چگونه عمر را طولانی کنيم؟
نویسنده:
شیخ محمد بن ابراهیم
مترجم:
عبدالله ریگی احمدی
إن الْحَمْدَ لِلَّـهِ نَحْمَدُه ونَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ وَنَعُوذُ بِاللَّـهِ مِنْ شُرُورِ أنْفُسِنَا ومن سَيّئات أعمالنا مَنْ يَهْدِهِ اللَّـهُ فَلا مُضِلَّ لَهُ وَمَنْ يُضْلِلْهُ فَلا هَادِيَ لَهُ وَأَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّـهُ وَحدَه لا شَريكَ لَه وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ. اما بعد:
کتابچه حاضر، حاوی برخی از اعمال صالحه است که دارای پاداش‌های بسیار می‌باشند. واگر بر آنها مواظبت نمایی نتیجه عمرت هزارها سال بیشتر از آنچه که هست، افزایش خواهد یافت.
در این بحث، اهمیت بسیاری از احادیث پیامبر، که معمولا آنها را می‌خوانیم یا می‌شنویم ولی در آنها دقت نمی‌کنیم، برای ما روشن خواهد شد و آشکارا به کم همتی خود، در قبال آن همه بذل و بخشش پروردگار عالم که می‌توانیم به وسیلۀ آن، سال‌های اندک زندگی خود را جبران نماییم، پی خواهیم برد.
رسول الله ج میفرماید: «أَعْمَارُ أُمَّتِي مَا بَيْنَ السِّتِّينَ إِلَى السَّبْعِينَ، وَأَقَلُّهُمْ مَنْ يَجُوزُ ذَلِكَ» [۱].
ترجمه: «عمر امتیان من، بین شصت وهفتاد سال است. و اندک افرادی از این بالاتر خواهند رفت».
بعنوان مثال: دو نفر کارگر، وارد شهری می‌شوند حقوق ماهانه کارگران آن شهر، صد هزار تومان است. یکی با همین حقوق، مشغول کار میشود. ولی دیگری پس از سعی وتلاش، موفق به یافتن کاری میشود که ماهانه دویست هزار تومان حقوق دارد. در پایان سال، آن دو در حالی به شهر خود باز می‌گردند که نفر اول یک میلیون دویست هزار تومان و نفر دوم دو برابر؛ یعنی دو میلیون و چهار صد هزار تومان سرمایه دارد.
سوال: چگونه ممکن است که انسان دارای اعمال صالحه‌ای باشد که عمر پنجاه یا شصت سال‌هاش در میزان خداوند ده‌ها و یا صد‌ها هزار سال محسوب بشود.
در پاسخ باید گفت: دو راه در پیش است:
۱- حریصانه به انجام اعمال نیکی که پاداش چند برابر دارند، بشتابد.
۲- حریصانه به انجام اعمال نیکی که پاداش آنها پس از مرگ نیز جریان خواهد داشت، بشتابد.
اینک موارد فوق را که به دو بخش و ده نوع تقسیم شده در اینجا بیان خواهیم کرد. ما قبل از هر چیز، باید نیت‌ها را خالص نموده و فضایل اعمال را استحضار کنیم و بطور مستمر آنها را انجام دهیم و احساس خستگی ننمائیم.
[۱] ترمذی( ۱۳/۶۵) و تحسین سیوطی و مناوی و تصحیح آلبانی در صحیح الجامع (۱۰۷۳).
یک رکعت نماز، در حرم امن خدا، برابر است با یک صد هزار رکعت در اما کن دیگر. چنانکه جابر بن عبداللهس از رسول خدا ج نقل می‌کند که فرمود: «صَلاةٌ فِي مَسْجِدِي هذا أَفْضَلُ مِنْ أَلْف صَلاة فِيمَا سِوَاهُ إِلا الْـمَسْجِدَ الْـحَرَام وصَلاة فِي مَسجِدِ الـحَرام أفضَلُ مِن مائة ألف صَلاة فِيما سِواه» [۲].
ترجمه: یک نماز در مسجد من (مسجد النبی) بهتر از هزار نماز در مساجد دیگر است بجز مسجد الحرام که یک نماز در آن بهتر از صد هزار نماز در غیر آن می‌باشد.
شما اگر در شهر و دیار خود، روزانه دوازده رکعت سنت را با پایبندی بخوانید، در سال جمعاً ۴۳۲۰ رکعت خوانده اید.
اما دو رکعت در حرم الهی برابر با دویست هزار رکعت است که این ثواب بزرگ را فقط در چند لحظه بدست می‌آورید. در حالی که اگر بخواهید در غیر حرم خدا به این همه ثواب برسید، باید ۴۶ سال و سه ماه هر روز، پایبند سنت‌های دوازده گانه باشید. و هر روز آنها را ادا کنید.
[۲] احمد (الفتح الربانی) و به تصحیح سیوطی در جامع الصغیر و آلبانی در صحیح الجامع (۳۸۳۸).
از ابوهریرهس روایت است که رسول خدا ج فرمود:«صَلاةٌ مَعَ الإِمَامِ أَفْضَلُ مِنْ خَمْسٍ وَعِشْرِينَ صَلاةً يُصَلِّيهَا وَحْدَهُ» [۳].
ترجمه: نماز با جماعت، بیست وپنج برابر از نمازی که تنها خوانده میشود افضل است. ودر روایتی از ابن عمرب نقل است که رسول خداج فرمود: «نماز جماعت، بیست وهفت برابر از نماز تنها، افضل است».
حال فرض کنید: دو نفر مرد مسلمان، همزمان متولد شده‌اند و همزمان وفات یافته‌اند. یکی از آ نها پایبند نماز جماعت بوده و دیگری همیشه تنها نماز خوانده است. نمازهای، کسی که با جماعت خوانده است، بیست و هفت برابر بیشتر از نمازهای رفیقش که تنها خوانده است می‌باشند. پس گویا عمر نفر اول، بیست وهفت برابر عمر نفر دوم بوده است.
[۳] مسلم.
هرکسی که نمازهای عشاء و صبح را با جماعت بخواند، گویا تمام شب را در قیام بوده است.
چنا نکه از عثمان بن عفانس روایت است که رسول خدا ج فرمود:«مَنْ صَلَّى الْعِشَاءَ فِي جَمَاعَةٍ كَانَ كَقِيَامِ نِصْفِ لَيْلَةٍ وَمَنْ صَلَّى الْعِشَاءَ وَالْفَجْرَ فِي جَمَاعَةٍ كَانَ كَقِيَامِ لَيْلَةٍ».
ترجمه: «هرکسی که نماز عشاء را با جماعت بخواند، نصف ثواب قیام شب به او می‌رسد. و اگر نمازهای عشاء و فجر را با جماعت بخواند، گویا تمام شب را (نخوابیده و) در قیام بوده است».
از صهیب رومیس روایت است که رسول خدا ج فرمود: «صَلاة الرَّجل تَطوعاً حيث لا يراه النَّاس تَعدِل صَلاته عَلَى أعين النَّاس خَمساً وعِشرين» [۴].
ترجمه: نماز مرد در جایی که کسی او را نبیند، بیست و پنج برابر، بر نمازی که در انظار مردم خوانده میشود، افضل است.
و در حدیثی دیگر میفرماید: «فَضل صَلاة الرَّجُل فِي بِيتِه عَلَى صَلاتِه حيث يَراه النَّاس كفضل الفَريضَة عَلَى التَطوع» [۵].
ترجمه: «برتری نماز (غیر فرض)، داخل خانه بر نمازی در انظار عموم،خوانده میشود مانند برتری نمازهای فرض بر نمازهای نفل است».
[۴] صحیح الجامع آلبانی. [۵] بیهقی در شعب الایمان و سیوطی در جامع الصغیر با تحسین و با تصحیح سیوطی و آلبانی در صحیح الترغیب و الترهیب (۴۴۱).
در مورد نماز جمعه، برنامه‌های مهم و آداب مختلفی از رسول الله ج نقل شده که لازم است هر فرد مسلمان آنها را فرا بگیرد تا بتواند این روز عظیم را که خدا و پیامبرش آن را عظیم دا نسته‌اند، گرامی بدارد.
از جمله، این روایت اوس بن اوس ثقفیس است که رسول خدا ج فرمود: «مَنْ غَسَّلَ يَوْمَ الْـجُمُعَةِ وَاغْتَسَلَ ثُمَّ بَكَّرَ وَابْتَكَرَ وَمَشَي وَلَمْ يَرْكَبْ وَدَنَا مِنَ الإِمَامِ فَاسْتَمَعَ وَلَمْ يَلْغُ كَانَ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ عَمَلُ سَنَةٍ أَجْرُ صِيَامِهَا وَقِيَامِهَا».
ترجمه: هرکس روز جمعه غسل کند و اول وقت و پیاده به مسجد برود و نزدیک امام بنشیند و به خطبه‌ها گوش بدهد و در آن اثنا، عمل بیهودهای انجام ندهد، در مقابل هر قدمی که برداشته است، ثواب روزه و قیام یکسال به او می‌رسد» [۶].
اکنون خود شما خوانندۀ عزیز، اندکی دقت بفرمایید: اگر شما هر جمعه این آ داب و سنن را رعایت بکنید، به چه پاداش عظیمی دست خواهید یافت. فرضاً اگر شما از خانۀ خود تا مسجد جامع، یکهزار قدم بر دارید، ثواب یکهزار سال، روزه و قیام را از خزانه‌های پروردگار، دریافت خواهید کرد؛ هزار سالی که حتی یک گناه در آنها وجودندارد. این پاداش یک نماز جمعه است. حال اگر شما چندین سال، به همین منوال نماز جمعه بخوانید، خود تان حدس بزنید که با چه پاداش بزرگی از جانب خداوند، روبرو خواهید شد.
[۶] احمد در الفتح الربانی و به تصحیح آلبانی در صحیح الجامع (۶۴۰۵).
از ابوذر غفاریس روایت است که رسول خدا ج فرمود: «يُصْبِحُ عَلَى كُلِّ سُلامَى مِنْ أَحَدِكُمْ صَدَقَة،ٌ فَكُلُّ تَسْبِيحَةٍ صَدَقَةٌ وَأَمْرٌ بِالْمَعْرُوفِ صَدَقَةٌ وَنَهْيٌ عَنِ الْـمُنْكَرِ صَدَقَةٌ وَيُجْزِئُ مِنْ ذَلِكَ رَكْعَتَانِ ترْكَعُهُمَا مِنَ الضُّحَى» [۷].
ترجمه: «هر روز در ازای هریک ازمفاصل بدن، صدقه‌ای بر شما لازم است، هر تسبیحی که بگویید، صدقه است، امر به معروف و نهی از منکر صدقه است. و دو رکعت نماز چاشت، صدقه تمامی مفاصل بشمار می‌رود».
خواننده گرامی، آیا میدانی که در بدن انسان سیصد و شصت مفصل وجود دارد . پس اگر به فرمودۀ رسول خدا ج بخواهید روزانه برای هریک از مفاصل، صدقه‌ای بدهید، باید سیصد وشصت صدقه پرداخت کنید. آیا کسی می‌تواند چنین صدقۀ سنگینی را بپردازد؟ ولی شما می‌توانید هر روز با خواندن دو رکعت نماز چاشت، صدقۀ تمام مفاصل بدن خویش را ادا نمایید.
[۷] مسلم.
حج، سالی یکبار، ادا میشود و هر مسلمان آرزو دارد که هر سال به حج برود. اگر واقعاً کسی بتواند هر سال حج بجای آورد باز هم تعداد حج‌ها یش از تعداد سال‌های عمرش تجاوز نخواهد کرد. ولی راه‌های دیگری وجود دارد که شما می‌توانید بمراتب بیشتر از سال‌های عمرتان، حج و عمره بجای آورید. اینک به چند مورد از آن، اشاره خواهیم کرد:
مثلاً اگر شما بتوانید در یک سال، سه نفر را به حج بفرستید، ثواب سه حج را کسب می‌کنید و گویا سه سال به عمرتان افزوده شده است.
از انس ابن مالکس روایت است که رسول خدا ج فرمود:«مَن صَلَّى الغداة فِي جَماعَة ثُمَّ قعد يَذكر الله حَتَّى تَطلع الشَّمس ثُمَّ صَلَّى رَكعَتين كانَت له كأجر حَجَّة وعمرة تامة تامة تامة» [۸].
ترجمه: «اگر کسی نماز فجر را با جماعت بخواند، و سپس تا طلوع خورشید، بنشیند ذکر و تسبیح گوید و آنگاه دو رکعت نماز بخواند، برایش ثواب یک حج و عمرۀ کامل منظور میشود».
شما اگر هفته‌ای یک بار نماز اشراق بخوانید، یعنی چهار بار در ماه، ثواب چهار حج و عمره را کسب می‌کنید. گویا چهار سال به عمرتان افزوده شد که در آن چهار حج انجام دادید.
[۸] ترمذی (۳/۶۸) با تحسین آلبانی در صحیح الترمذی.
حضور شما در دروس مساجد، و شرکت در هر درس، ثواب یک حج را دارد چنانکه از ابو‌امامهس روایت است که رسول خدا ج فرمود: «مَنْ غَدَا إِلَى الْمَسْجِدِ لَا يُرِيدُ إِلَّا أَنْ يَتَعَلَّمَ خَيْرًا أَوْ يَعْلَمَهُ، كَانَ لَهُ كَأَجْرِ حَاجٍّ تَامًّا حِجَّتُهُ» [۹].
ترجمه: هرکس به مسجد برود و اراده‌ای جز یاد گرفتن و یا یاد دادن خیری، نداشته باشد، برایش ثواب یک حج کامل، منظور می‌گردد.
مضافاً هنوز از آ ن مجلس بر نخواسته که گناهانش تبدیل به نیکی میشود و فرشتگان او را زیر بال‌های خود می‌گیرند، و خداوند نیز او را در پناه رحمتهای خویش قرار می‌دهد.
[۹] حاکم گفته است: طبق شرایط بخاری و مسلم صحیح است و آلبانی در صحیح الترغیب و الترهیب، آن را صحیح قرار داده است.
از عبد الله بن عباسب روایت است که رسول خدا ج به ام سنان انصاری، فرمود: چرا با ما به حج نیامدی گفت: ای رسول خدا، ما دارای دو نفر شتر بودیم که یکی مرکب شوهرم و پسرم در راه حج بود و دیگری برای آب کشیدن، بدست غلام بود. رسول خدا ج فرمود: پس عمره در ماه رمضان معادل حج با من است. و در روایتی آمده است که فرمود: در ماه رمضان، عمره کن که عمره در این ماه برابر با حج است [۱۰].
البته این علاوه بر آن نماز هایی است که در ماه رمضان در مسجد الحرام می‌خوانید.
[۱۰] بخاری و مسلم.
از ابو امامهس روایت است، که رسول خدا ج فرمود: «مَن مَشَى إلى صَلاة مَكتوبَة في جَماعة كحَجَّة، ومَن مَشى إلى صَلاة تَطوع (يعني صلا‌ة الضحى) فَهِي كعمرَة نافِلة» [۱۱].
ترجمه: هرکس، برود تا نماز فرض را با جماعت ادا کند، گویا حجی انجام داده است و هر کس، برای خواندن نماز نافله یعنی نماز چاشت برود گویا عمرۀ نفلی انجام داده است.
وفي رواية أبي داود قال: «مَنْ خَرَجَ مِنْ بَيْتِهِ مُتَطَهِّرًا إِلَى صَلاةٍ مَكْتُوبَةٍ فَأَجْرُهُ كَأَجْرِ الْـحَاجِّ الْـمُحْرِمِ وَمَنْ خَرَجَ إِلَى تَسْبِيحِ الضُّحَي لا‌يَنْصِبُهُ إِلا إِيَّاهُ فَأَجْرُهُ كَأَجْرِ الْمُعْتَمِرِ وَصَلاةٌ عَلَى إثرِ صَلاةٍ لا لَغْوَ بَيْنَهُمَا كِتَابٌ فِي عِلِّيِّينَ» [۱۲].
ترجمه: «کسی که با طهارت، از منزل خویش، برای ادای نماز فرضی به سوی مسجد قدم بر می‌دارد، گویا احرام بسته وبه حج می‌رود و کسی که از منزل خویش برای ادای نماز چاشت به سوی مسجد می‌رود و هدف جز آن، ندارد، گویا احرام عمره بسته است و خواندن نماز پس از نماز دیگر به شرطی که در آن میان عمل بیهودهای انجام نگیرد، در دفتر «علیین» ثبت میشود».
بدینصورت هرکس نمازهای پنجگانه یک روز با جماعت بخواند، اجر وپاداش پنج حج به او می‌رسد و اگر نمازهای یکسال را با جماعت بخواند، گویا هزار و هشتصد حج انجام داده است. واگر ده سال کامل یا بیشتر نماز هایش را با جماعت بخواند، خودش حدس بزند که تعداد حجهایش چقدر خواهد شد!
[۱۱] احمد در الفتح الربانی و با تحسین آلبانی در الجامع (۶۵۵۶). [۱۲] احمد در فتح الربانی و با تصحیح آلبانی در صحیح ابی داود.
از سهیل بن حنیفس روایت است که رسول خدا ج فرمود:
«مَنْ تَطَهَّرَ فِي بَيْتِهِ ثُمَّ أَتَى مَسْجِدَ قُبَاءَ فَصَلَّى فِيهِ صَلاةً كَانَ لَهُ كَأَجْرِ عُمْرَةٍ« [۱۳].
ترجمه: «کسی که در منزلش طهارت کند، سپس به مسجد قبا برود و در آنجا نماز بخواند، ثواب یک عمره به او می‌رسد».
[۱۳] احمد در الفتح الربانی و با تصحیح آلبانی (۶۱۵۴).
همۀ فضایلی که در مورد نماز جماعت بیان گردید، مشمول مؤذن نیز میشود و او اضافه بر آن هم اجر دریافت می‌کند. چنانکه از براء بن عازبس روایت است که رسول خدا ج فرمود: «إنَّ الله ومَلائكته يُصَلُّون عَلى الصَّفِ الـمُقَدَّم و المؤذن يَغفر له مدى صوته، ويصدقه مِن سَمعه من رطب ويابس وله أجر من صَلَّى مَعه» [۱۴]. ترجمه: «رحمت خدا بر صف مقدم است و فرشتگان نیز برای آنان دعا می‌کنند، وتا جایی که صدای مؤذن می‌رسد، برای او همان مقدار آمرزش منظور میشود و هر موجود تر و خشکی که صدایش را بشنود، تصدیقش می‌‌نماید و پا‌داشی که به نمازگزاران می‌رسد به او نیز می‌رسد».
بخا‌طر همین فضیلت‌ها بود که یکی از صحابه از رسول خدا ج پرسید: چگونه می‌توان به مقام و منزلت و الای مؤذنان دست یافت؟ چنانکه از عبد الله بن عمر روایت است که: «إن رَجُلا قال: يا رسول الله! إنَّ المؤذنين يفضلوننا فقال ج: «قُل كما يَقولون، فإذا انتَهيت فَسل تعطه» [۱۵].
ترجمه: «مردی خدمت رسول خدا ج، آمد وگفت: مؤذنان بر ما برتری یافتند. رسول خدا ج فرمود: آنچه را که او میگوید، شما نیز بگویید. آنگاه هر دعائی بخواهید، پذیرفته خواهد شد».
این صحابی، حریصانه در پی آن بود که اجر وپاداش مؤذنان، به او برسد. رسول خدا ج به وی فرمود که، کلمات اذان را با مؤذن تکرار کند. البته بجز (حَيَّ على الصَّلاة وحَيَّ عَلى الفَلاح) که شنونده باید در جواب این‌ها، بگوید: (ولا حَولَ ولا قُوَّةَ إلا بِالله) تا مشمول همان اجر و مزد مؤذن بشود.
پس ای برادر مسلمان! اندکی بیندیش و تامل کن. اگر فرضاً در مسجد شما صد نفر، با جماعت نماز می‌خوانند که در واقع شما با اذانتان آنها را به نماز دعوت کرده‌اید، آنگاه همۀ پاداش‌های بیشماری که قبلاً در مورد نماز جماعت بیان گردید، بویژه پاداش نماز جماعت عشاء و فجر که ثواب قیام اللیل تمام شب را دارد، همانطور که به فرد فرد آنها می‌رسد، مجموع آنها به شما یکنفر نیز داده خواهد شد. علاوه بر آن شما با تعداد بزرگی از زنان مسلمان که داخل خانه‌هایشان با شنیدن اذان شما به نماز می‌ایستند، اجر و مزد همسانی دریافت می‌کنید. همانطورکه اگر زن مسلمان نیز مشوّق شوهر و فرزندان و محارم خود، برای شرکت درنماز جماعت باشد، سهم کاملی از تمامی فضایل و پاداش‌های فوق الذکر، دریافت می‌کند. زیرا ارشاد رسول خدا ج است که: «الدَّال عَلى الخير كفاعله».
(دلالت‌کننده بر کار خیر همانند انجام دهندۀ آن، مستحق پاداش است).
و شمایی که جواب اذان را می‌دهید، مستحق همۀ آن فضایل بیشماری که مؤذن از آنها بهرهمند است، می‌شوید. هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي به احتمال زیاد رقم‌های میلیاردی فضایلی که بیان گردید.
ای برادر! از بذل و بخشش رب العالمین تعجب مکن که او اهل و بذل و بخشش است. از غفلت و تنبلی خود تعجب کن که چگونه از این خیر کثیر ورزیده‌ای.
[۱۴] احمد در الفتح الربانی با تصحیح آلبانی در الترغیب و الترهیب. [۱۵] احمد در الفتح الربانی و با تصحیح آلبانی در صحیح الجامع.(۴۴۰۳).
رسول خدا ج مسلمانان را به گرفتن روزه‌های زیاد نفلی در طول سال، تشویق نموده است. از اینرو ما می‌توانیم با روزه‌گرفتن در ایام خاص، چندین سال بر عمر خویش بیفزائیم. و اینک چند مثال:
شما با ۴۲ روز روزه گرفتن در سال (جز رمضان) ثواب روزه ۷۲۰ روز یعنی دو سال را دریافت می‌کنید، بدینشرح:
الف- روزه‌گرفتن شش روز از شوال. چنانکه ابو ایوب انصاریس، از ارشاد رسول ج را نقل می‌کند که فرمود: «ومَن صام رَمَضان ثُمَّ أتبعه سِتًّا من شَوَّال كانَ كصيام الدهر» [۱۶].
ترجمه: «هرکس ماه رمضان را روزه بگیرد و شش روز از شوال بر آن بیفزاید، گویا تمام سال را روزه گرفته است».
ب- پایبندی به روزه‌گرفتن ایام بیض. یعنی روزهای ۱۳،۱۴،۱۵، ماه‌های عربی.چنانکه در این مورد جریر بن عبد اللهس ارشاد رسول خدا ج را نقل می‌کند که فرمود: «صِيَامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ صِيَامُ الدَّهْرِ وَأَيَّامُ الْبِيضِ صَبِيحَةَ ثَلاثَ عَشْرَةَ وَأَرْبَعَ عَشْرَةَ وَخَمْسَ عَشْرَة» [۱۷].
ترجمه: «سه روز روزه‌گرفتن از هر ماه، معادل است با روزه‌گرفتن یکسال. و ایام بیض عبارت انداز روزهای ۱۳،۱۴،۱۵ هر ماه».
و در روایت صحیح مسلم، بطور کلی ماهی، سه روزه گرفتن آمده است.
پس اگر شما هر سال این روزها را روزه بگیرید، گویا دو سال روزه گرفته اید. و در نهایت چندین سال، بر سال‌های عمرتان افزوده میشود. و این از فضل و بزرگواری خدا است.
[۱۶] احمد در الفتح الربانی و مسلم. [۱۷] نسائی و با تصحیح آلبانی (۳۸۴۹).
این هم یکی از راه‌های بسیار سهل و آسان برای کسانی که از نعمت مال و امکانات برخوردارند. زیرا افطار هرچه بیشتر روزه‌داران خصوصاً در ماه رمضان، باعث میشود که به افطاردهنده نیز ثواب روزه کامل داده شود. چنانکه از زید بن خا لد الجهنى روایت است که رسول خدا ج فرمود: «مَنْ فَطَّرَ صَائِمًا كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِه،ِ غَيْرَ أَنَّهُ لا يَنْقُصُ مِنْ أَجْرِ الصَّائِمِ شَيْئًا» [۱۸].
ترجمه: «هرکس روزه‌داری را افطار بدهد، به او نیز همان ثواب روزه می‌رسد بدون اینکه چیزی از ثواب روزه‌دار کاسته شود».
[۱۸] احمد در الفتح الربانی و با تصحیح و آلبانی (۶۴۱۵).
خداوندﻷ میفرماید: ﴿لَيۡلَةُ ٱلۡقَدۡرِ خَيۡرٞ مِّنۡ أَلۡفِ شَهۡرٖ ٣﴾.
ترجمه: «شب قدر از هزار ماه بهتر است».
یعنی ثواب عبادت شب قدر، از عبادت هشتاد و سه سال و سه ماه بیشتر است.
و اگر مسلمانی توفیق یابد، بیست سال شب‌های قدر را زنده نگه دارد، برایش عبادت بیش از ۱۶۶۶ سال منظور میشود.
ببین چه سال‌های درازی به عمرت افزوده شد. آیا ممکن است کسی بتواند بطور طبیعی از چنین عمری بر خوردار شود؟ خیر. چقدر محروم است کسی که از چنین سرمایه عظیمی غفلت بورزد!
شوق جهاد در راه خدا با مال و جان، یکی از اعمال مهمی است که حاصل زندگی انسان را خیلی بیشتر از آنچه که هست، افزایش می‌دهد.
از عمران بن حصینس روایت است که رسول خدا ج فرمود: «مَقَامُ الرَّجُلِ فِي الصَّفِّ فِي سَبِيلِ اللهِ أَفْضَل عند الله مِنْ عِبَادَةِ رجُلِ سِتِّينَ سَنَةً» [۱۹].
ترجمه: «ایستادن در صف جهاد، نزد خدا از عبادت شصت سال بهتر است».
همچنین سلمان فارسیس ارشاد رسول خدا ج را نقل می‌کند که فرمود: «مَنْ رَابَطَ يَوْمًا وَلَيْلَةً فِي سَبِيلِ اللَّـهِ كَانَ لَهُ كَأَجْرِ صِيَامِ شَهْرٍ وَقِيَامِهِ وَمَنْ مَاتَ مُرَابِطًا أُجْرِيَ لَهُ مِثْلُ ذَلِكَ مِنَ الْأَجْرِ وَأُجْرِيَ عَلَيْهِ الرِّزْقُ وَأَمِنَ مِنَ الْفَتَّان». (مسلم).
ترجمه: «هرکس یک شبانه روز در راه خدا نگهبانی دهد، پاداش یک ماه روزه و نماز شب را دریافت خواهد کرد. و اگر کسی در آن حال بمیرد اجرش برای همیشه ادامه می‌یابد و نزد خدا روزی خواهد داشت و از فتنه‌ها در امان خواهد ماند».
[۱۹] دارمی با تصحیح سیوطی در الجامع الصغیر و آلبانی (۵۱۵۱).
انجام عمل نیک در دهۀ اول ذیحجه، حتی دربرخی موارد، از جهاد فی سبیل الله هم بالاتر است.
چنانکه از ابن عباس روایت است که رسول خدا ج فرمود: «ما مِن أيَّام العَمَل الصَّالح فِيهِنَّ أحبَّ إلى الله مِن هذه الأيام العشر فَقالوا: يا رَسول الله! ولا الجهاد في سَبيل الله؟ فَقال: رسول الله ج: ولا الجهاد في سَبيل الله إلا رَجَلٌ خَرَج بِنَفْسِهِ وَمَالِهِ، ولَم يَرجع من ذلك بِشيء» [۲۰].
ترجمه: «انجام عمل نیک در هیچ یک از ایام سال نزد خدا آنقدر با ارزش نیست که در این ده روز (ذیحجه) ارزشمند است. پرسیدند: حتی جهاد در راه خدا ؟ فرمود: بلی، حتی جهاد در راه خدا. مگر مردی که با جان مال در راه خدا بیرون رود و سر انجام نه خود برگردد و نه مالش».
[۲۰] احمد در الفتح الربانی و بخاری.
شما اگر بخواهید قرآن را از اول تا آخر، ختم بکنید حداقل باید چند روز مشغول تلاوت باشید. ولی طبق راهنمایی پیامبر، شما می‌توانید در ظرف چند لحظه ثواب یک یا چند ختم قرآن را بدست آورید. چنانکه از ابو سعید خدریس روایت است که رسول خدا ج به یارانش فرمود:
«أيَعجِز أحَدكم أن يَقرأ بِثلث القُرآن في لِيلة؟ فَشق ذلِك عليهم وقالوا: أينا يَطبِق ذلِك يا رسول الله؟ فقال: «قل هو الله أحد.. ثلث القرآن». وفي حديث آخر رواه ابن عمرب قال: قال رسول الله ج : قُل هو الله أحد، تَعدِل ثلث القرآن، و قُل يا أيَّها الكافِرون تعدِل ربع القرآن» [۲۱].
ترجمه: آیا می‌توانید یک سوم قرآن را در شب بخوانید؟ اصحاب آن را دشوار دانستند و گفتند: چه کسی می‌تواند چنین کند! رسول خدا ج فرمود: ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ ١﴾ یک سوم قرآن و ﴿قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡكَٰفِرُونَ ١﴾ یک چهارم قرآن است.
شاید بسیاری از ما، سال‌ها پیش، این حدیث را شنیده‌ایم و فضیلت سوره اخلاص را دانسته‌ایم ولی به این فکر نیفتادیم که روزانه با تلاوت و تکرار این سوره عظیم، ثواب چند ختم قرآن را کسب کنیم. و آنهم در چند لحظه و چند دقیقه. پس هدف دانستن و فراهم کردن معلومات نیست بلکه هدف اصلی عمل به معلومات است.
[۲۱] طبرانی در کبیر و با تصحیح سیوطی در الجامع الصغیر و آلبانی (۴۴۰۵).
ذکر خداوند، دریایی است بیکران از نیکی‌ها و حسنات. که متأ‌سفانه اکثر مردم از آن غافل می‌باشند و اینک دو نمونه از ذکرهای پر بار را ارائه می‌کنیم:
از ام المومنین جویریه، روایت است که رسول خدا ج صبح هنگام پس از نماز فجر، در حالی از خانه بیرون رفت. که جویریه بر جای نماز خویش نشسته بود. آنحضرت ج بعد از ادای نماز چاشت به خانه بر گشت. دید که جویریه هنوز آنجا نشسته است. پرسید: از وقتی که من بیرون رفته ام تو همینجا نشسته ای؟ گفت: بلی. رسول خدا ج فرمود: من بعد از تو چهار کلمه را سه دفعه گفته ام که اگر آنها را با تمام آنچه تو از صبح تا کنون گفته ای، موازنه کنند سنگین‌تر و اجر بیشتری خواهند داشت. آنها عبارت‌اند از: «سُبحانَ الله وبِحَمدِه عَدد خَلقه وزنة عَرشه ومِدادَ كلِماتِه» [۲۲].
ببین چگونه رسول خدا ج در عبارتی مختصر، و زمانی کوتاه، ذِکری پر بار و پر ثواب به ما آموزش داده‌اند.
آیا شایسته است که ما از چنین تسبیح جامعی، غافل و از چنین گنجینه‌هایی محروم شویم؟!
بهتر نیست که به جای تکرار ترانه‌ها‌ی مبتذل وبیهوده، زبان خویش را با ذکرخدا تر و تازه نگه داریم؟
همچنین أبو‌امامهس میگوید: رسول خدا ج مرا دیدکه لبانم را می‌جنبانم. فرمود: ای ابوامامه، چه می‌گویی؟ گفتم: خدا را ذکر می‌کنم. فرمود: آیا به تو ذکری بیاموزم که از تمام ذکرهای شب و روزت بهتر باشد؟ آنگاه فرمود: بگو: «الحَمد لله عَدد ما خَلَق والحَمدُ ِلله مِلء ما خَلق والحَمدِ لله عَدد ما في السَّموات والأرض و الـحَمد لله ما أحصَى كِتابه، والـحَمد لله مِلء ما أحصى كِتابَه والـحَمد ِلله عَدد كل شيء والحمد لله ملُ كل شيء» (حاکم و گفته است: طبق شرایط بخاری و مسلم، صحیح است. و آلبانی نیز آنزرا صحیح قرار داده است).
سپس فرمود: این‌ها را یاد بگیر و به دیگران نیز یاد بده.
این شما و این هم حدیث پیامبر ج و فضیلت و ثواب فراوان آن، که ثواب یکبار گفتن از تسبیح یک شبانه روز کامل هم افضل تر است. به امید اینکه حسب الامر رسول خدا ج، شما آن را یاد بگیرد و به دیگران نیز یاد بدهیم.
[۲۲] مسلم.
برادر عزیزم! دوست داری که در یک روز، یک میلیون نیکی در دفتر اعمالت نوشته شود؟ البته یک روز هم زیاد است. نظرت چیست اگر این مقدار نیکی را در چند لحظه و باگفتن یک جمله بدست آوری؟ آیا حاضر می‌شوی که آن جمله را چندین بار تکرار کنی و هر بار این همه نیکی در پرونده ات ثبت گردد ؟ اکنون این مزایده و تجارت را ما پیش روی شما قرار میدهیم. یقینا شما سهل انگاری نخواهی کرد. و از چنین سود کلان و تجارت بزرگی با رب العالمین نخواهید کشید. از عباده بن صامتس روایت است که رسول خدا ج فرمود: «من اسَتغفر لِلمؤمِنينَ والمؤمِناتِ كتبَ الله لَه بِكل مؤمن ومؤمنة حَسنة» [۲۳].
ترجمه: «هرکس که برای سایر مؤمنین (مرد و زن) خداوند طلب آمرزش کند، به تعداد تک تک آنها، برای او نیکی نوشته میشود».
[۲۳] طبرانی و با تحسین آلبانی (۶۰۲۶).
برخی از مردم بویژه کسانی که سرمایه و شهرتی دارند، از اینکه دیگران برای حل مشکلات خود به آنان مراجعه می‌کنند، احساس مزاحمت نموده و نگران می‌شوند. غافل از اینکه اگر کسی در پی حل مشکل برادر مسلمان خود باشد، خداوند در پی حل مشکل او خواهد بود. و همیشه خدا، زمانی به بنده اش کمک می‌کند که بنده به فکر کمک به برادر مسلمانش باشد.
اگر شما حاجت برادر مسلمان خود را برآ‌ورید؛ مثلاً به او چیزی بیاموزد یا او را راهنمایی کنید، یا بر مرکب خویش سوارش کنید یا قرضش دهید یا برای او در امر خیری، سفارش بنما یید، این عمل شما نزد خدا از اعتکاف یک ماه کامل، بهتر است.
چنانکه از عبد الله بن عمر روایت است که رسول خدا ج فرمود:
«أحَبُّ النَّاسِ إلى الله أنفَعهم وأحَبُّ الأعمال إلى الله عَزَّوجل سرور تَدخله على مسلِم أو تكشف عنه كربة، أو تقضِي عَنه ديناً، أو تَطرد عنه جوعاً ولأن أمشي مَع أ خي المسلِم في حاجة أحَبَّ إلي من أن أعتكف شَهرا ومن كف غَضبَه ستر الله عورته، ومن كظم غيظاً ولو شاء أن يَمضيه أمضاه، ملأ الله قلبه رضا يوم القيامة، ومَن مَشى مع أخيه المسلم في حاجتِه حتَّى يثبتها له أثبت الله تعالى قدمه يوم تزل الأقدام، وإن سوء الخلق ليفسد العَمل كما يفسد الخل العسل» [۲۴].
ترجمه: «محبوب‌ترین شما نزد خدا کسی است که برای خلق خدا مفیدتر باشد. پسندیده‌ترین عمل نزد خدا این است که قلب مسلمانی را شاد کنی، یا پریشانی‌اش را بر طرف سازی. یا قرضش را ادا کنی و یا گرسنگی اش را دور نمایی. و اگر من با برادر مسلمان خویش، برای رفع مشکلش قدم بر دارم، برایم از اعتکاف یکماه بهتر است. و هرکس خشمش را فرو برد خداوند، رازهایش را می‌پوشاند وکسی که توانایی اِعمال خشم را دارد ولی آن را فرو می‌برد، خداوند قلبش را در قیامت، پر از خرد مندی و رضایت خواهد ساخت. و اگر کسی با برادرش به راه افتد و مشکلش را حل نمایید، خداوند قدم‌هایش را روزی که قدم‌ها می‌لغزند، استوار خواهد ساخت. آ گاه باشید که اخلاق بد، اعمال (نیک) را فاسد می‌کند همانطور که سرکه، عسل را فاسد گرداند».
برادرم، اگر بخواهی که یکماه معتکف شوی، باید با نفس اماره‌ات مجاهده کنی، و کارهایت را رها سازی. و یکماه کامل در مسجد، زندانی شوی ودر ذکر وتسبیح وتلاوت ونماز مشغول باشی. اما اگر چند دقیقه در پی برآ‌وردن حاجت برادر مسلمان و یا خواهر بیوه‌ات باشی، ثواب یک ماه اعتکاف وعبادت در پرونده‌ات ثبت می‌گردد.
از اینرو شایسته است که ما بخشی از وقت خود را صرف بر آوردن نیازهای برادران مسلمان خود و این فرصت‌ها را از دست ندهیم.
[۲۴] طبرانی و با تحسین آلبانی (۹۰۶).
آنچه در بخش اول، بیان گردید گرچه اعمال پر بار و پر ثوابی بود ولی ثواب آنها با مرگ انسان، منقطع میشود. زیرا دیگر او قادر نخواهد بود که نماز بخواند، حج برود،قرآن تلاوت بکند و تسبیح بخواند و علم فرا گیرد و نیازهای مردم را بر‌آورده سازد و ....
و از آنجا که ما با خواندن بخش اول، آز مند شدیم که عمر ما حاصل بیشتری داشته و روز قیامت دفتر اعمال ما بمراتب بیشتر ازسالیان عمر ما نیکی داشته باشد، لازم است که یک سری اعمال نیکی را که ثوابشان از مرگ نیز همچنان ادامه یابد و در دفتر اعمال ما ثبت شود و آن را باز نگه دارد، انجام دهیم.
از ابو امامه باهلیس روایت است که رسول خدا ج فرمود: «أَرْبَعةٌ تَجْرِي عَلَيْهِمْ أُجُورُهُمْ بَعْدَ الْـمَوْت:ِ رَجُلٌ مَاتَ مُرَابِطًا فِي سَبِيلِ اللَّـهِ وَرَجُلٌ عَلَّمَ عِلْمًا فَأَجْرُهُ يَجْرِي مَا عَمِلَ بِهِ وَرَجُلٌ أَجْرَى صَدَقَةً فَأَجْرُهَا يَجْرِي عليه ورَجُلٌ تَرَكَ وَلَدًا صَالِحًا يَدْعُو لَهُ» [۲۵].
ترجمه: چهار عمل‌اند که ثواب آنها بعد از مرگ نیز، ادامه خواهد داشت:
۱- مردی که در نگهبانی راه خدا بمیرد.
۲- مردی که علمی به مردم بیاموزد تا آنکه به آن علم، عمل میشود، اجرش ادامه دارد.
۳- مردی که صدقه جاریه‌ای بنا نهد تا مادام که آن صدقه وجود داشته باشد، اجرش ادامه دارد.
۴- مردی که پس از خود، فرزند صالحی بجا گذارد که درحقش دعای خیر می‌کند.
پس برادر مسلمان! بکوش تا حداقل یکی از موارد فوق را بعد از خود باقی بگذاری تا دفتر اعمال نیک‌‌‌ات با فرا رسیدن اجل، بسته نشود بلکه همچنان باز بماند و در آن نیکی اضافه ثبت شود.
[۲۵] احمد در الفتح الربانی و با تحسین آلبانی (۸۷۷).
از سلمان فارسیس روایت است که رسول خدا ج فرمود: «مَنْ رَابَطَ يَوْمًاً فِي سَبِيلِ اللَّـهِ كَانَ لَهُ كَأَجْرِ صِيَامِ شَهْرٍ وَقِيَامِهِ وَمَنْ مَاتَ مُرَابِطًا أجْرِيَ لَهُ مِثْلُ ذَلِكَ مِنَ الأَجْرِ وَأُجْرِيَ عَلَيْهِ الرِّزْقُ وَأَمِنَ مِنَ الْفَتَّان» [۲۶].
ترجمه: هرکس که یک روز در راه خدا نگهبانی دهد، گویا یک ماه روزه داشته و نماز شب خوانده است. واگردر این حال بمیرد علاوه برآن، نزد خدا روزی داده میشود و از آزمایشات و فتنه‌ها محفوظ می‌ماند.
[۲۶] مسلم.
صدقه جاری عبارت است از چیزی که برای چندین سال، باقی می‌ماند و مورد استفاده قرار می‌گیرد، ما نند حفر چاه، ساختن مسجد و کاشتن درخت و وقف نمودن آن وآب دادن به مردم به وسیله دلو یا نصب آب سرد کن در اماکن عمومی و در مساجد و تاسیس کتابخانۀ عمومی وغیره.
ابوهریرهس ارشاد رسول خدا ج را نقل می‌کند که فرموده است: ‹‹إِنَّ مِمَّا يَلْحَقُ الْـمُؤْمِنَ مِنْ عَمَلِهِ وَحَسَنَاتِِ بَعْدَ مَوْتِهِ عِلْمًا عَلَّمَهُ وَنَشَرَهُ وَوَلَدًا صَالِحًا تَرَكَهُ، وَمُصْحَفًا وَرَّثَهُ أَوْ مَسْجِدًا بَنَاهُ، أَوْ بَيْتًا لابْنِ السَّبِيلِ بَنَاهُ أَوْ نَهْرًا أَجْرَاهُ، أَوْ صَدَقَةً أَخْرَجَهَا مِنْ مَالِهِ فِي صِحَّتِهِ وَحَيَاتِهِ يَلْحَقُهُ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهِ›› [۲۷].
ترجمه: از جمله نیکی‌هایی که به انسان مؤمن، پس از مرگش می‌رسد، علمی است که آن را تعلیم داده ونشر کرده است و فرزند صالحی است که بعد از خود باقی گذاشته و قرآنی است که بجا گذاشته و مسحد ویا مسافرخانه ای است که آن را بنا نهاده وآبی است که جاری ساخته و یا صدقه ای است که در هنگام حیات و سلامتی خود داده است.
[۲۷] ابن ماجه و با تصحیح آلبانی در صحیح الترغیب(۷۴).
برادر مسلمان! فرزند صالح شما، در واقع حاصل عمر شما و باعث ادامۀ حسنات‌تان پس از مرگ، خواهد بود. چنانکه ابوهریرهس ارشاد رسول خداج را نقل می‌کند که فرمود: «إِذَا مَاتَ الإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَنْهُ عَمَلُهُ إِلا مِنْ ثَلاثَةٍ: إِلا مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ›› [۲۸].
ترجمه: وقتی بنی‌آدم می‌میرد، دفتر عملش بسته میشود، مگر در سه مورد (که همچنان باز می‌ماند):
۱- صدقه جاریه.
۲- علمی که از آن استفاده شود.
۳- فرزند صالحی که برایش دعا کند.
همچنین ارشاد رسول خدا ج که میفرماید: «إِنَّ اللَّـهَ عَزَّ وَجَلَّ لَيَرْفَعُ الدَّرَجَةَ لِلْعَبْدِ الصَّالِحِ فِي الْـجَنَّةِ فَيَقُول: أي رَبِّ، أَنَّى لِي هَذِهِ فَيَقُولُ بِاسْتِغْفَارِ وَلَدِكَ لَكَ›› [۲۹].
ترجمه: خداوند، مقام یکی از بندگانش را در بهشت بالا می‌برد. آن بنده می‌پرسد: پروردگارا! این مقام چگونه به من رسید؟ خداوند میفرماید: به خاطر استغفاری که فرزندت در حق تو کرده است.
[۲۸] مسلم. [۲۹] احمد و طبرانی و با تصحیح آلبانی (۱۶۱۷).
آموختن علم به مردم، همانطور که شرح آن گذشت نه تنها صدقۀ جاریه است بلکه بهترین نوع صدقه است.
از بهترین راه‌های نشر آن، دعوت إلی الله می‌باشد. که از سایر اعمال در تقرب إلی الله مؤثرتر است.
بفرمودۀ رسول خدا ج ، دلالت کننده به کار خیر مانند انجام‌دهندۀ آن است».
اگر فردی به وسیله ارشاد شما به راه خدا، آمد و استقامت ورزید، در ازای، نماز ذکر و سایر اعمال صالحی که انجام می‌دهد، به شما نیز اجر وپاداش کاملی می‌رسد. او نیز مانند شما، دیگران را به سوی خدا دعوت دهد، و آنها بپذیرند و توبه کنند، تمامی این‌ها در پرونده‌ی شما ثبت می‌گردد ولو اینکه شما مرده و در قبر قرار گرفته باشید .
ابوهریرهس ارشاد رسول خدا ج را نقل می‌کند که فرمود:
«مَنْ دَعَا إِلَى ضَلالَةٍ كَانَ عَلَيْهِ مِنَ الإِثْمِ مِثْلُ آثَامِ مَنْ تَبِعَه،ُ لا يَنْقُصُ مِنْ آثَامِهِمْ شَيْئًا».
ترجمه: هرکس (مردم را) به سوی کا ر بدی دعوت کند، همسان گناهان کسانی که از او پیروی [۳۰] می‌کنند، گنه کار است واز گناهان آنان چیزی نمی‌کند.
برادر مسلمان! آیا حاضری که از این دریای بیکران اجر وثواب الهی بهرهمند شوی پس آستین همت را بالا زن و بکوش.
والسلام
[۳۰] مسلم.