه را بخواند منفعت دهد، و در توزیع و نشر آن کمک کند پاداش نیک دهد.
و این عمل متواضع را خالصاً براى وجـه و رضاى خودش قرار دهد.
و أخیراً آنچه در این کار صواب و صحیح است از خـداوند است، و آنچه خطا و اشتباه است از من و از شیطان است.
وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين وصلى الله وسلم على نبينا محمد وعلى آله وصحبه وسلم.
أبو مصعب
بر أداى نماز جماعت در مسجد محافظت کن، زیرا رسول اللهص فرمودند: «من حافظ عليها كان له عند الله عهد أن يدخله الجنّة». [مالک، أحمد، أبوداود، النسائی، ابن ماجه] . کسی که بر نماز جماعت در مسجد محافظت نماید خداوند عهد و پیمان نموده است که او را وارد بهشت نماید.
بر سنت‌هاى راتبه محافظت کن و آنها عبارتند از:
دو رکعت قبل از صبح، چهار رکعت قبل از ظهر، و دو رکعت بعد از آن، دو رکعت بعد از مغرب، و دو رکعت بعد از عشاء (خفتن).
چنانچه رسول اکرم ص مىفرماید: «مَا مِنْ عَبْدٍ مُسْلِمٍ يُصَلِّى لِلَّهِ كُلَّ يَوْمٍ ثِنْتَىْ عَشْرَةَ رَكْعَةً تَطَوُّعًا غَيْرَ فَرِيضَةٍ إِلاَّ بَنَى اللَّهُ لَهُ بَيْتًا فِى الْجَنَّةِ أَوْ إِلاَّ بُنِىَ لَهُ بَيْتٌ فِى الْجَنَّةِ». [مسلم]. « هر بندۀ مسلمانى در هر شبانه روز دوازده رکعت نماز نافله (سنت) بدون نمازهاى فرض بخواند خـداوند براى او خانه‌اى در بهشت مىسازد، یا خانه‌اى در بهشت براى او ساخته مىشود».
تلاش کن تا نماز سنت را در خانه بخوانى زیرا رسول اکرمص مىفرماید: «صَلُّوا أَيُّهَا النَّاسُ فِي بُيُوتِكُمْ، فَإنَّ أفْضَلَ الصَّلاَةِ صَلاَةُ المَرْءِ في بَيْتِهِ إِلاَّ المَكْتُوبَةَ متفقٌ عَلَيْهِ ». [النسائي وابن خزيمة، وصحيح الألباني].
«اى مردم! در خانه‌هایتان نماز بخوانید زیرا بهترین نماز انسان آن است که در خـانه خـوانده شـود مگر نماز فرض ـ که خواندن آن در مسجد بهتر است» [۱].
از شیخ الإسـلام ابن تیمیة در مورد کسی که همیشه سنت‌ها را ترک می‌کند پرسیده شد، وى فرمود: کسی که بر ترک سنت‌ها اصرار ورزد دلیل بر این است که دین او ناقص است و گواهى او پذیرفته نمىشود. [ابن تیمیة ۲۳/۱۲۳].
[۱] یعنى نمازهاى سنت را در خـانه بخوانید تا اینکه از ریاء و سُمعت دور بوده أجر و پاداش بیشترى ببرید.
أذکار و أوراد وارده همیشه بعد از هر نماز بخوان، و با این کار به رسول اکرم ص تأسى و اقتداء کن.
این أذکار عبارتند از: بعد از هر نماز سه بار استغفر الله بگوئید:
بعد از آن «اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلامُ، وَمِنْكَ السَّلامُ، تَبَارَكْتَ يَا ذَا الْجَلالِ وَالإِكْرَامِ» سپس بگوئید: «لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» سپس: «لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ»، سپس: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَلَا نَعْبُدُ إِلَّا إِيَّاهُ لَهُ النِّعْمَةُ وَلَهُ الْفَضْلُ وَلَهُ الثَّنَاءُ الْحَسَنُ» سپس: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ».
سپس: «اللَّهُمَّ لا مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ وَلا مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلا يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ» یعنی: هیچ ثروتمندى ثروتش به او نفع نمی‌رساند، بلکه تمامى خلق فقیر بسوى خداى عزوجل هستند.
سپس بگوئید: «سبحان الله»، سى و سه بار، و «الحمد لله» سى و سه بار، و «الله أكبر» سى و سه بار، سپس: «لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» سپس «آية الكرسي» را بخوانید و آنهم: ﴿ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُۚ لَا تَأۡخُذُهُۥ سِنَةٞ وَلَا نَوۡمٞۚ لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ مَن ذَا ٱلَّذِي يَشۡفَعُ عِندَهُۥٓ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦۚ يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيۡءٖ مِّنۡ عِلۡمِهِۦٓ إِلَّا بِمَا شَآءَۚ وَسِعَ كُرۡسِيُّهُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَۖ وَلَا ئَُودُهُۥ حِفۡظُهُمَاۚ وَهُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡعَظِيمُ٢٥٥﴾ [البقرة: ۲۵۵].
«خـداى یکتاست که جز او خدائى نیست، زنده و پاینده است، هرگز او را کسالت خواب فرا نگیرد، تا چه رسد که خواب رود، اوست مالک آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، کرا این جرأت است که در پیشگاه او بشفاعت برخیزد، مگر به فـرمان او، علم او محیط است بآنچه پیش نظر خلق آمده است، و آنچه سپس خواهد آمد، وخلق به هیچ مرتبۀ علم او احاطه نتواند کرد، مگر به آنچه او خواهد، قلمرو علمش از آسمانها و زمین فراتر است، و نگهبانى زمین و آسمان بر او آسان و بى زحمت است، چه او داناى بزرگوار و تواناى با عظمت است».
سپس این سورها را بخوانید:
سورۀ الإخلاص ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ١﴾ [الإخلاص: ۱]. سورۀ الفلق ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ١﴾ [الفلق: ۱]. سورۀ الناس ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ١﴾ [الناس: ۱].
این سوره‌ها را در نماز صبح و نماز مغرب سه بار تکرار کنید، این بهتر است [۲].
سپس پناه بخواهید از خداوند از آنچه رسول اکرمص پناه خواسته‌اند چنانکه از سعید بن أبى وقاصس روایت است که رسول اکرمص فرمودند: «اللَّهُمَّ إنِّي أَعُوذُ بِك مِنْ الْبُخْلِ وَأَعُوذُ بِك مِنْ الْجُبْنِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ أَنْ أُرَدَّ إلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ، وَأَعُوذُ بِك مِنْ فِتْنَةِ الدُّنْيَا، وَأَعُوذُ بِك مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ ». [البخاري].
«إلهی! از بخل، ترس، بزدلی، کهنسالى که مرا به ذلت بکشد، فتنۀ دنیا و عذاب قبر به تو پناه می‌برم».
[۲] این را شیخ عبدالعزیز بن باز مفتى عام عربستان سعودى گفته است که تکرار آن سه بار بهتر است.
این دعاء را حفظ کن و در نمازت آن را بخوان:
«عَنْ أَبِي بَكْرٍ الصِّدِّيقِ سأَنَّهُ قَالَ لِرَسُولِ اللَّهِ جعَلِّمْنِي دُعَاءً أَدْعُو بِهِ فِي صَلَاتِي قَالَ قُلْ اللَّهُمَّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي ظُلْمًا كَثِيرًا وَلَا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ فَاغْفِرْ لِي مَغْفِرَةً مِنْ عِنْدِكَ وَارْحَمْنِي إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»[متفق عليه] .
«از أبى بکر الصدیقس روایت است که فرمودند: به رسول اللهص گفتم: مرا دعائى بیاموز که آن را در نمازم بخوانم، رسول اکرمص فرمود: بگو: خدایا من بخودم بسیار ستم کردم و گناهان را بجز تو کسى دیگر نمىبخشد، مرا مغفرتى از جانب خودت بیامرز و رحمتت را شامل حال من گردان زیرا تو بخشنده و مهربانى».
هنگامى که در نماز جماعت مى‌ایستى کفتت را به کتف رفیقت و کعب خود را به کعب (شتالنگ) رفیق کنارى‌ات بچسپان زیرا این سنت متروکى است که بسیارى از مردم بجز عدۀ معدودى آن را در این زمان ترک کرده‌اند:
چنانکه در حدیث نعمان بن بشیر روایت شده است: «أَقْبَلَ ج عَلَى النَّاسِ بِوَجْهِهِ فَقَالَ: أَقِيمُوا صُفُوفَكُمْ ثَلَاثًا وَاَللَّهِ لَتُقِيمُنَّ صُفُوفَكُمْ أَوْ لَيُخَالِفَنَّ اللَّهُ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ قَالَ فَرَأَيْت الرَّجُلَ يَلْزَقُ مَنْكِبَهُ بِمَنْكِبِ صَاحِبِهِ وَكَعْبَهُ بِكَعْبِهِ» [متفق عليه] .
«رسول اکرم ص با چهره بسوى مردم متوجه شد و سه مرتبه فرمود: صف‌هایتان را برابر و راست کنید، سوگند به خدا اگر صف‌هایتان را برابر و راست نکنید خداوند میان دلهایتان اختلاف مىاندازد، نعمان می‌فرماید: یاران رسول اکرم ص را دیدم که هر کدام کتفش را به کتف فرد کنارى اش و کعبش را به کعب او مىچسپاند».
بر نماز وتر محافظت کن زیرا نماز وتر از سنتهائى است که رسول اکرمص در سفر و حضر بر آن مواظبت می‌کرد و فرمود: «اجْعَلُوا آخِرَ صَلاَتِكُمْ بِاللَّيْلِ وِتْرًا ». [البخاري] .
«آخرین نمازتان را در شب نماز وتر قرار دهید».
بر سنت ضحی [۳] نیز محافظت کن، چنانچه رسول اکرم ص در این مورد می‌فرماید:
«يُصْبِحُ عَلَى كُلِّ سُلاَمَى مِنْ أَحَدِكُمْ صَدَقَةٌ فَكُلُّ تَسْبِيحَةٍ صَدَقَةٌ وَكُلُّ تَحْمِيدَةٍ صَدَقَةٌ وَكُلُّ تَهْلِيلَةٍ صَدَقَةٌ وَكُلُّ تَكْبِيرَةٍ صَدَقَةٌ وَأَمْرٌ بِالْمَعْرُوفِ صَدَقَةٌ وَنَهْيٌ عَنْ الْمُنْكَرِ صَدَقَةٌ وَيُجْزِئُ مِنْ ذَلِكَ رَكْعَتَانِ يَرْكَعُهُمَا مِنْ الضُّحَى ». [مسلم].
«هر انسان هنگامى که صبح می‌کند بر هر مفصل آن صدقه‌اى لازم است، هر سبحان الله صدقه‌اى است، و هر الحمدلله صدقه‌اى است، و هر لا حول ولا قـوة إلاَّ بالله، صدقه‌اى است، و هـر الله أکبر صدقه‌اى است، و أمر به معروف صدقه‌اى است، و نهى از منکر صدقه‌اى است، و خواندن دو رکعت نماز ضحى از همۀ این‌ها کفایت می‌کند».
در نتیجه با انجام دادن این سنـت‌ها تو شبانه روز در ذکر و یاد خدا هستى.
[۳] ضحى یعنی: چاشتگاه، هنگام بر آمدن آفتاب، پیش از ظهر؛ و نیز بمعنى خورشید و آفتاب می‌آید. وقت نماز ضحى بعد از طلوع آفتاب تا قبل از اینکه آفتاب به وسـط آسمان برسد، و بهترین آن قبل از ظهر می‌باشد. تعداد رکعات آن: دو رکعت، چهار رکعت، شش رکعت، و هشت رکعت است.
خود را عادت ده به محض شنیدن أذان به مسجد روى و بر صف أول مواظبت کنی، و بر حذر باش از قول رسول الله ص که می‌فرماید: «لَا يَزَالُ قَوْمٌ يَتَأَخَّرُونَ عَنْ الصَّفِّ الْأَوَّلِ حَتَّى يُؤَخِّرَهُمْ اللَّهُ فِي النَّار ». [أبوداود، وصححه الألباني] .
«همچنان قوم و طایفه‌اى از صف أول تأخیر می‌کنند تا اینکه خداوند آنها را بسبب تأخیرشان به آتش جهنم ببرد».
و بارى تعالى منافقان را در هنگام بلند شدن براى أداى نماز چنین توصیف فرموده: ﴿إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ يُخَٰدِعُونَ ٱللَّهَ وَهُوَ خَٰدِعُهُمۡ وَإِذَا قَامُوٓاْ إِلَى ٱلصَّلَوٰةِ قَامُواْ كُسَالَىٰ يُرَآءُونَ ٱلنَّاسَ وَلَا يَذۡكُرُونَ ٱللَّهَ إِلَّا قَلِيلٗا١٤٢﴾ [النساء: ۱۴۲].
«همانا منافقان با خدا مکر و حیله می‌کنند، و خدا نیز با آنها مکر می‌کند ـ یعنى مکرشان را باطل می‌سازد و بر آن مکر و نفاق مجازاتشان هم خواهد کرد ـ و چون به نماز آیند از روى بى‌میلى و مجال کسالت نماز کنند، براى ریاکارى و ذکر خدا را بجز أندک و آنهم به قصد ریا نکنند».
از عائشةل روایت است که: «كان النبيص يلاطفنا ونلاطفه فإذا أذن المؤذن فكأنَّه لا يعرفنا ولا نعرفه ».
«رسول اکرم ص با ما مهربانى و لطافت مىکرد، و ما نیز با او لطافت و مهربانى می‌کردیم، و به محض شنیدن أذان گویا نه ما او را میشناسیم، و نه او ما را می‌شناسد».
و از نکات عجیب این است که إبراهیم بن میمون المروزى در زرگرى طلا و نقره کار مىکرد، ابن معین مىگوید: وقتى چکشش را بلند مىکرد، اگر صداى مؤذن را مىشنید چکش را پائین نمىآورد بلکه آن را بر مىگرداند و بر زمین مىگذاشت.
بدان که شب و روز جمعه امتیازات و آدابى دارد که آن را بر سایر روزها و شب‌هاى دیگر برترى می‌دهند بعضى از آنها عبارتند از:
ألف: غسل روز جمعه، و بعضى از علماء و دانشمندان آن را واجب دانسته‌اند، و دلیل آنها حدیثى است که رسول الله ص مىفرماید: «غُسْلُ الْجُمُعَةِ وَاجِبٌ عَلَى كُلِّ مُحْتَلِمٍ ». [متفق عليه] . « غسل جمعه بر هر فرد بالغ و مکلّف واجب است».
ب: تمیز و پاک بودن، و عطر زدن، و مسواک استعمال کردن، و کوتاه کردن ناخنها، و پـوشیدن لباس تمیز و یا جدید و نو.
ج: درود و صلوات بسیار بر رسول اللهص فرستادن، چنانچه مىفرماید: «إِنَّ أَفْضَلَ أَيَّامِكُمْ يَوْمُ الْجُمُعَةِ فِيهِ خُلِقَ آدَمُ وَفِيهِ النَّفْخَةُ وَفِيهِ الصَّعْقَةُ، فَأَكْثِرُوا عَلَىَّ مِنَ الصَّلاَةِ فِيهِ، فَإِنَّ صَلاَتَكُمْ مَعْرُوضَةٌ عَلَىَّ ». [أبوداود بإسناد صحيح] . « بهترین روزهاى شما روز جمعه است پس بر من بسیار درود بفرستید زیرا درودتان بر من عرضه می‌شود».
د: در روز جمعه ساعتى براى اجابت است، از أبوهریرهس روایت است که گفت: «أَنَّ رَسُولَ اللهِص ذَكَرَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ، فَقَالَ: فيهِ سَاعَةٌ لاَ يُوَافِقُهَا عَبْدٌ مُسْلِمٌ وَهُوَ قَائمٌ يُصَلِّي، يَسْأَلُ اللهَ تَعَالَى شَيْئًا إِلاَّ أَعْطَاهُ إِيَّاهُ وَأَشَارَ بِيَدِهِ يُقَلِّلُهَا » [متفق علیه] .
[و قول راجح در این ساعت، آخرین وقت روز جمعه قبل از مغرب و بعد از عصر می‌باشد].
رسول اکرم ص روز جمعه را ذکر فرمود، و فرمودند در آن ساعتى است که هر بندۀ مسلمانى در این ساعت دعاء کرده و از خدا چیزى مسئلت کند خداوند دعاى او را قبول می‌کند، و اشاره فرمودند با دست مبارکشان که این ساعت مدت خیلى محدود و کمى است.
ر: و از این آداب زود و پیاده‌رفتن به مسجد است، از أبى هریرهس روایت است که رسول اللهص فرمودند:
«مَنِ اغْتَسَلَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ غُسْلَ الْجَنَابَةِ ثُمَّ رَاحَ فِى السَّاعَةِ الأُولَى فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَدَنَةً وَمَنْ رَاحَ فِى السَّاعَةِ الثَّانِيَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَقَرَةً وَمَنْ رَاحَ فِى السَّاعَةِ الثَّالِثَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ كَبْشًا أَقْرَنَ وَمَنْ رَاحَ فِى السَّاعَةِ الرَّابِعَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ دَجَاجَةً وَمَنْ رَاحَ فِى السَّاعَةِ الْخَامِسَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَيْضَةً فَإِذَا خَرَجَ الإِمَامُ حَضَرَتِ الْمَلاَئِكَةُ يَسْتَمِعُونَ الذِّكْرَ ». [متفق عليه] .
«کسیکه روز جمعه مانند غسل جنابت غسل نماید و بعد به مسجد برود همانند کسى است که شترى در راه خدا قربانى کرده، و کسیکه در ساعت دوم برود همانند اینکه گاوى قربانى کرده، و کسیکه در ساعت سوم برود همانند اینکه گوسفندى نر قربانى کرده، و کسیکه در ساعت چهارم برود همانند اینکه جوجه مرغى قربانى کرده، و کسیکه در ساعت پنجم برود همانند اینکه تخم مرغى در راه خـدا قربان و صـدقه و فدا کرده، و وقتى إمام خارج شد تا بر منبر خطبه بخواند فرشتگان حاضر می‌شوند تا ذکر خدا و خطبه را گوش دهند».
و از أوس بن أوسس روایت است که رسول الله ص فرمودند: «مَنْ غَسَّلَ وَاغْتَسَلَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَبَكَّرَ وَابْتَكَرَ وَمَشَى وَلَمْ يَرْكَبْ فَدَنَا مِنَ الإِمَامِ فَاسْتَمَعَ وَلَمْ يَلْغُ كَانَ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ عَمَلُ سَنَةٍ أَجْرُ صِيَامِهَا وَقِيَامِهَا ». [أبوداود والترمذي والنسائي وابن ماجه] .
«کسیکه وضوء بگیرد و بدن خود را شسـتشو داده و آب تنى کند، و صبح زود بر خواسته و آمادگى نماید، و پیاده رفته و سوار نشود، و نزدیک إمام نشسته و گوش دهد و صحبت نکند، با هر گام و قدمى که بر مىدارد أجر و پاداش یکسال روزه و قیام آن به او میرسد». (قیام: زنده‌کردن شب با نماز شب.
و: و از آداب آن خواندن سورۀ الکهف در روز جمعه می‌باشد، چنانکه از رسول اکرمص روایت است که فرمودند:
«مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْكَهْفِ فِى يَوْمِ الْجُمُعَةِ أَضَاءَ لَهُ مِنَ النُّورِ مَا بَيْنَ الْجُمُعَتَيْنِ ». [الحاكم والبيهقي وصحيح الجامع وإرواء الغليل ۶۲۶] . « کسیکه سورۀ الکهف را در روز جمعه تلاوت کند خـداوند بین این جمعه و جمعۀ دیگرش را نورانى مىکند».
بدانکه براى کسیکه تشییع جنازه می‌کند و بر آن نماز مىخواند فضیلت خیلى بزرگ و زیادى است، چنانکه از رسول اکرم ص ثابت است که فرمودند: «مَنْ شَهِدَ الْجِنَازَةَ حَتَّى يُصَلِّيَ عَلَيْهَا فَلَهُ قِيرَاطٌ . وَمَنْ شَهِدَهَا حَتَّى تُدْفَنَ فَلَهُ قِيرَاطَانِ . قِيلَ: وَمَا الْقِيرَاطَانِ ؟ قَالَ: مِثْلُ الْجَبَلَيْنِ الْعَظِيمَيْنِ ». [متفق عليه].
«کسیکه به تشییع جنازه‌اى حاضر شود تا اینکه بر آن نماز خوانده شود براى اوست أجر یک قیراط، و کسیکه بر نماز و دفن آن حاضر شود، براى اوست أجر و پاداش دو قیراط، از رسول اللهص سؤال شد دو قیراط چقدر است؟ فرمودند: همانند دو کوه بزرگ و عظیم است».
در حالی که ایستاده چهار تکبیر بگوید و دو دست خود را با گفتن هر تکبیر بلند نماید [۴]، در تکبیر أول سورۀ الفاتحه مىخواند، و قبل از خواندن سـوره، استعاذه مىگوید [۵]، تکبیر دوم درود و صلوات بر رسول اکرم ص مىفرستد، همچنانکه در التحیات وارد شده است، تکبیر سوم دعا مىکند براى میت، و تکبیر چهارم کمى توقف کرده به سمت راست خود سلام مىدهد.
و دعا بر میت همچنانکه ثابت است عبارتست از:
أبوهریرهس روایت مىکند که شنیدم رسول اللهص مىفرماید: «إِذَا صَلَّيْتُمْ عَلَى الْمَيِّتِ فَأَخْلِصُوا لَهُ الدُّعَاءَ ». [لأبوداود وابن ماجه] . « هرگاه بر میت (مرده) نماز خواندید پس مخلصانه و بدون ریاء براى او دعا کنید».
أبوهریرهس در حدیث دیگر روایت می‌کند: وقتى رسول اکرم ص بر میت نماز می‌خواند چنین می‌فرمود: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِحَيِّنَا وَمَيِّتِنَا وَشَاهِدِنَا وَغَائِبِنَا وَصَغِيرِنَا وَكَبِيرِنَا وَذَكَرِنَا وَأُنْثَانَا اللَّهُمَّ مَنْ أَحْيَيْتَهُ مِنَّا فَأَحْيِهِ عَلَى الإِسْلاَمِ وَمَنْ تَوَفَّيْتَهُ مِنَّا فَتَوَفَّهُ عَلَى الإِيمَانِ اللَّهُمَّ لاَ تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ وَلاَ تُضِلَّنَا بَعْدَهُ ». [مسلم والأربعة].
إلهى بر زندگان ما، و مردگان ما، و حاضران و غائبان ما، و کوچکان و بزرگان ما، و مردان و زنان ما مغفرت کن، إلهى کسیکه از ما زنده مىکنى و به دنیا مىآورى او را بر إسـلام زنـده بدنیا بیاور، و کسیکه از ما از دنیا مىگیرى او را بر إیمان بگیر و در حالیکه مؤمن است از این دنیا ببر، إلهى ما را از أجر او محروم مکن، و ما را بعد از وفات او گمراه و منحرف نکن.
عوف بن مالکس روایت مىکند که رسول اکرم ص بر جنازه‌اى نماز خواند و من از دعایش این را حفظ کردم:
«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ وَارْحَمْهُ وَعَافِهِ وَاعْفُ عَنْهُ وَأَكْرِمْ نُزُلَهُ وَوَسِّعْ مُدْخَلَهُ وَاغْسِلْهُ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ وَنَقِّهِ مِنْ الْخَطَايَا كَمَا نَقَّيْت الثَّوْبَ الْأَبْيَضَ مِنْ الدَّنَسِ وَأَبْدِلْهُ دَارًا خَيْرًا مِنْ دَارِهِ وَأَهْلًا خَيْرًا مِنْ أَهْلِهِ وَأَدْخِلْهُ الْجَنَّةَ وَقِه فِتْنَةَ الْقَبْرِ وَعَذَابَ النَّارِ ». [مسلم] . «بار إلهى گناهان او را مغفرت کن، و او را ببخش و رحمت و عافیت فرما، و او را وقت نزول در قبر اکرام کن، و جایگاهش را وسیع گردان، و او را با آب، یخ، برف شستشو ده، و او را از گناهان پاک کن چنانکه جامۀ سفید از نجاست پاک مىشود، و به وى منـزلى بهتر از منـزل دنیایش، و أهلى بهتر از أهل دنیایش عنایت فرما، و او را وارد بهشت گردان، و از فتنۀ قبر و عذاب جهنم او را محفوظ فرما».
و اگر میت طفل و بچه بود و به بلوغ نرسیده بود به جاى استغفار برایش این دعا خوانده مىشود:
«اللهم اجعله فرطاً لوالديه وذخراً وسلفاً وأجراً، اللهم ثقِّل به موازينهما وأعظم به أجورهما، اللهم اجعله في كفالة إبراهيم وألحقه بصالح سلف المؤمنين وآجره برحمتك من عذاب الجحيم وأبدله داراً خيراً من داره وأهلاً خيراً من أهله، اللهم اغفر لأسلافنا وأفراطنا ومن سبقنا بالإيمان ». [المغني لابن قدامة ۲/۴۸٩].
بار إلهى او را سرمایه و أجر و پاداش قرار ده، و به سبب او ترازوى أعمال آنها را گران کرده و پاداش بزرگ نصیب آنها کن، و او را در کفالت حضرت إبراهیم÷ قرار داده، و به بندگان نیک و صالح خود ملحق نما، و با رحمت خود او را از عذاب جهنم پناه ده، و خانه و أهل و خویش او را بـه أهل و خانۀ بهتر تبدیل کن، بار إلهى مغفرت کن پیشان و نیاکان و مؤمنانى که بر ما سبقت گرفتند و دنیا را وداع گفتند.
[۴] در مذهب شافعى و حنبلى دو دست خود را در حال تکبیر گفتن بلند می‌کنند، ولى در مذهب حنفى و مالکى دو دست خود را بلند نمى‌کنند بلکه فقط الله أکبر می‌گویند در حالیکه دو دست‌شان بر سینه است. [۵] یعنى أعوذ بالله من الشیطان الرحیم می‌گوید.
زکات مال خود را بده و در دادن آن تهاون و سستى مکن زیرا زکات یکى از أرکان و مبانى بزرگ إسلام است، و زکات در بیشترین أماکن و سور قرآن با نماز پیوسته و متصل است، و مسلمانان اجماع کرده‌اند بر فرضیت آن اجماعى قطعى و صریح، پس کسیکه انکار وجوب آن را بکند در حالیکه عالم است به وجوب آن، کافر و از ملّت إسلام خارج است، و کسیکه بخیلى و یا چیزى را از آن کم کند ظالم شمرده مىشود، و مورد عقوبت و تنبیه خداوند قرار خواهد گرفت.
باریتعالى در حق کسانیکه در شأن زکات تحقیر مىکنند چنین مىفرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّ كَثِيرٗا مِّنَ ٱلۡأَحۡبَارِ وَٱلرُّهۡبَانِ لَيَأۡكُلُونَ أَمۡوَٰلَ ٱلنَّاسِ بِٱلۡبَٰطِلِ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِۗ وَٱلَّذِينَ يَكۡنِزُونَ ٱلذَّهَبَ وَٱلۡفِضَّةَ وَلَا يُنفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ فَبَشِّرۡهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٖ٣٤ يَوۡمَ يُحۡمَىٰ عَلَيۡهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكۡوَىٰ بِهَا جِبَاهُهُمۡ وَجُنُوبُهُمۡ وَظُهُورُهُمۡۖ هَٰذَا مَا كَنَزۡتُمۡ لِأَنفُسِكُمۡ فَذُوقُواْ مَا كُنتُمۡ تَكۡنِزُونَ٣٥﴾ [التوبة: ۳۴-۳۵].
«کسانیکه طلا و نقره را جمع و ذخیره می‌کنند و در راه خدا انفاق نمی‌کنند آنها را به عذاب دردناک بشارت ده روزیکه در آتش دوزخ گداخته شوند و پیشانى و پشت و پهلوى آنها را به آن داغ کنند ـ فرشتگان عذاب به آنها گویند ـ این است نتیجۀ آنچه از زر و سیم بر خود ذخیره کردید اکنون بچشید عذاب سیم و زرى که اندوخته می‌کردید».
روایت شده است که منصور بن عمار بلند شد و مردم را به جهاد در راه خدا تشویق کرد، و در بین آنان زنى بود که ورقه‌اى را به طرف منصور بن عمار انداخت که در آن نوشته بود: (اى ابن عمّار دیدم که مردم را به جهاد در راه خدا تشویق می‌کنى و من بجز گیسوى مویم چیز دیگرى ندارم و آن را برایت انداختم، پس تو را بخدا آن را پاى بند یکى از اسبهاى مجاهدین قرار ده تا اینکه شاید خدا مرا رحم کند، و وقتى ورقه را خواند مسجد به لرزه در آمد و مردم به گریه نشستند و از قول آن زن متأثر شدند.
ما باید لحظه‌اى در برابر موضع گیرى عظیم این زن که حقیقت جهاد در روح و جان او رخنه کرده بود درنگ کنیم، و چون چیزى بجز گیسوى مویش نیافت تا در راه خدا صدقه نماید آن را انداخت تا در راه خدا صدقه نماید، فاصلۀ ما با این زن چقدر است؟ در حالیکه ما هم اکنون در بهترین نعمتها زندگى می‌کنیم، پس هر کدام از ما از خود سؤال کند چه چیزى به برادران مجاهد و محتاج خود تقدیم کرده است؟
رسول اکرمص می‌فرماید: «مَنْ مَاتَ وَلَمْ يَغْزُ وَلَمْ يُحَدِّثْ نَفْسَهُ بِهِ مَاتَ عَلَى شُعْبَةٍ مِنْ نِفَاقٍ ». [مسلم].
«کسکیه بمیرد و جهاد نکند و در فکر جهاد هم نباشد بر شعبه‌اى از نفاق از دنیا رفته است».
خداوند تبارک و تعالى انفاق کنندگان در راه خود را مدح و ستایش مىنماید چنانکه می‌فرماید: ﴿مَّثَلُ ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمۡوَٰلَهُمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنۢبَتَتۡ سَبۡعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنۢبُلَةٖ مِّاْئَةُ حَبَّةٖۗ وَٱللَّهُ يُضَٰعِفُ لِمَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٌ٢٦١﴾ [البقرۀ: ۲۶۱].
«مَثَل آنانیکه مالشان را در راه خدا انفاق می‌کنند همانند دانه‌اى است که هفتصد شود، و خـدا از این مقدار نیز بر هر که خواهد بیفزاید، چه خـدا را رحمت بى‌منتها است و به همۀ چیزها احاطۀ کامل دارد».
از معاملات ربوى پرهیز کن چه این معاملات از طرف بانک باشد، یا از طریق شرکت‌هاى سهامى که مشکوک بنظر میرسد باشد، و از سود و نفع حرام که از طریق فروختن کالاهاى حرام بدست مىآید، مانند دخانیات، آلات لهو و هوارسانی، نوارهاى موسیقى و تـرانه، و ویـدئو و چیزهاى دیگرى که خـدا و رسول خدا ص حرام کرده‌اند، و از سود این‌ها پرهیز کن.
رسول الله ص می‌فرمایند: «كل جسدٍ نبت مِنْ سُحْتٍ فَالنَّارُ أَوْلَى بِهِ ». [البخاري]. « هر جسدى که از حرام رشد کرده آتش جهنم بر آن شایسته‌تر و سزاوارتر است».
به روزه گرفتن سه روز از هر ماه خود را عادت ده و آنهم روزهـاى البیض اسـت یعنی: سفید و روشن (۱۳ و ۱۴ و ۱۵) هر ماه.
چنانکه از عبدالله بن عمرو بن العاصب روایت است که رسول اللهص فرمودند: «صَوْمِ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ بِصَوْمِ الدَّهْرِ فَلَوْلَا ». [متفق عليه] . « روزۀ سه روز از هر ماه مقابل روزۀ دهر یعنى أبدى است».
از رسول الله ص ثابت است که هر ماه سه روز از آن بدون تحدید روزه مىگرفت.
از معاذة العدویة روایت می‌شود که از أم المؤمنین عائشةل سؤال کرد آیا رسول اللهص سه روز از هر ماه روزه می‌گرفتند؟ جواب داد بلی، معاذة العدویة گفت چه روزهائى از ماه روزه می‌گرفت؟ عائشه گفت: اعتنائى نمی‌کرد کدام روز از ماه را روزه بگیرد [مسلم].
یعـنی: برایـش فـرق نمىکرد چه روزى از ماه را روزه بگیرد.
روزۀ این روزها از تو فوت نشود:
چنانکه در حدیث آمده است که رسول الله ص فرمودند: «تُعْرَضُ الأَعْمَالُ يَوْمَ الاِثْنَيْنِ وَالْخَمِيسِ فَأُحِبُّ أَنْ يُعْرَضَ عَمَلِى وَأَنَا صَائِمٌ ». [صحيح سنن الترمذي حديث ۵٩۶]. «أعمال روز دوشنبه و پنج شنبه (بر خداوند) عرضه می‌شوند، من دوست دارم عملم عرضه شود در حالیکه من روزه هستم».
عن أبى قتادةس: أنَّ رسول اللهص «سُئِلَ عَنْ صَوْمِ يَوْمِ عَرَفَةَ، فَقَالَ: يُكَفِّرُ السَّنَةَ الْمَاضِيَةَ ». [مسلمٍ].
«از أبو قتاده روایت شده است که رسول اکرم ص دربارۀ روزۀ روز عاشورا پرسیده شد، وى فرمود: روزه گرفتن آن کفارۀ سال گذشته است».
و یک روز قبل یا بعد از آن را روزه بگیر، رسول اکرم ص اینچنین ارشاد فرمودند.
و عن أبى قتادةس: «وَسُئِلَ عَنْ صَوْمِ يَوْمِ عَرَفَةَ؟ فَقَالَ: يُكَفِّرُ السُّنَّةَ الْمَاضِيَةَ وَالْبَاقِيَةَ ». [مسلم].
«أبو قتاده می‌گوید: رسول اکرم ص دربارۀ روزۀ روز عرفه پرسیده شد، وى فرمود: باعث کفارۀ گناهان سال گذشته و آینده می‌شود».
عن أبي أيوبس قال: قال رسول اللهص: «مَنْ صَامَ رَمَضَانَ ثُمَّ أَتْبَعَهُ سِتًّا مِنْ شَوَّالٍ كَانَ كَصِيَامِ الدَّهْرِ ». [مسلم والأربعة].
«أبو أیوبس روایت می‌کند که رسول اکرم ص فرمودند: کسیکه رمضان را روزه بگیرد و بدنبال آن شش روز از شوال را روزه بگیرد گویا همۀ دهر روزه گرفته است.
از انجام عمره در ماه مبارک رمضان دریغ مَوَرْز، چنانکه رسول اللهص می‌فرماید: «عُمْرَةٌ فِي رَمَضَانَ تَعْدِلُ حَجَّةً ». [البخاري وأحمد وابن ماجه]. « عمره‌اى در ماه رمضان ثواب یک حج دارد».
اگر استطاعت حج رفتن را دارى پس بشتاب و مبادرت کن بسوى حـج و تهاون و تأخیر در آن مکن، زیرا از على بن أبى طالبس روایت است که گفت:
«من قدر على الحج فتركه فلا عليه أن يموت يهودياً أو نصرانياً».
«کسیکه قدرت رفتن به حج را دارد ولى حج نکند پس مهم نیست بر کدام ملّت بمیرد بر ملّت یهودیت و یا نصرانیت».
و رسول اکرم ص می‌فرماید: «عَجِّلُوا الْخُرُوجَ إِلَى مَكَّةَ فَإِنَّ أَحَدَكُمْ لاَ يَدْرِى مَا يَعْرِضُ لَهُ» [أحمد].
«عجله کنید در رفتن به حج ـ یعنى حج فریضه ـ زیرا هیچکدام از شما نمیداند بر او در آینده چه می‌شود».
سنتى وجود دارد که بجز عدۀ کمى بیشتر مردم از آن غافل هستند و آنهم سنت اعتکاف در مسجد می‌باشد.
و بخصوص در ده روز آخر ماه مبارک رمضان زیرا رسول اکرم ص در مدتى که زنده بودند بر آن مواظبت می‌کردند.
إمام محمد بن شهاب الزهرى/ می‌گوید: «کار مردم عجیب است چگونه اعتکاف را ترک کرده‌اند در حالیکه رسول اکرمص بعضى از چیزها را انجام می‌دادند و در بعضى اوقات آن را ترک می‌کردند بجز اعتکاف که آن را تا آخر عمر مبارکشان ترک نفرمودند».
و از دلایل مواظبت رسول اکرم ص بر اعتکاف حدیث عائشهل است که گفتند: «أَنَّ النَّبِيّص كَانَ يَعْتَكِف الْعَشْر الْأَوَاخِر مِنْ رَمَضَان, حَتَّى تَوَفَّاهُ اللَّه, ثُمَّ اِعْتَكَفَ أَزْوَاجه مِنْ بَعْده» [متفق عليه].
«رسول اکرم ص اعتکاف می‌کردند در دهۀ آخر هر ماه رمضان تا وقتى که خداوند عمر مبارکشان را گرفت، و زوجات رسول الله ص بعد از وفات او اعتکاف می‌کردند».
و از أنس بن مالکس روایت است که گفت: «كَانَ النَّبِيّص يَعْتَكِفُ الْعَشْرَ الأَوَاخِرَ مِنْ رَمَضَانَ فَسَافَرَ عَامًا فَلَمْ يَعْتَكِفْ فَلَمَّا كَانَ مِنْ قَابِلٍ اعْتَكَفَ عِشْرِينَ» [أبوداود وابن ماجه].
«رسول اکرم ص در دهۀ هر ماه مبارک رمضان اعتکاف مىنشستند، و یکى از سالها اعتکاف نکردند و سال آینده آن بیست روز اعتکاف نشستند».
با اقوام و خویشان خود صلۀ رحم کن اگر چه آنها قطع رحم نمودند و بدان که رحم بر عرش خداوند آویزان است، چنانکه رسول اکرمص مىفرماید:
«لا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ قَاطِعٌ» [متفق عليه]. یعنى قاطع رحم.
«قطع‌کننده داخل بهشت نمىشود، یعنى کسیکه قطع رحم مىنماید».
قسمتى از روز را مخصوص حفظ و خواندن قرآن قرار بده تا اینکه بتوانى حد أقل هر ماه قرآن را ختم کنى.
عمر بن خطاب در مورد نعمت داشتن رفقا و دوستان صالح و خوب می‌فرماید: «بعد از إسلام بهترین چیزى که به بندۀ مسلمان داده می‌شود برادرى صالح و پاک دامن است»، پس اگر یکى از شما محبت و مهربانى از برادر خود دید به او بپیوندد و او را ترک نکند.
و همچنین مىفرماید: «اگر در راه خدا نمىرفتم و یا پیشانیم را براى خدا بر خاک نمىگذاشتم و یا با برادران و مردم صالح و خوب که گفتار و رفتار نیک دارند نمىنشستم دوست داشتم در این دنیا نبودم و به خداوند پیوسته بودم».
و شاعر مىگوید:
أنت في الناس تقاس
بالذي اخترت خليلا
فاصحب الأخيار تعلو
وتنل ذكراً جميلا
تو با مردمى مقایسه می‌شوى که با آنها دوست و یاور شدى.
پس نیکوکاران و پاکدامنان را به رفقت و صحبت خود گیر تا سربلند شوى و اسم و رسم خوب در جامعه بدست آورى.
باریتعالى آنانیکه در راه خدا و براى خدا دوست دارند مدح و تمجید کرده، چنانکه می‌فرماید: ﴿ٱلۡأَخِلَّآءُ يَوۡمَئِذِۢ بَعۡضُهُمۡ لِبَعۡضٍ عَدُوٌّ إِلَّا ٱلۡمُتَّقِينَ٦٧﴾ [الزخرف: ۶٧]. «در آن روز (یعنى: قیامت) دوستان همه با یکدیگر دشمن هستند بجز متقیان» [۶].
[۶] یعنى وقتى روز قیامت می‌آید أخلاء و أحباء و دوستان دنیا همه دشمن یکدیگر خواهند بود و آن دوستى و محبت و مودت تبدیل به دشمنى می‌شود، زیرا دوستى دنیا در معصیت خداوند بوده است، بجز مؤمنان و متقیان و نیکوکاران که أمر به معروف و نهى از منکر می‌کردند، مودت و محبت آنان باقى خواهد ماند. زیرا محبت آنها در راه خدا و براى خدا بوده، و کسى که چنین باشد محبت او باقى خواهد ماند و منفصل نخواهد شد بلکه محبت آنها بیشتر خواهد بود به خلاف کسانیکه محبت آنها براى شهوت و زشت‌کارى و معصیت خدا بوده است.
بر کسانیکه آنها را مىشناسى و کسانیکه آنها را نمىشناسى سلام کن، زیرا رسول اکرم ص مىفرمایند:
«لا تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ حَتَّى تُؤْمِنُوا، وَلا تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا، أَوَلا أَدُلُّكُمْ عَلَى شَيْءٍ إِذَا فَعَلْتُمُوهُ تَحَابَبْتُمْ ؟ أَفْشُوا السَّلامَ بَيْنَكُمْ» [مسلم].
«به بهشت داخل نمی‌شوید تا اینکه إیمان بیاورید، و إیمان نمی‌آورید تا اینکه همدیگر را دوست دارید و به همدیگر محبت کنید، آیا شما را به چیزى ارشـاد و راهنمائى کنم که اگر آن را انجام دهید همدیگر را دوست خواهید داشت؟ بین همدیگر سلام را منتشر کرده رواج دهید (یعنى به همدیگر سلام کنید)».
در حفظ کردن ده آیه از سورۀ الکهف بشتاب، زیرا رسول اللهص می‌فرمایند: «مَنْ حَفِظَ عَشْرَ آيَاتٍ مِنْ أَوَّلِ سُورَةِ الكَهْفِ عُصِمَ مِنْ فِتْنَةِ الدَّجَّالِ» [مسلم وأحمد وأبوداود والنسائي].
«کسیکه ده آیه از أول سورۀ الکهف را حفظ کند خداوند او را از فتنۀ دجال مصون و محفوظ نگه می‌دارد».
باید سورۀ ﴿تَبَٰرَكَ ٱلَّذِي بِيَدِهِ ٱلۡمُلۡكُ﴾ را حفظ کرد، زیرا رسول اکرمص مىفرماید: «إنَّ سورة من كتاب الله ما هي إلاَّ ثلاثون آية شفعت لرجل حتى غُفِرَ له، تبارك الذي بيده الملك» [متفق علیه]. « حقیقتاً سوره‌اى از کتاب خداست که فقط سى آیه است در مـورد مردى شفاعت کرد تا گناهانش بسبب حفظ آن سوره بخشیده شد، و آنهم سورۀ ﴿تَبَٰرَكَ ٱلَّذِي بِيَدِهِ ٱلۡمُلۡكُ﴾ است».
تلاش کن تا اینکه در تمامى أمور تابع و پیرو سنت رسول الله ص باشى و در هیچ چیز از سنت‌ها سستى مکن، رسول اکرم ص می‌فرماید: «كل أمتي يدخلون الجنّة إلاَّ من أبى قيل ومن يأبى يا رسول الله؟ قال: من أطاعني دخل الجنة ومن عصاني فقد أبى ». [البخاري].
«تمامى أمت من داخل بهشت می‌شوند مگر کسى که خود از داخل شدن اجتناب و امتناع ورزد، گفتند: و چه کسى است که از داخل شدن به بهشت اجتناب می‌ورزد؟ فرمود: کسیکه از من اطاعت کند داخل بهشت می‌شود، و کسیکه از من نافرمانى کند او کسى است که خود نخواسته به بهشت داخل شود».
مسئلۀ عکس و تصویر را سبک و کوچـک مپندار مگر عکسى که نیاز باشد، و از گرفتن، و جمع کردن، و آویزان کردن عکس در منزل و یا در دفتر کار خود براى یادبود و یا احترام و غیر از این‌ها پرهیز کن، زیرا نهى که در این باره وارد شده است بسیار شدید است، عبدالله بن عمرب از رسول اکرمص روایت می‌کند که فرمودند:
«إِنَّ الَّذِينَ يَصْنَعُونَ هَذِهِ الصُّوَرَ يُعَذَّبُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُقَالُ لَهُمْ أَحْيُوا مَا خَلَقْتُمْ» [٧] .
«کسانیکه این عکس‌ها را می‌سازند روز قیامت عذاب داده می‌شوند و به آنها گفته می‌شود آنچه ساخته و خلق کرده‌اید زنده کنید».
و از أبو طلحه زید بن سهل الأنصارىس روایت است که رسول اللهص فرمودند: «لا تَدْخُلُ الْمَلائِكَةُ بَيْتًا فِيهِ كَلْبٌ وَلا صُورَةٌ» [۸] .
«فرشتگان به خانه‌اى که در آن عکس و یا سگ وجود دارد داخل نمی‌شوند [٩]».
[٧] متفق علیه. [۸] متفق علیه. [٩] ملاحظه: این أحادیث دربارۀ عکس‌هائى است که در آن روح و جان وجود دارد و به حرکت می‌آید وارد شده است و رسول اللهص در أحادیث دیگرى توبیخ شدیدى در بارۀ کسانیکه از این عکس‌ها محافظت و آن را جمع می‌کنند کرده‌اند. عكس‌هاى مناظر طبيعى از درختان و گل‌ها و همانند اين‌ها داخل نهى نمی‌شود، و از جمله عکس‌ها که شامل نهى می‌باشد عکس پرندگان و حیوانات و آنچه روح دارد و به حرکت می‌آید، و همچنین نقاشى‌کردن و کشیدن عکس جاندار و گُل دوزى پرندگان و حیوانات بر روبالشتى و غیره نیز داخل این نهى می‌شود.
به همسایگان خود نیکى و خوبى کن، و از بد رفتارى و أذیت آنها به هر وسیله که باشد اجتناب و دورى کرده فرزندان و خانوادۀ خود را به این کار عادت ده، زیرا از رسول اللهص سؤال شد: «يا رسول الله: إنَّ فلانة تقوم الليل وتصوم النهار وتفعل وتتصدق وتؤذى جيرانها بلسانها، فقال رسول اللهص : لا خير فيها وهي في النار، قالوا: وفلانة تصلى المكتوبة وتتصدق بأثوار ولا تؤذى أحداً فقال رسول اللهص : هي من أهل الجنّة» [۱۰] .
«فلان زن شب‌ها را با نماز خواندن زنده نگه می‌دارد و روزها روزه می‌گیرد و کارهاى خوب انجام می‌دهد و در راه خدا صدقه می‌دهد، ولى همسایگانش را با زبان خود أذیت و آزار می‌رساند، رسول خداص فرمودند: هیچ خیرى در او نیست و جایش در آتش جهنم است، و گفتند: و فلان زن فقط نماز فرض را می‌خواند و کمى کشک در راه خدا صدقه می‌دهد، ولى به کسى آزار و أذیت نمی‌رساند، رسول خدا ص فرمودند: آن زن از أهل بهشت است».
[۱۰] متفق علیه.
از آنچه مردم در این زمان آن را آسان و ناچیز گرفته‌اند دست دادن (مصافحه) با زنان أجنبى (غیر محرم) است و رسول اللهص مردم را از این عمل بر حذر داشته فرمودند:
«لأَنْ يُطْعَنَ فِي رَأْسِ أَحَدِكُمْ بِمِخْيَطٍ مِنْ حَدِيدٍ خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ يَمَسَّ امْرَأَةً لا تَحِلُّ لَهُ» [۱۱] .
«اگر بر سر یکى از شما با سوزنى از آهـن بزنند براى او از اینکه زنى را لمس کند که بر او محرم نیست بهتر است».
پس از خدا بترسد کسى که در این أمر تساهل و سستى کرده، و بر حـذر باشد از این وعید شدیدى که رسول الله ص از آن خبر داده‌اند.
[۱۱] إمام طبرانى در معجم خود از معقل بن یسار.
قبل از اینکه به فراش خـواب بروى یادت نرود که این أوراد و أذکار را بگوئی، و باید آنها را حفظ کنى و در موقع خوابیدن آن را بگوئى تا خداوند تو را از هر مصیبت و بدى حفظ کند.
از عائشةل از رسول اکرم ص روایت است که: «كان إذا آوى إلى فراشه كل ليلة جمع كفيه ثم نفث فيهما فقرأ فيهما: ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ١﴾ ، ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ١﴾ ، ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ١﴾، ثم يمسح بهما ما استطاع من جسده، يبدأ بهما على رأسه ووجهه وما أقبل من جسده يفعل ذلك ثلاث مرات» [۱۲] .
«در هر شبى که به فراش خواب می‌رفتند دو کف دست خود را جمع کرده و در آن فوت کرده این سوره‌ها را از قرآن مىخواندند: ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ١﴾ ، ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ١﴾ ، ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ١﴾، سپس آن را به تمامى جسم خود مىمالیدند، از سر خود شروع کرده تا آخرین نقطه از بدن خود، این عمل را سه بار تکرار می‌کردند».
عبـدالله بن عمرب روایت مىکند که رسول اللهص فرمودند: «من بات طاهراً بات في شعاره ملك فلا يستيقظ إلاَّ قال: اللهم اغفر لعبدك فلاناً فإنَّه بات طاهراً» [۱۳] .
«کسیکه بر وضوء بخوابد در جسد او فرشته‌اى با او مىخوابد و هر وقت که از خواب بیدار شود فرشته گوید: بار إلهى گناهان بنده‌ات فلانى را ببخش و مغفرت کن زیرا که بر وضوء و پاکیزه خوابیده است».
[۱۲] متفق علیه. [۱۳] إمام ابن حبان در صحیح خود، و شیخ ألبانى آن را صحیح دانسته است.
بدانکه أساس عبادت‌ها إتباع و پیروى از أوامر خدا و رسول خداص می‌باشد، نه ابتداع و اختراع و بدعت، همچنانکه رسول اکرمص مىفرمایند: «مَنْ أَحْدَثَ فِى أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ» [۱۴] .
«کسیکه اختراع و ایجاد کند در دین ما آنچه در آن نیست، آن عمل نزد ما مردود است».
و در روایت دیگر مىفرمایند:
«من عَمِلَ عملاً ليس عليه أمرنا فهو رد» [۱۵] .
«کسیکه انجام دهد عمل وکارى که أمر ما بر آن نیست آن عمل مردود و غیر قابل قبول است».
پس دین إسلام کامل است همچنانکه خداوند در قرآن مىفرماید: ﴿دِينَكُمۡ وَأَتۡمَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ نِعۡمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ ٱلۡإِسۡلَٰمَ دِينٗا﴾ [المائدة: ۳].
«امروز دین شما را به حد کمال رسانیدم و بر شما نعمتم را تمام کردم و بهترین آئین را که إسلام است برایتان برگزیدم».
پس چه می‌شود حال کسانیکه چیزهاى جدید در دین وارد کرده‌اند همانند: بدعت مولود نبوی، و بدعت إسراء و معراج، و بدعت شب پانزده شعبان و غیر از این‌ها که از رسول الله ص و أصحاب و تابعین وارد و ثابت نشده است.
آیا پیروان این بدعتها بیشتر از أصحاب و یاران پیامبر ص و تابعین رضوان الله علیهم رسول الله ص را دوست دارند؟
پس اى برادر دینی! از بدعتها و اختراع در دین بر حذر باشیم و پیروان این بدعتها را با اسلوب و حکمت خوب نصیحت کنیم، زیرا رسول الله ص به ما دستور داده تا از سنت او و سنت خلفاى راشدین [۱۶] که بعد از او میآیند پیروى کنیم، چنانچه عرباض بن ساریهس مىفرماید: «وعظنا رسول اللهص موعظة وجلت منها القلوب وذرفت منها العيون فقلنا يا رسول الله كأنَّها موعظة مودّع فأوصنا، قال: أوصيكم بتقوى الله عز وجل والسمع والطاعة وإن تأمّر عليكم عبدٌ، فإنَّه من يعش منكم فسيرى اختلافاً كثيراً فعليكم بسنتي وسنة الخلفاء الراشدين المهديين عضّوا عليها بالنواجذ وإياكم ومحدثات الأمور فإنَّ كل بدعة ضلالة» [۱٧] .
«رسول اللهص ما را نصیحت کرد بطوریکه دلها هراسان گردید و از چشم‌ها اشک جارى شد، ما گفتیم: اى رسول خدا گویا این نصیحت خدا حافظى است از تو مىخواهیم که ما را نصیحت کنی، فرمودند: شما را به تقوى و سمع و طاعت نصیحت می‌کنم، اگر چه بر شما برده‌اى أمیر شد ـ و در روایتى دیگر است ـ اگر هم آن برده‌اى سیاه رنگ حبشى باشد، اگر کسى از شما خداوند به او عمر طولانى دهد اختلافات بسیارى را در این دین خواهد یافت، پس در اینحال بر شماست که پیروى و اطاعت کنید از سنت و أوامر من و سنت خلفاى راشدین هدایت‌شدگان و آن را بگیرید با دندان عقل خود ـ کنایه است به تمسک و پیروى شدید از آن ـ و برحذر باشید از آنچه جدید و بدعت است در دین زیرا هر بدعت و جدید در دین ضلالت و گمراهى است».
[۱۴] متفق علیه. [۱۵] إمام مسلم در صحیح. [۱۶] خلفاى راشدین چهار نفرند: أبوبکر و عمر و عثمان و علىش و بیشتر علماء و دانشمندان بر این هستند که عمر بن عبدالعزیز نیز خلیفهء پنجم بشمار میرود. [۱٧] متفق علیه.
توقفى کوتاه: حسن البصرى/ به مردى که به تشییع جنازه‌اى حاضر شده بود گفت: آیا می‌بینى اگر این میت به دنیا باز گردد عمل صالح و نیک انجام می‌دهد؟ مرد جواب داد: بلی، حسن البصرى گفت: پس اگر او چنان نیست تو چنین باش که در حال حاضر زنده‌ای، یعنى تو عمل و کردار نیک انجام بده.
اى برادر محترم! إزار یعنی: لباس خود را از کعب (شتالنگ) بالاتر ببر، زیرا با این کارت از پروردگارت اطاعت کرده‌اى و سنت پیامبرت را پیروى کرده‌ای، و همچنین لباست پاکیزه مانده است، زیرا بلندبودن آن سبب کثیفى و عدم نظافت مىباشد، و مقصود این است که نبایستى شلوار یا زیر شلوار و یا دشداشه و کندوره و همانند این‌ها بلندتر از کعب و قوزک پا باشد، زیرا رسول اللهص از آن نهى و توبیخ شدید کرده‌اند، و همچنین از کسانى که شلوار و دشداشه و کندوره خود را از کعب و قوزک پاى خود پائین‌تر مى‌برند حال چه این شخص قصد خیلاء و خودبینى و غرور داشته باشد یا نداشته باشد.
و رسول الله ص می‌فرمایند: «ثَلاَثَةٌ لاَ يُكَلِّمُهُمْ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يَنْظُرُ إلَيْهِمْ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ: وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ، الْمُسْبِلُ وَالْمَنَّانُ وَالْمُنْفِقُ سِلْعَتَهُ بِالْحَلِفِ الْكَاذِبِ» [۱۸] .
«سه نفر از إنسانها هستند که خداوند روزقیامت با آنها سخن نخواهد گفت، وبه آنان نگاه نمی‌کند، وآنان را تصدیق و تأیید نخواهد کرد و به آنان عذابى شدید و دردناکى خواهد داد: کسیکه لباس خود را از کعب و قوزک پاى خود پائین‌تر ببرد، و کسیکه به دیگرى منت بگذارد، و کسیکه کالاى خود را با قسم دروغین بفروشد». و در حدیث دیگر می‌فرماید: «مَنْ جَرَّ ثَوْبَهُ خُيَلاَءَ لَمْ يَنْظُرِ اللَّهُ إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» [۱٩] .
«کسیکه لباس خود را به قصد خیلاء و غرور و خود بینى به زمین بکشد خـداوند روز قیامت به او نگاه نخواهد کرد و او را رها خواهد کرد». و در حدیث دیگر مىفرماید:
«ما أسفل الكعبين من الإزار ففي النار» [۲۰] .
«آنچه پائین‌تر از کعب و قوزک پا باشد از لباس‌ها روز قیامت آن مقدار در آتش جهنم خواهد بود».
[۱۸] صحیح إمام مسلم. [۱٩] متفق علیه. [۲۰] صحیح إمام بخارى.
اى برادر از استعمال دخانیات پرهیز کن و همچنین مردم را نیز از این کار بر حذر دار، زیرا که دخانیات از جملۀ خبائث و پلیدی‌ها و محرمات مىباشد، و خداوند متعال در قرآن مىفرماید:
﴿وَيُحِلُّ لَهُمُ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيۡهِمُ ٱلۡخَبَٰٓئِثَ﴾ [الأعراف: ۱۵٧].
«بر آنان هر طعام و خـوراک پاکیزه و مطبوع را حلال، و هر پلید و منفور را حرام می‌گرداند».
پس دخانیات از محرمات و کسب از آن و خرید و فروش آن طبق فتواى علماى إسلام حرام می‌باشد.
برادر محترم در استعمال آنچه ساخته و درست شده از طلا همانند: انگشتر، حلقه، گردنبند، قلم، ساعت و غیر از این‌ها را کارى کوچک و ناچیز مدان، زیرا رسول اللهص فرمودند: «حُرِّمَ لِبَاسُ الْحَرِيرِ وَالذَّهَبِ عَلَى ذُكُورِ أُمَّتِى وَأُحِلَّ لإِنَاثِهِمْ» [۲۱] .
«لباس حریر یعنی: أبریشم، و طلا بر مردان أمت من حرام شده و بر زنان آنها حلال شده است».
و وقتى رسـول اکرم ص مردى از أصحاب خود را دید که بر دست او انگشتر طلا است فرمود:
«أيعمد أحدكم إلى جمرة نار فيضعها في يده» [۲۲] .
«آیا یکى از شما قصداً و بطور عمد قطعه‌اى از أخگر و آتش پاره‌اى را گرفته و در دست خود مىاندازد؟ [۲۳]».
[۲۱] إمام ترمذى در سنن، وشیخ ألبانى آن را صحیح دانسته، راجع شود به صحیح سنن الترمذى ۲/۱۴۰۴. [۲۲] صحیح إمام مسلم. [۲۳] کنایه است از توبیخ و شدّت به کسى که انگشتر طلا پوشیده بود.
رسول اکرم ص فرمودند: «لاَ يَرْمِى رَجُلٌ رَجُلاً بِالْفِسْقِ وَلاَ يَرْمِيهِ بِالْكُفْرِ إِلاَّ ارْتَدَّتْ عَلَيْهِ إِنْ لَمْ يَكُنْ صَاحِبُهُ كَذَلِكَ» [۲۴] .
«اگر مردی، مرد دیگرى را کافر یا فاسق بخواند، کفر و فسق به خـودش بر مىگردد در صورتیکه آنکس این صفات را نداشته باشد».
پـس اى بـرادر در تکفیر و تفسیـق دیـگران عجله و شتاب مکن.
[۲۴] صحیح إمام بخارى.
نیت و قصد تو از یاد گرفتن دانش و علم بخصوص علوم شرعى غرض دنیوى نباشد، زیرا رسول اکرم ص می‌فرمایند: «مَنْ تَعَلَّمَ عِلْمًا مِمَّا يُبْتَغَى بِهِ وَجْهُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ لاَ يَتَعَلَّمُهُ إِلاَّ لِيُصِيبَ بِهِ عَرَضًا مِنَ الدُّنْيَا لَمْ يَجِدْ عَرْفَ الْجَنَّةِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» [۲۵] .
«کسیکه علمى یاد بگیرد از آن علومى که هدف از یادگیرى آنها رضاى خداوند است (علوم دینی) ولى هدف او از یادگیرى این است که به غرض دنیوى از قبیل جاه، مال، و دنیا برسد روز قیامت بوى بهشت را نخواهد یافت [۲۶]».
[۲۵] إمام أبوداود در سنن با إسناد جید و خوب. [۲۶] کنایه است از عدم دخول به بهشت.
تلاش کن تا در مجالس علم و دانش حاضر شوى چه این دروس جلساتى در مساجد و یا بصورت اجتماع و ندوه باشد، زیرا رسول اکرمص می‌فرمایند: «مَا اجْتَمَعَ قَوْمٌ فِي بَيْتٍ مِنْ بُيُوتِ اللَّهِ تَعَالَى يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَيَتَدَارَسُونَهُ بَيْنَهُمْ إِلَّا نَزَلَتْ عَلَيْهِمْ السَّكِينَةُ وَغَشِيَتْهُمْ الرَّحْمَةُ وَحَفَّتْهُمْ الْمَلَائِكَةُ وَذَكَرَهُمْ اللَّهُ فِيمَنْ عِنْدَهُ» [۲٧] .
«هیچ جماعتى در خانه‌اى از خانه‌هاى خدا یعنى مساجد جمع نشوند تا اینکه قرآن بخوانند و آن را بین خود تدریس کنند، مگر اینکه بر آنان متانت و آرامش نازل شود، و رحمت خـداوندى آنها را فرا گیرد، و فرشتگان اطراف آنها جمع شوند، و خداوند آنها را جلو کسانى که بین او هستند یاد کند».
[۲٧] صحیح إمام مسلم.
زیاد دعا کن بویژه در سجده تا خداوند تو را در دینش ثابت قدم و استوار نگهدارد، و چنین بگو: «يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِى عَلَى دِينِكَ» [۲۸].
«اى گرداننده دلها دلم را بر دینت ثابت و استوار نگهدار، همچنانکه رسول اکرم ص این دعاء را در سجدۀ خود می‌گفتند».
[۲۸] إمام ترمذى در سنن و آن را صحیح دانسته است.
إمام أحمد در مورد ازدواج کردن مىفرماید: «من دعاك إلى غير الزواج فقد دعاك إلى غير الإسلام».
«کسى که به تو می‌گوید: ازدواج نکن گویا تو را بسوى دینى غیر از إسلام دعوت کرده است».
او/ در روز دوم بعد از وفات همسرش ازدواج نمود و فرمود: نمىپسندم شب را بگذرانم در حالى که مجرد هستم.
پس حـال جـوانانى که از ازدواج نفرت دارند و نمىخواهند ازدواج کنند چه خواهد شد!
از شنیدن ترانه و موسیقى پرهیز کن، زیرا علاوه بر حرام بودن باعث سنگدلى و بى‌رحمى می‌شود و قلب را از ذکر و یاد خدا دور می‌کند، و هیچ ممکن نیست که قرآن خدا و صداى شیطان در قلب انسان مسلمان با هم جمع شود، در نتیجه بر تو لازم است که خانه و ماشینت را با نوارهائى که مفید است و باعث پاداش در دنیا و آخرت می‌شود آباد کنى.
و از دلایل تحریم ترانه و موسیقى حدیثى است که از رسول اکرمص روایت است که فرمودند:
«ليكونَنَّ من أمتي قوم يَسْتَحِلُّون الحِرَ، والحريرَ، والخمرَ، والمعازفَ» [۲٩] .
«در أمت من گروهى خواهد آمد که فاحشۀ زنا، أبریشم ـ براى مردان ـ شراب و آلات موسیقى را حلال مىکنند (در اینجا موسیقى شامل تمامى انواع آن می‌شود)».
عبدالله بن عمرب روایت می‌کند که رسول اکرمص فرمودند: «إنَّ الله تعالى حرّم على أمتي الخمر والميسر والكوبة والغبيراء وكل مسكر» [۳۰].
«خداوند بر أمت من شراب خواری، و قمار بازی، و طبل زنی، و أدوات و آلتهاى موسیقى را حرام کرده است».
أنس بن مالکس روایت می‌کند که رسول اکرم ص فرمودند:«من استمع إلى قنية (مغنية) صب في أذنه الآنك» [۳۱] .
«کسیکه به آواز خوانندۀ زن گوش دهد روز قیامت در گوش‌هاى او سرب ذوب شده ریخته می‌شود».
[۲٩] روایت إمام بخارى بطور تعلیق. [۳۰] إمام أحمد در مسند، و إمام أبوداود در سنن. [۳۱] روایت إمام عبدالله بن المبارک.
بدان که اگر خود را به طاعت خدا مشغول نکنى نفس تو را به معصیت و سرپیچى از خدا مشغول می‌کند.
پس وقت خود را در چیزى صرف کن که به تو بهره و سود برساند و بر حذر باش که وقت خود را بیهوده صرف کنى در آنچه سود دنیوى و أخروى ندارد، زیرا صحت و فراغت و بیکارى از بهترین و بزرگترین نعمتهاى خداوندى است که به بندگانش عطا فرموده است.
رسول اکرمص می‌فرماید: «نِعْمَتَانِ مَغْبُونٌ فِيهِمَا كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ الصِّحَّةُ وَالْفَرَاغُ» [۳۲] .
«دو نعمت است که بیشتر مردم گول خورده‌اند و از آن استفاده نکرده‌اند و آنهم صحت و فراغت (بیکاری) مىباشد [۳۳]».
[۳۲] صحیح إمام بخارى. [۳۳] پس باید از این دو نعمت صحت و فراغت استفاده کامل کرده آن را در أعمال و کردار نیک و مرغوب و مباح بکار برد.
چشم خود را از نگاه به ناموس مردم حفظ کن، زیرا نگاه تیرى مسموم از تیرهاى ابلیس است، پس از متعرض شدن به ناموس مردم پرهیز کن، و اگر نفس أمّاره بالسوء تو را به چنین چیزهایى دعوت کرد بیاد داشته باش که ناموس و خواهرانى پشت سر تو هستند، و از خود سؤال کن آیا راضى می‌شوى کسى به ناموس تو تجاوز کند؟! و بدان همچنانکه تو با مردم معامله می‌کنى به تو معامله خواهد شد.
بدان که مسخره کردن به رسول اللهص و یا از آنچه از طرف او آمده از نواقض ده گانه إسلام است که محمد بن سلیمان التمیمى آن را در کتاب خود آورده است همانند: مسخره کردن به ریش، یا مسخره کردن به کسى که مسواک استعمال می‌کند.
و هیچ فرقى بین کسى که شوخى می‌کند و یا جدى می‌گوید نیست بجز کسیکه مجبور باشد.
باریتعالى می‌فرماید: ﴿قُلۡ أَبِٱللَّهِ وَءَايَٰتِهِۦ وَرَسُولِهِۦ كُنتُمۡ تَسۡتَهۡزِءُونَ٦٥ لَا تَعۡتَذِرُواْ قَدۡ كَفَرۡتُم بَعۡدَ إِيمَٰنِكُمۡ﴾ [التوبۀ: ۶۵].
«و اگر از آنها بپرسند که چرا سخریه و استهزاء می‌کنید؟ پاسخ دهند: ما به مزاح و شوخى سخن گوئیم، اى رسول بگو به آنها آیا به خدا و آیات خدا و رسول خدا تمسخر می‌کنید؟ عذر نیاورید که عذرتان بکلى پذیرفته نیست، زیرا شما بعد از إیمان کافر شدید».
ابن جریر الطبرى تاریخ نویس مشهور إسلامى/ از زید بن حبیب داستان دو فرستادۀ انوشیروان پادشاه إیران را روایت مىکند که آندو بر رسول اکرمص در حالیکه ریش خود را تراشیده و سبیل خود را بلند کرده بودند وارد شدند، رسول اللهص نگاه بسوى آنها را نپسندید و فرمودند: «ويلكما من أمركما بهذا؟ قال: أمرنا ربنا، يعنيان كسری، فقال رسول اللهص: ولكنَّ الله أمرني بإعفاء لحيتي وقص شاربي» [۳۴] .
«واى بر شما چه کسى شما را به این ـ یعنى به تراشیدن ریش و بلند کردن سبیل ـ دستور داده؟ گفتند: خدایمان به ما أمر کرده ـ مقصودشان کسرى انوشیروان بود ـ رسول اکرم ص فرمودند: ولکن خداى من به من أمر فرموده تا ریش خود را بلند کرده و سبیل را کوتاه کنم».
بر خورد وى ص با کفار چنین بود پس حال مسلمانانى که ریش میتراشند چه می‌شود؟!
و از أحادیثى که در تحریم تراشیدن ریش وارد شده، حدیث عبدالله بن عمرب است که می‌گوید: رسول الله ص فرمودند: «أَنْهَكُوا الشَّوارِبَ، وأَعفُوا اللِّحى» [۳۵] .
«سبیل‌ها را کوتاه کنید و ریش‌هاى خود را بلند نگهدارید».
و أبوهریرهس روایت می‌کند که رسول اکرم ص فرمودند: «جُزُّوا الشَّوَارِبَ وَأَرْخُوا اللِّحَى خَالِفُوا الْمَجُوسَ» [۳۶] .
«سبیل‌ها را کوتاه کنید، و ریش‌ها را بلند کنید و با مجوس ـ یعنى زرتشتیان ـ مخالفت کنید».
أنس بن مالکس روایت می‌کند که رسول الله ص فرمودند: «أَحْفُوا الشوارب وأعفوا اللحى ولا تَشَبَّهُوا باليهود» [۳٧] .
«سبیل‌ها را کوتاه کنید و ریش‌ها را بلند کنید و با یهود مشابهت نکنید».
پس براى ما شایسته است که از تمامى دستورات رسول اکرمص پیروى کنیم و از همۀ آنچه نهى کرده اجتناب و دورى ورزیم.
[۳۴] تاریخ إمام طبرى. [۳۵] صحیح إمام بخارى. [۳۶] صحیح إمام مسلم. [۳٧] روایت إمام طحاوى.
زبانت را از دروغگوئی، غیبت، سخن چینی، مسخره و استهزاء دیگران حفظ کن، زیرا این کارها از عادات زشت و ناپسند است و خداوند کسى را که به یکى از این صفات متصف باشد تهدید به عذاب شدید نموده است، و خودت را به یاد خدا: «سبحان الله»، «لا إله إلاَّ الله»، و «الله أكبر» گفتن عادت ده.
ولى متأسفانه در جلسه‌هاى این زمان سخنان بد و ناپسند و آنچه خدا و رسول خداص از آن راضى نمی‌شوند گفته می‌شود.
پس بر کسانیکه به این جلسه‌ها حضور مىیابند واجب است که از خدا بترسند و چنین سخنان را با أسلوب خوب و با نصیحت و کلمۀ حکمت‌آمیز انکار کنند، و بایستى جلسه‌هایمان را به چیزهائیکه منفعت و سود دنیا و آخرت دارد مشغول کنیم.
نهى از منکر کن و بر دینت غیرت داشته باش، رسول اکرمص می‌فرمایند: «مَنْ رَأَى مِنْكُمْ مُنْكَرًا فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ وَذَلِكَ أَضْعَفُ الإِيمَانِ» [۳۸] .
«کسی که از شما منکر و زشت و ناپسندى را دید آن را با دست خود تغییر دهد، و اگر نتوانست با زبان خود آن را تغییر دهد، و اگر با زبان هم نتوانست با قلب خود آن را زشت و بد بداند، و این مرحله ضعیف ترین مرحلۀ إیمان است».
ولى باید أسلوب انکار با کلمۀ حکمت آمیز و نصیحت خوب باشد چنانکه باریتعالى در قرآن می‌فرماید: ﴿ٱدۡعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِٱلۡحِكۡمَةِ وَٱلۡمَوۡعِظَةِ ٱلۡحَسَنَةِۖ وَجَٰدِلۡهُم بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُۚ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعۡلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِۦ وَهُوَ أَعۡلَمُ بِٱلۡمُهۡتَدِينَ ١٢٥﴾ [النحل: ۱۲۵].
«اى رسول خدا خلق را به حکمت و برهان و موعظۀ نیکو به راه خدا دعوت کن، و با بهترین طریق مناظره کن، که البته خدا عاقبت حال کسى که از راه او گمراه شده و آنکه هدایت یافته بهتر می‌داند».
نمونه‌اى از غیرت گذشتکان:
سفیان الثورى/ می‌گوید: «إنَّي لأرى المنكر ولا أستطيع أن أغيره فأبول دماً».
«اگر منکرى را دیـدم و نتوانستم آن را تغییر دهم خون إدار مىکنم».
[۳۸] روایت از إمام أحمد، ومسلم، وأبوداود، وترمذی، ونسائی، وابن ماجه است.
اى برادر بدانکه متمسک و پاى بند بودن به دیـن إسلام فقـط گذاشتن ریش، و کوتاه کردن لباس ـ شلوار و قمیص و غیره ـ نیست، بلکه با انجام این کارها، تدین اخلاقى عملى در تمامى و سایر أمور زندگى هر مسلمان است، پس هر مسلمان مقید و مسئول است که در همۀ جا: مسجد، منـزل، بازار، با برادران، و أهـل خانواده‌اش، با همسایگان، پدر و مادر، و خویشان، خوش رفتار و خوش أخلاق باشد.
رسول اکرم ص می‌فرمایند: «مَا أَصَابَ أَحَداً قَطُّ هَمٌّ وَلاَ حَزَنٌ فَقَالَ اللَّهُمَّ إِنِّى عَبْدُكَ وَابْنُ عَبْدِكَ وَابْنُ أَمَتِكَ نَاصِيَتِى بِيَدِكَ مَاضٍ فِىَّ حُكْمُكَ عَدْلٌ فِىَّ قَضَاؤُكَ أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ هُوَ لَكَ سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِكَ أَوْ أَنْزَلْتَهُ فِى كِتَابِكَ أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِى عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ أَنْ تَجْعَلَ الْقُرْآنَ رَبِيعَ قَلْبِى وَنُورَ صَدْرِى وَجَلاَءَ حُزْنِى وَذَهَابَ هَمِّى. إِلاَّ أَذْهَبَ اللَّهُ هَمَّهُ وَحُزْنَهُ وَأَبْدَلَهُ مَكَانَهُ فَرَجاً. قَالَ فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَلاَ نَتَعَلَّمُهَا فَقَالَ بَلَى يَنْبَغِى لِمَنْ سَمِعَهَا أَنْ يَتَعَلَّمَهَا» [۳٩] .
«هر کس از شما که دچار نگرانى و دلتنگى شود با خواندن این دعا نگرانى او برطرف شده به خوشحالى تبدیل می‌شود: خدایا من بندۀ تو هستم، و فرزند بندۀ تو هستم [۴۰]، و فرزند کنیز تو هستم [۴۱]، پیشانى ام در دست تو است، حکم تو بر من جارى است، فیصلۀ تو در مورد من عین عدالت است، به همۀ اسمهایت که تو خودت را به آن نامیده‌اى یا به یکى از خلقت آموزش داده‌اى یا در علم غیب به خود اختصاص داده‌اى از تو مسئلت دارم تا این قرآن عظیم را بهار دلم، نور سینه‌ام، و بر طرف‌کنندۀ حزن و اندوهم قرار دهی؛ به رسول اکرم ص گفته شد: آیا آن را یاد بگیریم؟ فرمودند: کسیکه آن را بشنود بایستى آن را یاد بگیرد».
[۳٩] إمام أحمد در مسند با سند صحیح. [۴۰] مقصود پدر است. [۴۱] مقصود مادر است.
اگر به جشن عروسى دعوت شدى در اجابت کسى که تو را دعوت نموده است به خود شک و تردد راه مده، از دعوت فرار مکن و عذرهاى بیهوده و واهى نیاور، زیرا عدم اجابت دعوت، نافرمانى خدا و رسول خداص است، چنانکه رسول اکرم ص می‌فرمایند: «شَرُّ الطَّعَامِ طَعَامُ الْوَلِيمَةِ يُدْعَى إِلَيْهَا الأَغْنِيَاءُ وَيُمْنَعُهَا الْمَسَاكِينُ وَمَنْ لَمْ يُجِبِ الدَّعْوَةَ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ وَرَسُولَهُ» [۴۲] .
بدترین طعام و خوراکیها خوراک جشن عروسى است زیرا از کسیکه به دعوت می‌آید جلوگیرى مىشود، و کسیکه از آن امتناع مىورزد و دعوت را نمىپذیرد، دعوت مىشود [۴۳]، و کسیکه دعوت را اجابت نکند خدا و رسول خدا ص را نافرمانى کرده است.
[۴۲] صحیح إمام مسلم. [۴۳] یعنى ثروتمندان که از دعوت امتناع می‌ورزند، دعوت می‌شوند، و فقیران که به دعوت اجابت می‌کنند، از آن جلوگیرى می‌شوند.
وا حسرتى وا شقواتي
من يوم نشر كتابيه
وا طول حزنى إن أكن
أوتيته بشماليه
وإذا سئلت عن الخطاء
ماذا يكون جوابيه
وا حرّ قلبى أن يكون
مع القلوب القاسية([۴۴]
جاى بس افسوس و بدبختى است روزى که کتابم گسترده شود.
واى بر طولانى بودن غم و اندوهم اگر کتاب أعمالم را به دست چپ من دهند.
و اگر از گناهان و اشتباهاتم سؤال شوم پس جوابم چه خواهد بود؟
واى بر گرمى و تاب و تبى قلبم اگر با قلب‌هاى بى‌عاطفه و سخت باشد.
[۴۴] از کتاب (الرقائق) نوشتهء محمد راشد.
و در پایان اى برادر آیا فکر کرده‌اى که این دنیا را به همین زودی‌ها وداع خواهى گفت، پس چه چیز براى این سفر آماده کرده‌ای؟
و آیا هیچ فکر کرده‌اى که فردا تو را در قبرى که طول آن چند متر و عرض آن چند وجب خواهد بود مىگذارند؟ و آن قبر بوستانى از بوستان‌هاى بهشت و یا گودالى از گودال‌هاى جهنم خواهد بود؟ ـ والعیاذ بالله ـ.
پس با چه چیز منـزل خود را می‌سازی، اى برادر تو را نصیحت می‌کنم تا به زیارت مقابر هرچند مدتى یکبار بروی، زیرا نفس به أمور دنیاى فانى غافل و مشغول می‌شود.
رسول اللهص أمت خود را به زیارت مقابر أمر فرموده چنانکه مىفرمایند: «كُنْتُ نَهَيْتُكُمْ عَنْ زِيَارَةِ الْقُبُورِ، فَزُورُوهَا، فَإِنَّهَا تُذَكِّرُ الآخِرَةَ» [۴۵] .
«شما را از زیارت قبرها منع کرده بودم، ولى الآن آن را زیارت کنید، زیرا شما را بیاد آخرت مىاندازد».
و به ما چگونگى آداب زیارت به مقابر را آموزش دادند، چنانکه بریدهس روایت مىکند که رسول اکرم ص ما را یاد مىداندند که اگر به مقابر رفتیم چنین بگوئیم: «السَّلامُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الدِّيَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُسْلِمِينَ، وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لاحِقُونَ أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ، وَنَحْنُ لَكُمْ تَبَعٌ نَسْأَلُ اللَّهَ الْعَافِيَةَ» [۴۶] .
«اى ساکنین سرزمین مؤمنین و مسلمین، سلام و درود بر شما باد، و ما نیز إن شاء الله به شما مىپیوندیم، از بارى تعالى براى ما و شما عافیت و سلامتى و تندرستى آرزومندیم».
برادر تو را نصیحت می‌کنم تا قلب خود را از دشمنى و کینه جوئى به دیگران پاک نگهدارى، اول با خداى خود صلح کن، و سپس با برادران مسلمان خود، زیرا رسول اکرم ص مسلمانان را از کینه توزى و دشمنى بر یکدیگر بر حذر داشته چنانکه مىفرمایند«تعرض الأعمال في كل يوم اثنين وخميس فيغفر الله لكل امرئ إلاَّ امراءً كانت بينه وبين أخيه شحناء، فيقول اتركوا هذين حتى يصطلحا» [۴٧] .
اعمال انسانها هر دوشنبه و پنج شنبه بر خداوند عرضه مىشود، خداوند گناهان همۀ انسانها را مىبخشد بجز انسانى که با دیگرى دشمنى و کینه توزى دارد، خداوند مىفرماید: این دو را بگذارید تا با هم صلح کنند.
وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين، وصلى الله وسلم على نبينا محمد وعلى آله وصحبه وسلم تسليماً كثيراً.
***
[۴۵] صحیح إمام مسلم، و روایت إمام ترمذى «فإنَّها تذکرم الآخرة». [۴۶] صحیح إمام مسلم. [۴٧] صحیح إمام مسلم، و سنن إمام أبوداود.