مشخصات کتاب

سپر مؤمن

(دعا)

تأليف:

قریب الله مطیع

مقدمه

حمد و ثنا و ستایش خاص الله ﻷ است. اوتعالی را سپاس می‌گوییم و از او استعانت و استغفار می‌طلبیم، و از بدی‌‌های درون و زشتی‌های نهان به او پناه می‌بریم. هرکه را الله متعال هدایت کند او را گمراه ‌کننده‌ای نیست و هرکه اوتعالی گمراه کند او را هدایت‌گری نیست. و گواهی می‌دهم که معبودی به حق جز الله أ نیست، یگانه است و او را شریکی نیست. وگواهی می‌دهم که محمد ج بنده و رسول اوست. درود و سلام فراوان بر او و آل و یاران او باد. اما بعد:

نقطه اوج عبادات، دعاست. دعا اسلحه و تکیه گاه انسان است. دعا بر آرنده نیاز بنده به پروردگار است. اما چه بسا که شیطان این اسلحه را بر ضد آدمی بکار می‌برد.

آن هنگام که بنده بجای یا الله مدد، یا علی مدد یا حسین مدد و یا عبدالقادر جیلانی مدد و یا فلان ولی و فلان پیر مدد می‌گوید. و بجای یا الله به فریادم برس، می‌گوید؛ یا فلان ولی و فلان شیخ و پیر ادرکنی، آن زمان است که الله قادر و توانا ندا می‌دهد: (من از همه شریکان بی‌نیازترم هرکسی در عملی برایم شریکی قرار دهد من آن عمل را تماما به شریک خود واگذار می‌کنم. من از همه شرکاء بی‌نیازترم)، اللهﻷ چنین دعایی را قبول نمی‌کند و آن دعا را به علی و حسین و عبد القادر جیلانی و فلان ولی و فلان پیر واگذار می‌کند.

بنده باید با ذات اقدس الهی مناجات و عرض و حاجت کند و حوائج خود را با او در میان بگذارد، زیرا اوتعالی نه امیر گذاشته و نه حاجبی و دربانی، و نه وزیری گماشته و نه وکیل و معرفی.

هرکه خواهد گو بیا و هرچه خواهد گو بخواه کبر و ناز و حاجب و دربان درین درگاه نیست. هر کس در هر جا که خواهد می‌تواند با جناب او سخن گوید، اوتعالی به هر دل و هر زبانی آگاه است، نه مترجم می‌خواهد و نه واسطه و رشوه‌ای. و هرگز نفرموده مقربین مرا بخوانید و یا کسی را واسطه و همراه بیاورید، بلکه فرموده، ایمان و تقوی و زاری خود را وسیله دانید و بوسیله این‌ها بجوئید نه آنکه این‌ها را بخوانید، چنانکه در سوره مائده فرموده:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱبۡتَغُوٓاْ إِلَيۡهِ ٱلۡوَسِيلَةَ﴾ [المائدة: ۳۵].

«ای مؤمنان از الله بترسید و بسوی او وسیله بجویید) و نفرموده: «ادعوا الوسیلۀ» وسلیه را بجویید».

شبانه روزی پنج مرتبه از روی جود و کرم بندگانش را به درگاه خود می‌خواند تا باو تقرب جویند و با او تجدید عهد بندگی کنند، عجب پروردگار کارساز بنده نواز دانای راز بی‌نیازی است فشکرا له ثم شکرا له.

دعا هم باید مطابق با قرآن و سنت باشد زیرا یکی از حقوق الله ﻷ بر بنده این است که او را بهمان نحوی که خود او و فرستادۀ او دستور داده بخواند، و چنانکه او خواسته او را بندگی کند و از برنامه و قانون او تخلف نکند و به همان اسماء و صفاتی که الله متعال خود را معرفی کرده او را صدا زند، نه اینکه بسلیقه‌ی ناقص خود اکتفا کند و به نام‌ها و اسمائی که لایق ذات او نیست او را بخواند و به بهانه‌ی ارادت به انبیاء و اولیاء بر خلاف قانون الهی عمل نکند.

متأسفانه بسیاری از مردم را می‌بینیم که بعضی از اذکار را ورد خود ساخته و به خواندن آن‌ها صبح و شام مبادرت می‌ورزند! درحالیکه خواندن این اذکار نه از آیات قرآنی بوده و نه هم از احادیث نبوی، و نه هم در کدام حدیث و اثری خواندن آن‌ها ثابت شده است، و حتی در خواندن بعضی از این اذکار مبالغه و گزافه گویی‌های زیادی بعمل آمده است، و بمنظور تشویق و ترغیب خواننده روایات و اسناد بی‌اساس و بی‌محتوای ساخته و بافتۀ عده‌ای از مردم بی‌خرد و نادان در آن‌ها مندرج و ثبت شده است، و از طرف دیگر بعضی از چاپ خانه‌ها که هدف‌شان جز فروش نشرات‌شان چیز دیگری نیست آن را به نشر سپرده‌اند.

رسالۀ حاضر (سپر مؤمن) حاوی آداب دعا، اوقات اجابت دعا و اسباب آن، واینکه چرا دعا قبول نمی‌گردد؟ و چرا مسلمانان بر دشمنان‌شان پیروز نمی‌شوند؟، و دعا‌های که بندۀ مسلمان از آن منع شده، و برخی از احادیث جعلی و ضعیف در بارۀ دعا که بر سر زبان‌ها است، و دعاهای جامع برگرفته از آیات و احادیث می‌باشد. با امید آنکه این کار فقط برای رضا و خشنودی الله متعال و پیروی از سنت پاک پیامبر ج باشد.

وصلی الله علی نبیه محمد وعلی آله وصحبه وسلم.

پیشگفتار

دعا و نیایش یکی از مهمترین وسائل ارتباط بندگان با الله أ است، و روح هر عبادتی قرب به الله متعال و راز و نیاز با او می‌باشد. دعا آنگاه با اجابت مقرون می‌گردد که همراه با ایمان و اخلاص بوده و دعا کننده مطیع اوامر الله متعال بگردد، و از صمیم قلب به اجابت دعای خویش ایمان داشته باشد. دعا از هر کس، و در هرکجا، و در هر وقت و زمانی که باشد بویژه اوقاتی و احوالی که پیامبر اکرم ج آن را بیان داشته‌اند، اگر الله ﻷ بخواهد قبول می‌گردد. دعا کننده در دعای خویش همرنگی تمام عیاری با همۀ جهان هستی می‌کند. ﴿كُلّٞ لَّهُۥ قَٰنِتُونَ ٢٦﴾ [الروم: ۲۶].

«همه به او فرمان بردارند».

اگر ما کمی دقیق در مسألۀ دعا بنگریم می‌بینیم که همۀ موجودات در حال درخواست از الله جل وعلا شأنه می‌باشند. ﴿يَسۡ‍َٔلُهُۥ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ كُلَّ يَوۡمٍ هُوَ فِي شَأۡنٖ ٢٩﴾ [الرحمن: ۲٩].

«تمام کسانیکه در آسمان‌ها و زمین است از او [حاجات خود را] می‌جویند او هر روز در شأنی است».

هیچ فرد مسلمانی از اثرات روانی، اجتماعی، و تربیتی دعا بی‌خبر نمی‌باشد زیرا انسان برای تقویت ارادۀ خویش و برطرف ساختن ناراحتی‌های خود به تکیه گاهی احتیاج دارد که او را یاری و مدد نماید و آن همان ذات پاک الله ﻷ است. دعا چراغ امید را در انسان روشن میسازد، و انسان بوسیلۀ دعا و تضرع شایستگی بیشتری برای بدست آوردن فیوضات الله أ حاصل می‌کند. وقلب و روحش از طریق دعا پیوند نزدیکی به پروردگار پیدا می‌نماید.

چنانکه ما امروزه در سراسر جهان شاهد ظهور و توسعه بسیاری از روش‌های درمانی طب مکمل در یک دید کل نگر نسبت به جسم، ذهن، روان و روح انسان هستیم. این دیدگاه درسال‌های اخیر از پذیرش بالایی برخوردار گشته است. برخی از دانشمندان، با انجام مطالعات علمی، در پی یافتن شواهدی مبنی بر تاثیر دعا بر سلامت جسمی و روحی انسان می‌باشند.

اگر چه ما مسلمانان که به قدرت و تاثیر دعا اعتقاد داریم، از ارائه این گونه شواهد بی‌نیاز هستیم، اما پرداختن به نتایج برخی از این تحقیقات، خالی از حکمت نخواهد بود.

نظر دانشمندان غرب و شرق در باره دعا:

اگر چه دعا درمانی ‌برای‌ مسلمانان‌ بسیار قابل‌توجه است و ‌در آموزه‌های دینی آنان به توسل و توکل الهی بسیار تاکید شده. اما محققان در غرب و شرق که ‌به ‌دوری‌ مردم ‌جوامع به اصطلاح مدرن از دعا و معنویت ‌واقفند، به‌تازگی ‌به‌ تحقیق‌ در این‌باره‌ علاقمند گشته و اقدام به معرفی انواع معنویت درمانی نموده‌اند.

در سال‌‏هاى اخیر مراکز تحقیقاتى مهمى در جهان تأسیس شده که دستور کار آن‌ها بررسى ارتباط بین دعا و سلامتى، یا مذهب و سلامتی است و تا کنون صدها مطالعه در این زمینه انجام شده که نتایج همه این بررسى‏ها بر یک امر واحد اشاره مى‏کند و آن این است که: «میزان‏ ابتلاء به بیماری‌ها و مرگ در افراد با ایمان کمتر از سایرین است و لذا این افراد سلامتى جسمى، روانى و اجتماعى و همچنین، طول عمر و رضایت بیشترى از زندگى دارند».

دکتر ویکتور فرانکل روانشناس آلمانی می‌گوید: این رنج و درد نیست که باعث ناراحتی و اندوه ما می‌شود بلکه فقدان معنا در زندگی باعث ناراحتی ماست. وی بنیانگذار جدید ترین مکتب روان شناسی، بنام معنا درمانی یا (لوگو تراپی=logo therapy) است.

محققین به این نتیجه رسیده‏اند که اصول مشترکى در دستورات مذهبى ادیان عمده جهان وجود دارد که از سلامتى پیروان آن‌ها محافظت مى‏کند. این اصول مشترک ریشه در معنویت دارد. معنویت عبارت از اعتقاد به الله و یا قدرت برتر و یا هدفی والا در زندگی است. در طب معنوی تلاش می‌شود از طرق مختلفی قدرت دفاع بیمار و اعتماد به نفس او را افزوده و به کنار آمدن او با مشکلات و بیماری‌های مزمن کمک نمایند. یکی از این روش‌ها، دعا می‌باشد که باعث آرامش واطمینان می‌گردد.

تحقیقات ‌نشان می‌‌دهد دعا خواندن ‌وذکر گفتن ‌فشار خون ‌را پایین‌ می‌آورد، ضربان ‌قلب ‌را آرام می‌کند واز بیماری‌های ‌مرتبط با سامانه ‌دفاعی ‌بدن‌ پیشگیری‌ می‌کند. بیماری‌هایی ‌همچون ‌شکر‌، بسیاری ‌از بیماری‌های ‌پوست ‌ومو، برخی ‌از بیماری‌های کلیوی ‌و ریوی ‌وبرخی بیماری‌های ‌عفونی ‌به ‌شدت ‌تحت ‌تاثیر سامانه ‌دفاعی ‌بدن‌ هستند که ‌دعا درمانی ‌از تعداد موارد و شدت ‌این ‌نوع بیماری‌ها در بدن ‌ما می‌‌کاهد. ‌دعا حتی می‌‌تواند در جراحی‌ها، به ‌بهبودی ‌زودتر بیماران ‌وکاهش‌ مقدار آنتی ‌بیوتیک ‌مورد نیاز پس ‌از عمل ‌منجر شود.

همچنین ‌در پزشکی ‌مدرن ‌امروز در تحقیقات ‌متعدد ثابت ‌شده ‌است‌ که دعا، در درمان ‌بیماران ‌اعصاب ‌وروان ‌و‌پیشگیری ‌از این بیماری‌ها که ‌در عصر حاضر شیوع ‌زیادی ‌یافته ‌است ‌تاثیر به ‌سزایی ‌دارد.

دکتر رندولف بایرد در بیمارستان عمومی شهرستان فرانسیسکو تحقیق جالبی انجام داده است. وی ۳٩۳ بیمار را که در بخش مراقبت‌های قلبی بیمارستان بستری بوده‌اند در دو گروه قرار داد. در یک گروه به طور مرتب توسط افرادی خاص به عنوان دعا کننده، دعا می‌شد و برای گروه دوم هیچگونه دعایی انجام نمی‌شد. هر دو گروه درمان‌های دارویی را به صورت مشابه دریافت می‌کردند و از نظر سن، جنس، میزان ابتلا به بیماری انسداد شرایین قلبی و... یکسان بودند.. ده ماه بعد نتایج شگفت انگیزی به دست آمد. بیمارانی که برایشان دعا شده بود ۵ برابر کمتر از بیماران دعا نشده به آنتی بیوتیک نیاز پیدا کرده بودند. ۲.۵ برابر کمتر از بیماران دعا نشده دچار انسداد عروق قلب شده بودند و میزان ایست قلبی در بیماران دعا شده کمتر بود.

دکتر دتلولینک استاد روان شناسی عصبی در دانشگاه شهر بن آلمان و متخصص اختلالات و بی‌نظمی درخواب معتقد است که به وسیله دعا و نیایش قبل از خواب افراد مبتلا به کابوس‌های مستمر شبانه می‌توانند کنترل خواب خود را دردست گرفته و کابوس تلخ خود را به رویای شیرین مبدل کنند. به گفته دکتر لینک خواندن منظم دعا قبل از خواب می‌تواند از طریق زدودن افکار پلید و ناپاک از ذهن به رهایی افرادی که از کابوس‌های وحشتناک رنج می‌برند، کمک بزرگی بکند. به گفته این دانشمند آلمانی، شماری از بیماران مستاصل وی با استفاده از این روش دعا درمانی موفق شده‌اند تا سلامتی نسبی و خواب راحت خود را مجددا بازیابند.

دکتر هوبرت بنسون نیز در کنفرانس ارزش‌های درمانی دعا اعلام کرد: دعا خواندن مغز را بکار می‌اندازد، عوارض ایدز را کاهش می‌دهد، از فشار خون می‌کاهد، نازایی را درمان می‌کند.....تکرار دعاها باعث کاهش میزان تنفس و فعالیت موجی مغز می‌شود و گاهی چنان قدرت درمانی دارد که نیاز به عمل جراحی یا درمان پر هزینه دارویی را از بین می‌برد.

یک دانشمند جاپانی، به نام دکتر (ماسارو ایموتو) تحقیقات گسترده‌ای بر روی آب، به‌وسیله فیزیک کوانتومی انجام داده، و تاثیرات خارق‌العاده‌ی نیروی فکر و اندیشه، الفاظ و کلمات، احساسات، دعا، و انواع صداها را بررسی کرده است. طبق این کشفیات، نه‌تنها ما می‌توانیم بسیاری از مشکلاتمان را از طریق این نیروها، به ‌خصوص نیروهای معنوی و الهی، برطرف کنیم؛ بلکه می‌توانیم بر دیگران و محیط پیرامونمان اثر گذاشته و زندگیمان را بهتر و شیرین‌تر کنیم.

پیر کوری برنده جایزه نوبل می‌گوید: همۀ علوم و تحقیقات و دعا برای آنست که پروردگار رازهای ابدی‌اش را بر ما آشکار کند. خداوند رازهایی دارد و فقط زمانی پرده از آن‌ها بر میدارد که انسان مشتاقانه در جستجوی گشودن آن‌ها باشد.

الکسیس کارل، فیزیولوژیست مشهور در این باره می‌گوید: «دعا و نماز قوی‌ترین نیرویی است که انسان‌ها می‌‌توانند ایجاد کنند؛ ‌نیرویی است که چون قوۀ ‌جاذبۀ ‌زمین، ‌وجود حقیقی دارد. از راه دعا، بشر می‌کوشد نیروی محدود خود را با متوسّل شدن به منبع نامحدودی (الله) افزایش دهد. هنگام دعا،‌خود را به قوّۀ محرکۀ پایان ناپذیری که تمام کائنات را به هم پیوسته است، ‌متصل می‌کند و از او قدرت می‌گیرد. آثار دعا و نیایش در فعالیت‌های مغزی انسان یک نوع شکفتگی و انبساط باطنی و گاه قهرمانی و دلاوری را تحریک می‌کند». پژوهش‌ها نشان داده‌اند؛ دعا و نیایش و نیروی شفابخش حاصل از آن موجب جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی، حفاظت از گلبول‌های قرمز خون، تغییر حالت کیمیایی خون و افزایش اکسیجن رسانی توسط خون به اندام‌ها و نیز بهبود سریع تر زخم‌ها و جراحات پوستی می‌گردد.

مطالعاتی که در زمینه‌ی دعا درمانی از راه دور بر روی افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، پُرفشاری خون، بیماری‌های ایدز وسرطان انجام گرفته نیز نشان دهنده‌ی تاثیر مثبت دعا در سلامتی این افراد است.

دیـل کـارنگی می‌گوید: «دعا کردن چند احتیاج اصلی روان شناسی را کـه هـمـه کـس اعـم از مومن و مشرک در آن سهیم است، برآورده می‌کند:

الـف) در مـوقع دعا کردن چیزهایی را که باعث زحمت و ناراحتی مـا شده است بر زبان جاری می‌سازیم؛ دعا کردن همان عمل یادداشت کردن روی کاغذ را انجام می‌دهد.

ب) هـنـگام دعا کردن این احساس به ما دست می‌دهد که یک شریک غم پـیدا کرده‌ایم و تنها نیستیم. تمام پزشکان روان شناس تایید می‌کـنـند که وقتی ما گرفتار هیجان و غم‌های فشرده در سینه و تالم روحـی هـستیم، برای معالجه لازم است مشکلات و گرفتاری‌های خود را بـرای کسی بگوییم و به اصطلاح درد دل خود را خالی کنیم. وقتی که مـا نمی‌توانیم به هیچ کس دیگر بگوییم، همیشه می‌توانیم الله قادر و توانا را محرم اسرار خود قرار دهیم.

ج) و دعا کردن انسان را وادار به کار می‌کند.

تعدادی از مطالعات در دانشگاه دوک نشان دادکه ترکیب مشارکت فعال در یک جامعه مذهبی و دعای مکرر اثرات فوق العاده‌ای روی فشار خون دارد. در دانشگاه کالیفرنیا ۳٩۳ بیمار قلبی را به دو دسته تقسیم کردند که یک گروه را عده‌ای دیگر دعا می‌کردند و نتیجه گرفتند که گروه مورد دعا مرگ و میر کمتر و نیاز به مداخلات پزشکی کمتر داشتند.

آری، دعا اعلام یک نیاز به موجودی بی‌نیاز، قدرتمند و بخشنده است. دعا دربردارنده‌ی حقیقت عبادت است. دعا نیاز بنده به پروردگار است. و کسی که با تدبر و اندیشه، بر کلام آشکار و صریح قرآن و سنت پاک پیامبر بنگرد، متوجه می‌شود که حق دعا و فضل و فهم آن متواتر و واضح و آشکار است، و برای هر حقی حقیقتی است؛ چنانکه برای هر فضل و احسانی، اجر و پاداش بسیاری است. آری، دعا نوعی از درمان‌های شفابخشی است که با متوجه کردن ذهن و قلب به سوى ذات پروردگار انجام مى‏شود.

دعا در لغت و اصطلاح

دعا در لغت: به معناى خواندن و حاجت خواستن و استمداد است، و گاهى مطلق خواندن از آن منظور است.

در اصطلاح: دعا عبارت است از: خواستن حاجت از الله متعال. یا صدا زدن و مدد خواستن در حل مشکلات خود از الله متعال.

واژه دعا و دیگر مشتقات آن در قرآن کریم به چندین معنا به کار رفته است که از جمله آن‌ها، خواندن، دعا کردن، خواستن از الله ﻷ، ندا دادن، صدا زدن، دعوت کردن به چیزى یا به سوى کسى، استغاثه و یارى خواستن؛ عبادت کردن و... مى‌‏باشد.

فضیلت دعا

دعا کردن یکی از بهترین اعمالی است که هم الله ﻷ در قرآن کریم و هم پیامبر اکرمش ج در احادیث شریف تاکید بسیار نموده‌اند. بنابرین دعا بهترین توشه‌ی روز آخرت و بزرگ‌ترین مراد و مقصود مؤمنان و نیکوکاران به شمار می‌رود، و در عین وقت عبادت مهمی است.

فضیلت دعا از قرآن کریم:

الله متعال می‌فرماید: ﴿وَقَالَ رَبُّكُمُ ٱدۡعُونِيٓ أَسۡتَجِبۡ لَكُمۡۚ إِنَّ ٱلَّذِينَ يَسۡتَكۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِي سَيَدۡخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ ٦٠﴾ [المؤمن: ۶۰].

«و پروردگار شما فرمود: مرا با خلوص دل بخوانید تا دعای شما را مستجاب کنم و آنان‌که از دعا و عبادت من روی گردانند و سرکشی کنند، زود با ذلت و خواری در دوزخ وارد شوند».

و می‌فرماید: ﴿وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌۖ أُجِيبُ دَعۡوَةَ ٱلدَّاعِ إِذَا دَعَانِۖ فَلۡيَسۡتَجِيبُواْ لِي وَلۡيُؤۡمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمۡ يَرۡشُدُونَ ١٨٦﴾ [البقرة: ۱۸۶].

«و چون بندگان من از دوری و نزدیکی من از تو پرسند، بدانند که من به آن‌ها نزدیکم و هرکه مرا بخواند، دعای او را اجابت کنم. پس بایستی دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان بیاورند، باشد که راه - سعادت- یابند».

فضیلت دعا از سنت مطهر:

رسول اکرم ج فرموده‌اند: «الدُّعاءُ هُوَ الْعِبَادَةُ» [۱].

(دعا همان عبادت است).

و فرمودند: «إِنَّ رَبَّكُمْ تَبَارَكَ وَتَعَالى حَيِيٌّ كَرِيمٌ يَسْتَحْيِي مِنْ عَبْدِهِ إِذَا رَفَعَ يَدَيْهِ إِلَيْهِ أَنْ يَرُدَّهُمَا صِفْراً [خَائِبَتَيْنِ]» [۲].

(پروردگار تبارک و تعالی شما دارای حیا و کرم است و از بنده‌ی خود شرم می‌کند که هرگاه دو دستش را به سوی او بلند کند، آن را خالی برگرداند).

همچنان فرمودند: «لاَ يَرُدُّ الْقَضَاءَ إِلاَّ الدُّعَاءُ، وَلاَ يَزِيدُ فِي الْعُمُرِ إِلاَّ البِرُّ» [۳].

(هیچ چیز قضا و سرنوشت را باز نمی‌گرداند مگر دعا. و هیچ چیز جز نیکی و بخشش و طاعت، بر عمر نمی‌افزاید).

همچنان رسول الله ج فرمودند: «ما على الأَرْضِ مُسْلِمٌ يَدْعُو اللهَ تَعَالَى بِدَعْوَةٍ إِلاَّ آتَاهُ اللهُ إِيَّاها -[إِمَّا أَنْ يُعَجِّلَهَا، وَإمَّا أَنْ يَدَّخِرَهَا لَهُ]- أَوْ صَرَفَ عَنْهُ مِنَ السُّوءِ مِثْلَهاَ، مَا لَمْ يَدْعُ بإِثْمٍ أَوْ قَطِيعَةِ رَحِمٍ، قَالَ رَجُلٌ مِنَ القَوْمِ: إِذاً نُكْثِرُ، قَالَ: اللهُ أَكْثَرُ» [۴].

(هیچ مسلمانی بر زمین الله تعالی را به دعایی نخواند مگر اینکه الله ﻷ دعای او را اجابت کند، یا اینکه زود به او دهد، یا اینکه برای روز قیامت او ذخیره کند یا اینکه مانند آن شر و بدی از او برگرداند، درحالی که در دعای او گناه و قطع رحمی نباشد). مردی از آن‌ها گفت: اگر چنین است زیاد دعا می‌کنیم. آن‌حضرت ج فرمودند: (الله بیشتر اجابت می‌کند).

همچنان رسول اکرم ج فرمودند: «لكلِّ نَبِيٍّ دَعْوَةٌ يَدْعُو بِهَا، فَأُرِيدُ إِنْ شَاءَ اللهُ أَنْ أَخْتَبِئَ دَعْوَتِي شَفَاعَةً لأمَّتِي يَوْمَ الْقِيَامَة» [۵].

(هر پیامبر دعای مخصوص به خود دارد که با آن دعا می‌کند و من می‌خواهم دعای خود را پنهان کنم تا ـ إن شاء الله ـ روز قیامت شفاعتی برای امتم باشد).

[۱] سنن امام ابوداود حدیث شماره(۱۴۸۱) و سنن امام ترمذی حدیث شماره(۲٩۶٩) و فرمود: این حدیث حسن صحیح است و علامه البانی آن را نیز صحیح خوانده است. نگا: صحیح الجامع حدیث شماره(۳۴۰۱). [۲] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳٩۲۲) و فرمود: این حدیث حسن صحیح است. [۳] متفق علیه. [۴]سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳٩۲۲) و فرمود: این حدیث حسن صحیح است. [۵] متفق علیه

شروط دعا

اول: توحید و اخلاص در دعا

الله ﻷ می‌فرماید: ﴿قُلِ ٱللَّهَ أَعۡبُدُ مُخۡلِصٗا لَّهُۥ دِينِي ١٤ فَٱعۡبُدُواْ مَا شِئۡتُم مِّن دُونِهِۦۗ قُلۡ إِنَّ ٱلۡخَٰسِرِينَ ٱلَّذِينَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ وَأَهۡلِيهِمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۗ أَلَا ذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡخُسۡرَانُ ٱلۡمُبِينُ ١٥﴾ [الزمر: ۱۴-۱۵].

«بگو من الله یکتا را می‌پرستم و دینم را خاص و خالص برای او می‌گردانم. شما هم‌ای مشرکان هرکه را می‌خواهید جز الله بپرستید».

الله ﻷ می‌فرماید: ﴿لَهُۥ دَعۡوَةُ ٱلۡحَقِّۚ وَٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦ لَا يَسۡتَجِيبُونَ لَهُم بِشَيۡءٍ إِلَّا كَبَٰسِطِ كَفَّيۡهِ إِلَى ٱلۡمَآءِ لِيَبۡلُغَ فَاهُ وَمَا هُوَ بِبَٰلِغِهِۦۚ وَمَا دُعَآءُ ٱلۡكَٰفِرِينَ إِلَّا فِي ضَلَٰلٖ ١٤﴾ [الرعد: ۱۴].

«دعوت الله و رسول، به حق و حقیقت است، ولی دعوت غیر الله همه دروغ است. هیچ حاجتی را از خلق برنیاورند مانند، آن کس که دست بر چاه آبی فرو بَرَد که بیاشامد و دستش به آب نرسد. و کافران جز به حرمان و گمراهی دعوت نمی‌کنند».

دوم: اینکه خوردن و آشامیدن و پوشیدن از حلال باشد

«ذَكَرَ النَّبيُّ ج الرَّجُلَ يُطِيلُ السَّفَرَ، أَشْعَثَ أغْبَرَ، يَمُدُّ يَدَيْهِ إِلَى السَّمَاءِ، يَارَبِّ، يَارَبِّ، وَمَطْعَمُهُ حَرَامٌ، وَمَشْرَبُهُ حَرَامٌ، وَمَلْبَسُهُ حَرَامٌ، وَغُذِيَ بِالْحَرَامِ، فَأَنّى يُسْتَجَابُ لِذَلِكَ؟!» [۶].

(رسول اکرم ج از مردی یاد کردند که سفر خود را طولانی می‌کند و با مویی پریشان و رویی گردآلود دو دستش را به سوی آسمان بلند کرده، می‌گوید: «الها! الها!» در حالی که غذایش حرام، آبش حرام، لباسش حرام و تغذیه شده به حرام است. پس چگونه الله متعال دعای او را اجابت کند (اللهﻷ دعای چنین بندگانی را اجابت نمی‌کند).

[۶] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۱۰۱۵).

آداب دعا

۱- دعا باید با حمد و سپاس و ستایش الله تبارک وتعالی و درود بر پیامبر اکرم ج شروع و با آن‌ها به پایان برسد.

پیامبراکرم ج به کسی که قبل از درود فرستادن بر ایشان، در دعا کردن عجله فرمود: «عجلتَ أَيُّهَا الْمُصَلِّي، إِذَاِ صَلَّيْتَ فَقَعَدْتَ فَاحْمَدِ اللهَ بِمَا هُوَ أَهْلُهُ وَصَلِّ عَلَيَّ، ثُمَّ ادْعُهُ».

(ای نمازگزار! عجله کردی. هرگاه نماز خواندی و نشستی، الله را به آنچه سزاوار است ستایش کن و برمن درود بفرست، سپس الله را دعا کن).

و به کسی که الله ﻷ را ستایش نمود و بر ایشان درود فرستاد، فرمود: «أَيُّهَا الْمُصَلِّي ادْعُ تُجَبْ» [٧].

(ای نمازگزار! دعا کن که دعایت اجابت می‌شود).

و در روایتی: «كُلُّ دُعَاءٍ مَحْجُوبٌ عَنِ السَّمَاءِ حَتَّى يُصَلَّى عَلَى مُحَمَّدٍ، وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ» [۸].

(هر دعایی از بالا رفتن بسوی آسمان منع می‌شود تا آنکه بر محمد ج و اهل بیت ایشان درود فرستاده نشود).

۲- در دعا و خواهش از الله متعال، عزم و اراده کند و یقین داشته باشدکه الله تعالی دعایش را می‌پذیرد.

رسول اکرم ج فرمودند: «إِذَا دَعَا أَحَدُكُمْ فَلْيَعْزِمِ الْمَسْأَلَةَ، وَلاَ يَقُولَنَّ: اللّهُمَّ إِنْ شِئْتَ فَأَعْطِنِي، فَإِنَّهُ لاَ مُسْتَكْرِهَ لَهُ» [٩].

(هرگاه یکی از شما دعا کرد، در دعا کردن عزم و اراده کند و نباید بگوید: الها! اگر خواستی به من بده؛ زیرا کسی الله أ را به انجام دادن کاری مجبور کرده نمی‌تواند).

۳- در اجابت دعا عجله نکند.

پیامبراکرم ج فرمودند: «يستجابُ لأَحَدِكُمْ مَا لَمْ يَعْجَلْ، يَقُولُ: دَعَوْتُ فَلَمْ يُستَجَبْ لِي» [۱۰].

(دعای یکی از شما قبول می‌شود تا وفتی که عجله نکند و نگوید: دعا کردم ولی مستجاب نشد).

۴- در دعا سجع (سخن با قافیه) نگوید یعنی با تکلف دعا نکند و صدای خود را بلند نکند. و در تفسیر تعدی و تجاوز در دعا، در این آیه سجع گفته شده است: ﴿ٱدۡعُواْ رَبَّكُمۡ تَضَرُّعٗا وَخُفۡيَةًۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُعۡتَدِينَ ٥٥﴾ [الأعراف: ۵۵].

«پروردگار خود را با تضرع و زاری بخوانید که الله هرگز ستمکاران و تجاوزکنندگان را دوست ندارد».

ابن عباسب به عکرمه/ فرمود: «... فَانُظرِ السَّجْعَ مِنَ الدُّعَاءِ فَاجْتَنِبْهُ، فَإِنِّي عَهِدتُّ رَسُولَ اللهِ ج وَأَصْحَابَهُ لا يَفْعَلُونَ إِلاَّ ذَلِكَ» [۱۱].

(بنگر و از سجع در دعا دوری کن؛ زیرا عهد من با رسول الله ج و اصحاب او چنین بود، که از سجع دوری می‌کردند).

۵- در حال دعا رو به قبله بودن همراه با بلند کردن دو دست، و وضو داشتن به خصوص در دعای طلب باران.

«دَعَا رَسُولُ اللهِ ج وَاسْتَسْقَى، ثُمَّ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ وَقَلَبَ رِدَاءَهُ» [۱۲].

(رسول الله ج برای طلب باران دعا کرده، رو به قبله ایستادند و عبای خود را زیرو رو (معکوس) بر تن کردند).

وقد ثَبَتَ كذلكَ دعاؤُهُ ج في الاستسقاءِ في خُطبةِ الجُمُعةِ غِيرَ مستقبِلٍ القِبْلَةَ [۱۳].

و همچنین در روایتی ثابت است که در دعای طلب باران در خطبۀ جمعه، قبله را استقبال نکردند.

و رسول الله ج در حال دعا دو دوست خود را بلند کردند تا آن جا که عده‌ای از صحابه مانند ابو موسی و انسب، سفیدی زیر بغل حضرت را مشاهده نمودند [۱۴].

۶- خشوع و حضور دل در دعا همراه با صدای کوتاه. الله تعالی می‌فرماید:

﴿إِنَّهُمۡ كَانُواْ يُسَٰرِعُونَ فِي ٱلۡخَيۡرَٰتِ وَيَدۡعُونَنَا رَغَبٗا وَرَهَبٗاۖ وَكَانُواْ لَنَا خَٰشِعِينَ ٩٠﴾ [الأنبیاء: ٩۰].

«زیرا آن‌ها در کارهای خیر عجله می‌کردند و در حال بیم و امید ما را می‌خواندند و همیشه به درگاه ما متواضع و فروتن بودند».

و فرمود: ﴿ٱدۡعُواْ رَبَّكُمۡ تَضَرُّعٗا وَخُفۡيَةًۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُعۡتَدِينَ ٥٥﴾ [الأعراف: ۵۵].

«پروردگار خود را با تضرع و زاری بخوانید که الله هرگز ستمکاران و تجاوزکنندگان را دوست ندارد».

و رسول الله ج فرمودند: «إَنَّكُمْ لَيْسَ تَدْعُونَ أَصَمَّ وَلاَ غَائِباً، إِنَّكُمْ تَدْعُونَهُ سَمِيعاً قَرِيباً وَهُوَ مَعَكُمْ» [۱۵].

(شما کر و غایب را نمیخوانید، بلکه شنونده‌ای نزدیک را میخوانید که با شماست).

٧- اینکه در دعا کردن همچنان التماس و زاری نماید.

عایشهل گوید: «حتي إِذَا كَاَن ذَاتَ يَوْمٍ، أَوْ ذَاتَ لَيْلَةٍ، دَعَا رَسُولُ اللهِ ج، ثُمَّ دَعَا، ثُمَّ دَعَا...» [۱۶].

(شبی یا روزی بود و رسول الله ج پروردگار را خواند سپس او را خواند، سپس او را خواند).

۸- در دعا کردن با نام‌های الله أ به او توسل جوید.

الله ﻷ می‌فرماید: ﴿وَلِلَّهِ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ فَٱدۡعُوهُ بِهَاۖ وَذَرُواْ ٱلَّذِينَ يُلۡحِدُونَ فِيٓ أَسۡمَٰٓئِهِۦۚ سَيُجۡزَوۡنَ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ ١٨٠﴾ [الأعراف: ۱۸۰].

«و الله دارای زیبا ترین نام‌ها است، اوتعالی را با آن بخوانید، و آنان را که در نام‌های او به تحریف دست می‌زنند، واگذارید که به زودی به کردار بدشان مجازات خواهند شد».

و در حدیث شریف آمده: «دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ج الْمَسْجِدَ فَإِذَا هُوَ بِرَجُلٍ قَدْ قَضَى صَلاَتَهُ وَهُوَ يَتَشَهَّدُ وَهُوَ يَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ يَا اللَّهُ الأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِى لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ أَنْ تَغْفِرَ لِى ذُنُوبِى إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ. قَالَ فَقَالَ: قَدْ غُفِرَ لَهُ قَدْ غُفِرَ لَهُ» [۱٧].

(روزی رسول اکرم ج وارد مسجد شدند که مردی نماز خوانده و در تشهد اخیر نشسته و می‌گوید: پروردگارا! من از تو می‌خواهم‌ای الله یگانۀ بی‌نیاز که کسی را نزاده و زاده نشده و هیچ کس او را همتا نیست اینکه گناهانم را ببخشایی چرا که تو بخشندۀ مهربان هستی. آن‌حضرت ج فرمودند: (بی‌گمان بخشیده شد، بخشیده شد).

٩- به اعمال نیک و صالح خود به الله توسل جوید.

در حدیث صحیح از رسولِ اللهِ ج آمده است: «قصةُ ثلاثةِ رَهْطٍ، مِمَّنْ كَانُوا قَبْلَنَا، آواهمُ المبيتُ إلى غارٍ فسدَّتْ عليهمُ الغارَ صخرةٌ مِنَ الجبَلِ؛ فدعا الأَوّلُ متوسِّلاً بمزيدِ بِرِّهِ بأبوَيْه، والثاني بعِفَّتهِ عن الزِّنى مع عِظَمِ الدَّاعي إليه، والثالثُ بحفظِهِ الأمانةَ ورَدِّهاَ تامَّةً مثمَّرةً لصاحبِها، فانفرجَ في دعوةِ كلِّ واحدٍ منهمْ شيءٌ منها، فلمّا انفرجَتْ كلُّها خرجوا يمشُون» [۱۸].

(از رسول الله ج ثابت است که سه نفر از مردم پیش از اسلام، به غاری پناه بردند. سنگی راه ورودی غار را بست. آن‌ها به الله أ متوسل شدند، اولین نفر به فرمانبرداری و طاعت پدر و مادر، دومی به پاکی و عفت خود از زناکاری با وجود سبب آن و نفر سوم به امانت داری و برگردانیدن تمام امانت‌ها و سود آن. و با دعای هرکدام از آن‌ها، اندکی از راه ورود باز می‌شد. با دعای آخرین یعنی سوم کاملا راه باز شد، از غار بیرون آمدند و رفتند.

۱۰- در دعا کردن، به دعاهای کامل و جامع روی آورد و بر آن‌ها درنگ و تأمل کند.

در حدیث «كانَ رَسُولُ اللهِ يَسْتَحِبُّ الْجَوَامِعَ مِنَ الدُّعَاءِ، وَيَدَعُ مَا سِوَى ذَلِكَ» [۱٩].

(رسول الله ج دعایی را مستحب میدانست که کامل و جامع بود (شامل دنیا و آخرت و دعایی با عبارت کوتاه و معنای بسیار) و آن حضرت دعاهای غیر این را ترک میکرد).

۱۱- دعا‌ها را باید سه بار تکرار نماید، چنانکه امام بخاری/ از عبدالله ابن مسعودس روایت نموده که در یکی از روزها وقتی پیامبر اکرمج در کنار کعبه به سجده رفتند عقبه بن ابی معیط شکمبه شتر را میان پشت و دو شانه آن‌حضرت ج نهاد تا آنکه فاطمهل آمد و آن را از پشت مبارک‌شان دور انداخت سپس ایشان سر خویش را بلند نموده فرمودند: «اللهم علیك بقریش» (الها! خودت به حساب قریش برس) و سه بار این دعا را تکرار فرمودند. ایشان دعا و مسألت را سه بار تکرار می‌نمودند) [۲۰].

۱۲- گریه و ناله و زاری به الله ﻷ:

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ أَنَّ النَّبِىَّ ج تَلاَ قَوْلَ اللَّهِ ﻷ فِى إِبْرَاهِيمَ (رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ فَمَنْ تَبِعَنِى فَإِنَّهُ مِنِّى) الآيَةَ. وَقَالَ عِيسَى÷ (إِنْ تُعَذِّبْهُمْ فَإِنَّهُمْ عِبَادُكَ وَإِنْ تَغْفِرْ لَهُمْ فَإِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ) فَرَفَعَ يَدَيْهِ وَقَالَ «اللَّهُمَّ أُمَّتِى أُمَّتِى». وَبَكَى فَقَالَ اللَّهُ ﻷ يَا جِبْرِيلُ اذْهَبْ إِلَى مُحَمَّدٍ وَرَبُّكَ أَعْلَمُ فَسَلْهُ مَا يُبْكِيكَ فَأَتَاهُ جِبْرِيلُ - عَلَيْهِ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ - فَسَأَلَهُ فَأَخْبَرَهُ رَسُولُ اللَّهِ ج بِمَا قَالَ. وَهُوَ أَعْلَمُ. فَقَالَ اللَّهُ يَا جِبْرِيلُ اذْهَبْ إِلَى مُحَمَّدٍ فَقُلْ إِنَّا سَنُرْضِيكَ فِى أُمَّتِكَ وَلاَ نَسُوءُكَ [۲۱].

از عبد الله بن عمرو بن العاص روایت است که وقتی پیامبر اکرم ج فرمودۀ الله ﻷ در مورد ابراهیم ÷ (پروردگارا! این بتها بسیاری از مردم را گمراه ساخته‌اند پس هرکه از من پیروی کند، او از من است) و عیسی ÷ فرمود: (اگر آنان را عذاب کنی، بندگان تو هستند و اگر از ایشان گذشت کنی-تو خود دانی و توانی- چرا که تو توانا و کار بجایی) را تلاوت نمودند دو دست‌شان را بلند نموده فرمودند: «اللهم أمتي أمتي» و گریه نمودند. الله متعال فرمود: ای جبریل نزد محمد برو و پروردگارت آگاه تر است و از او بپرس چه چیز تو را به گریه آورد؟ جبریل ÷ نزد آن‌حضرت ج آمد ایشان سبب گریه را به جبریل بازگو نمود در حالیکه الله ﻷ داناتر است. سپس الله متعال فرمود: ای جبریل برو و به محمد بگو ما تو را در مورد امتت راضی می‌سازیم و تو را غمگین نخواهیم کرد).

۱۳- دعا در همه احوال و اوضاع:

پیامبر اکرم ج می‌فرماید: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَسْتَجِيبَ اللَّهُ لَهُ عِنْدَ الشَّدَائِدِ وَالكَرْبِ فَلْيُكْثِرِ الدُّعَاءَ فِي الرَّخَاءِ» [۲۲].

(آنکه خوشش آید اینکه الله ﻷ دعایش را در وقت سختی و شدت و رنج قبول کند پس باید در وقت آسایش دعای زیاد بکند).

۱۴- عدم دعا بر اهل و اولاد و اموال:

پیامبر اکرم ج می‌فرمایند: «لاَ تَدْعُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ وَلاَ تَدْعُوا عَلَى أَوْلاَدِكُمْ وَلاَ تَدْعُوا عَلَى أَمْوَالِكُمْ لاَ تُوَافِقُوا مِنَ اللَّهِ سَاعَةً يُسْأَلُ فِيهَا عَطَاءٌ فَيَسْتَجِيبُ لَكُمْ» [۲۳].

(بر نفس‌های خود و بر اولاد و اموال خود دعای بد نکنید تا موافق نشود به ساعتی که الله تعالی در آن ساعت چون از عطایی سوال شود برای شما اجابت کند).

۱۵- به جز الله ﻷ از کسی دیگر چیزی نطلبد:

پیامبر اکرم ج به ابن عباسب چنین توصیه نمودند: «يَا غُلاَمُ إِنِّي أُعَلِّمُكَ كَلِمَاتٍ، احْفَظِ اللَّهَ يَحْفَظْكَ، احْفَظِ اللَّهَ تَجِدْهُ تُجَاهَكَ، إِذَا سَأَلْتَ فَاسْأَلِ اللَّهَ، وَإِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاللَّهِ، وَاعْلَمْ أَنَّ الأُمَّةَ لَوْ اجْتَمَعَتْ عَلَى أَنْ يَنْفَعُوكَ بِشَيْءٍ لَمْ يَنْفَعُوكَ إِلاَّ بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ لَكَ، وَلَوْ اجْتَمَعُوا عَلَى أَنْ يَضُرُّوكَ بِشَيْءٍ لَمْ يَضُرُّوكَ إِلاَّ بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللَّهُ عَلَيْكَ، رُفِعَتِ الأَقْلاَمُ وَجَفَّتْ الصُّحُفُ» [۲۴].

(ای پسر! چند سخن ارجمند را برایت تعلیم می‌دهم. الله را حفظ کن تا تو را حفظ کند. بیاد الله باش اوتعالی را در برابرت می‌یابی. اگر چیزی می‌خواهی از الله بخواه، اگر یاری می‌جویی از الله بجو، و بدان که اگر تمام مردم جمع شوند تا به تو نفعی برسانند، نفع رسانده نمی‌توانند مگر چیزی را که الله برایت نوشته است و اگر همه جمع شوند تا بتو ضرری برسانند، ضرری رسانده نمی‌توانند مگر آنچه را که الله برایت نوشته و مقدر کرده است، قلم‌ها برداشته شده و صحیفه‌ها خشک گردیده است).

۱۶- به گناهان خود اعتراف کند و از الله ﻷ آمرزش بخواهد:

از شداد بن اوسس روایت است که پیامبر اکرم ج فرمودند: سید استغفار این است که بگوید: «سَيِّدُ الاِسْتِغْفَارِ أَنْ تَقُولَ اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ خَلَقْتَنِي وَأَنَا عَبْدُكَ وَأَنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ وَأَبُوءُ بِذَنْبِي اغْفِرْ لِي فَإِنَّهُ لاَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ أَنْتَ قَالَ، وَمَنْ قَالَهَا مِنَ النَّهَارِ مُوقِنًا بِهَا فَمَاتَ مِنْ يَوْمِهِ قَبْلَ أَنْ يُمْسِيَ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ، وَمَنْ قَالَهَا مِنَ اللَّيْلِ وَهْوَ مُوقِنٌ بِهَا فَمَاتَ قَبْلَ أَنْ يُصْبِحَ فَهْوَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ» [۲۵].

(...پروردگارا! تو اله منی، معبود برحقی جز تو نیست. مرا آفریدی و من بندۀ تو‌ام و بر عهد و پیمان تو بقدر توان ایستاده‌ام، از شر و زشتی آنچه انجام داده‌ام بتو پناه می‌جویم، به نعمتت بر خویش و هم بر گناهانم اعتراف دارم، پس مرا بیامرز، زیرا گناهان را جز تو کسی نمی‌آمرزد. آنکه در روز آن را بگوید در حالیکه به آن یقین دارد و در همان روز پیش از آنکه شب کند بمیرد، او از اهل بهشت است و آنکه در شب آن را بگوید در حالیکه به آن یقین دارد و پیش از آنکه صبح کند، بمیرد، او از اهل بهشت است).

۱٧- توبه کند و حقوق مردم را به ایشان برگرداند و از کسانیکه در حق‌شان ظلم و تجاوز کرده بخشش بخواهد تا دعایش را الله متعال قبول کند. پیامبر اکرم ج در مورد مردی که دو دست خود را بطرف آسمان بلند کرده و یارب یارب می‌گوید، فرمودند: در حالیکه طعام او از حرام، و لباس او از حرام و با حرام تغذیه شده چگونه دعایش مستجاب گردد!؟ [۲۶].

۱۸- بنده مسلمان باید اوقات و احوالی که در آن دعا مستجاب می‌گردد را غنیمت بشمارد از الله قادر و توانا أ با اظهار عاجزی و بیچارگی و مراعات آداب دعا آنچه را می‌خواهد طلب نماید.

[٧] سنن امام ترمذی حدیث شماره (۳۴٧۶) و فرمود: این حدیث حسن است. [۸] شعب الایمان از امام بیهقی حدیث شماره(۱۴٧۴) وصحیح الجامع از علامه البانی حدیث شماره (۴۳٩٩). [٩] متفق علیه. [۱۰] متفق علیه. [۱۱] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۶۳۳٧). [۱۲] متفق علیه. [۱۳] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۱۰۱۴). [۱۴] متفق علیه. [۱۵] متفق علیه. [۱۶] متفق علیه. [۱٧] سنن امام ابو داود حدیث شماره (٩۸٧). [۱۸] مختصری است از معنای حدیث متفق علیه: صحیح امام بخاری حدیث شماره (۲۲۱۵) و صحیح امام مسلم حدیث شماره(۲٧۴۳). [۱٩] سنن امام ابوداود حدیث شماره(۱۴۸۲). و صحیح ابن حِبّان حدیث شماره(۲۴۱۲). [۲۰] متفق علیه. [۲۱] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۵۲۰). [۲۲] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳۳۸۲) و حاکم/ این حدیث را صحیح خوانده است و ذهبی/ با او موافق است. نگا: صحیح الجامع از علامه البانی حدیث شماره (۶۱۶۶). [۲۳] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧٧۰۵). [۲۴] سنن ترمذی حدیث شماره(۲۵۱۶)وفرمود: این حدیث صحیح حسن است. [۲۵] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۶۳۰۶). [۲۶] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۱۰۱۵).

ساعات و احوالیکه در آن دعا قبول می‌گردد

۱- دعا در شب قدر:

الله ﻷ می‌فرماید: ﴿لَيۡلَةُ ٱلۡقَدۡرِ خَيۡرٞ مِّنۡ أَلۡفِ شَهۡرٖ ٣﴾ [القدر: ۳].

«شب قدر بهتر از هزار ماه است......»

رسول الله ج در پاسخ به سؤال عایشهل که پرسید: در شب قدر چه بگوید، فرمود: «قولي: اللهمَّ إِنَّكَ عَفُوٌ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنيِّ» [۲٧].

(بگو بار الها! تو بخشایش را دوست داری، پس مرا ببخشای و بیامرز).

۲- دعا در نیم شب و بدنبال نماز‌های فرض:

رسول اکرم ج فرمودند: «ينزِلُ رَبُّنَا تَبَارَكَ وَتَعَالَي كُلَّ لَيْلَةٍ إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا، حِينَ يَبْقَي ثُلُثُ اللَّيْلِ الآخِرِ، يَقُولُ:مَنْ يَدْعُونِـي فَأَسْتَجِيبَ لَهُ، مَنْ يَسْأَلُنِي فَأُعْطِيَهُ، مَنْ يَسْتَغْفِرُنِـي فَأَغْفِرَ لَهُ» [۲۸].

(الله تبارک و تعالی هر شب هنگامی که یک سوم از شب باقی می‌ماند، به آسمان دنیا فرود می‌آید و می‌فرماید: چه کسی مرا می‌خواند تا او را اجابت کنم و چه کسی از من چیزی می‌خواهد تا به او عطا نمایم و چه کسی مرا استغفار می‌کند تا گناهان او را ببخشایم).

از پیامبر اکرم ج پرسیده شد: «أَيُّ الدُّعَاءِ أَسْمَعُ ؟ قَالَ: جَوْفَ اللَّيْلِ الآخِرِ، وَدُبُرَ الصَّلَوَاتِ الْمَكْتُوبَاتِ» [۲٩].

(کدام دعا بیشتر از همه قابل شنیدن و اجابت است؟ فرمودند: در میان و آخر شب و بدنبال نماز‌های فرض).

۳- دعا در بین اذان و اقامه:

رسول الله ج فرمودند: «لاَ يُرَدُّ الدُّعَاءُ بَيْنَ الأَذَانِ وَالإِقَامَةِ» [۳۰].

(دعای بین اذان و اقامه رد نمی‌شود).

۴- دعا در وقت آذان برای نمازهای فرضی و در وقت جهاد و رویارویی با دشمن:

از سهل بن سعدس روایت است که پیامبر اکرم ج فرمودند: «ثِنْتَانِ لاَ تُرَدَّانِ أَوْ قَلَّمَا تُرَدَّانِ: الدُّعَاءُ عِنْدَ النِّدَاءِ وَعِنْدَ الْبَأْسِ حِينَ يُلْحِمُ بَعْضُهُمْ بَعْضًا» [۳۱].

(دو دعا رد نمی‌شوند یا فرمود: کم رد می‌شوند: دعا در وقت آذان و در وقت جنگ(جهاد)، هنگامیکه برخی با برخی دیگر درآویز می‌شوند).

۵- ساعت اجابت دعا در روز جمعه:

پیامبر ج فرمودند: «فيهِ - يوم الجُمُعةِ - سَاَعةٌ لاَ يُوَافِقُهَا عَبْدٌ مُسْلِمٌ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي يَسْأَلُ اللهَ تَعَالَى شَيْئاً إلاَّ أَعْطَاُه إِيَّاهُ» [۳۲].

(در روز جمـعـه لحظه‌ای است که اگر بندۀ مسلمان در آن لحظه دعا کند و از الله ﻷ طلب چیزی نماید، الله ﻷ حتما دعای او را اجابت می‌کند).

و در روایت دیگر آمده که رسول الله ج فرمودند: «هيَ بَيْنَ أَنْ يَجْلِسَ الإمَامُ إِلَى أَنْ يَقْضِيَ الصَّلاةَ» [۳۳] یعنی: يجلسُ على المِنْبَرِ.

(آن لحظه، زمانی است بین نشستن امام بر منبرتا تمام شدن نماز).

مسأله: ساعت اجابت در روز جمعه چه ساعتی است؟

علامه ابن قیم/ ترجیح داده است که ساعت اجابت دعا در روز جمعه، آخرین ساعت عصر است، آن هم پس از ذکر یازده قول در تعیین آن ساعت و لحظه. و به طور کلی دو قول بر دیگر اقوال ترجیح داده شده که احادیث صحیح بر آن دلالت می‌کند؟

اول- هنگام نشستن برای خطبه تا تمام شدن نماز جمعه. و دلیل آن در صحیح مسلم است که قبلاً ذکر شد.

دوم- اینکه آخرین ساعت از عصر روز جمعه است و بیشتر احادیث بر این قول دلالت دارد. سپس دلیل آن را چنین ذکر کرده است.

روایت امام احمد در مسند که رسول الله ج فرمودند: «إِنَّ فِي الْجُمُعَةِ سَاعَةٌ لاَ يُوَافِقُهَا عَبْدٌ مُسْلِمٌ يَسْأَلُ اللهَ فِيها خَيْراً إِلاَّ أَعْطَاهُ إِيَّاهُ، وَهِيَ بَعْدَ الْعَصْرِ» [۳۴].

(در روز جمعه ساعتی است که هربنده‌ی مسلمان که الله را بخواند، الله حتما او را اجابت کند و آن ساعت پس از عصر می‌باشد).

آن چه امام ابوداود و امام ترمذی و امام نسایی از رسول الله ج روایت کرده‌اند که فرمودند: «يَوْمُ الْجُمُعَة ثِنْتَا عَشْرَةَ ـ يريدُ ساعةً ـ لا يُوجَدُ مُسْلِمٌ يَسْأَلُ اللهَ شَيْئاً إِلاَّ آتَاهُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ، فَالْتَمِسُوها آخِرَ ساعَةٍ بَعْدَ العَصْرِ» [۳۵].

(روز جمعه دوازده ساعت است، هر مسلمانی از الله چیزی بخواهد اللهﻷ حتما به او میدهد (حاجت او را روا می‌کند)، پس آن را در آخرین ساعت پس از عصر التماس و طلب نمائید).

سپس / در پایان چنین فرمود: از دیدگاه من وقت نماز نیز امید اجابت دعا می‌رود. پس هردو ساعت، زمان اجابت است، گرچه ساعت پایانی عصر مخصوص اجابت می‌باشد. و همه‌ی راویان براین احادیث متفقند و رسول الله ج امت خود را در این دو ساعت برای دعای توأم با زاری و تضرع به سوی الله ﻷ، ترغیب کرده است [۳۶].

۶- دعا در ساعتی از شب:

پیامبر اکرم ج فرموده‌اند: «إِنَّ فِى اللَّيْلِ لَسَاعَةً لاَ يُوَافِقُهَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ يَسْأَلُ اللَّهَ خَيْرًا مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ إِلاَّ أَعْطَاهُ إِيَّاهُ وَذَلِكَ كُلَّ لَيْلَةٍ» [۳٧].

(همانا در شب لحظه و ساعتیست که هرگاه مرد مسلمان آن را دریابد و خیری از کار دنیا و آخرت را از الله متعال طلبد، آن را به وی می‌دهد و آن در هر شب می‌باشد).

٧- در وقت نوشیدن آب زمزم:

از پیامبر اکرم ج روایت شده که فرمودند: «مَاءُ زَمْزَمَ، لِمَا شُرِبَ لَهُ» [۳۸].

(آب زمزم به هر نیت و قصدی که نوشیده شود سودمند است).

۸- هنگام خواندن این دعا بعد از تکبیره احرام در نماز: (اللَّهُ أَكْبَرُ كَبِيرا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيرًا وَسُبْحَانَ اللَّهِ بُكْرَةً وَأَصِيلاً).

عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ بَيْنَمَا نَحْنُ نُصَلِّى مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ج إِذْ قَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ اللَّهُ أَكْبَرُ كَبِيرًا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيرًا وَسُبْحَانَ اللَّهِ بُكْرَةً وَأَصِيلاً. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج «مَنِ الْقَائِلُ كَلِمَةَ كَذَا وَكَذَا». قَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ أَنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ «عَجِبْتُ لَهَا فُتِحَتْ لَهَا أَبْوَابُ السَّمَاءِ». قَالَ ابْنُ عُمَرَ فَمَا تَرَكْتُهُنَّ مُنْذُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج يَقُولُ ذَلِكَ [۳٩].

از عبدالله ابن عمرب روایت است که فرمود: در اثنائیکه ما با پیامبر اکرم ج نماز می‌خواندیم مردی از حاضرین گفت: «اللَّهُ أَكْبَرُ كَبِيرا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ كَثِيرًا وَسُبْحَانَ اللَّهِ بُكْرَةً وَأَصِيلاً» (الله تبارک و تعالی برترین و بزرگترین است و همۀ ستایش‌ها به کثرت مخصوص اوست و من صبح و شام او را تسبیح می‌گویم) رسول اکرم ج فرمودند: گویندۀ این سخن کیست؟ مردی از حاضرین گفت: من یا رسول الله، فرمودند: (تعجب نمودم از این کلمه چون دروازه‌های آسمان به روی آن باز گردید). ابن عمرب فرمود: پس از آنکه سخن پیامبر اکرم ج در مورد این کلمه را شنیدم هرگز آن را ترک نکردم).

٩- همچنان در هنگام خواندن این دعا بعد از تکبیر احرام در نماز: «الْحَمْدُ لِلَّهِ حَمْدًا كَثِيرًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ».

عَنْ أَنَسٍ أَنَّ رَجُلاً جَاءَ فَدَخَلَ الصَّفَّ وَقَدْ حَفَزَهُ النَّفَسُ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ حَمْدًا كَثِيرًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ. فَلَمَّا قَضَى رَسُولُ اللَّهِ ج صَلاَتَهُ قَالَ «أَيُّكُمُ الْمُتَكَلِّمُ بِالْكَلِمَاتِ». فَأَرَمَّ الْقَوْمُ فَقَالَ «أَيُّكُمُ الْمُتَكَلِّمُ بِهَا فَإِنَّهُ لَمْ يَقُلْ بَأْسًا». فَقَالَ رَجُلٌ جِئْتُ وَقَدْ حَفَزَنِى النَّفَسُ فَقُلْتُهَا. فَقَالَ «لَقَدْ رَأَيْتُ اثْنَىْ عَشَرَ مَلَكًا يَبْتَدِرُونَهَا أَيُّهُمْ يَرْفَعُهَا» [۴۰].

از انسس روایت است که مردی وارد صف نماز گردید در حالیکه به سبب تیز آمدن نفس عمیق می‌کشید گفت: (الْحَمْدُ لِلَّهِ حَمْدًا كَثِيرا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ) وقتی رسول اکرم ج نماز را تمام نمود فرمودند:(چه کسی از شما این سخنان را گفت؟) مردم خاموش مانده چیزی نگفتند، سپس آن‌حضرت ج فرمودند::(چه کسی از شما این سخنان را گفت؟ که سخنی بد نگفت). مردی گفت: چون به سرعت آمدم و نفس‌های عمیق می‌کشیدم این سخنان را گفتم. آن‌حضرت ج فرمودند: «همانا دوازده فرشته را دیدم که بسوی آن پیشی گرفتند تا کسی از ایشان آن را - بسوی آسمان- بالا ببرد».

۱۰- در وقت خواندن سوره فاتحه در نماز و حضور قلب و دقت و تدبر به آنچه خوانده می‌شود.

پیامبر اکرم ج فرمودند: الله تبارک وتعالی فرمود: «قَسَمْتُ الصَّلاَةَ بَيْنِى وَبَيْنَ عَبْدِى نِصْفَيْنِ وَلِعَبْدِى مَا سَأَلَ فَإِذَا قَالَ الْعَبْدُ ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٢﴾ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى حَمِدَنِى عَبْدِى وَإِذَا قَالَ ﴿ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ ٣﴾ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى أَثْنَى عَلَىَّ عَبْدِى. وَإِذَا قَالَ ﴿مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ ٤﴾ قَالَ مَجَّدَنِى عَبْدِى - وَقَالَ مَرَّةً فَوَّضَ إِلَىَّ عَبْدِى - فَإِذَا قَالَ ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ ٥﴾ قَالَ هَذَا بَيْنِى وَبَيْنَ عَبْدِى وَلِعَبْدِى مَا سَأَلَ. فَإِذَا قَالَ ﴿ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ ٦ صِرَٰطَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمۡتَ عَلَيۡهِمۡ غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ ٧﴾ قَالَ هَذَا لِعَبْدِى وَلِعَبْدِى مَا سَأَلَ» [۴۱].

(الله تبارک وتعالی می‌فرماید: من سوره فاتحه را بین خود و بنده‏ام از وسط نصف کرده‏ام و سهم بنده‏ام آن قسمت است که در آن از من می‌خواهد، وقتی که بنده می‌گوید: ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ﴾ الله بزرگ می‌فرماید: بنده‏ام مرا ستایش کرد، وقتی بنده می‌گوید: ﴿ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ﴾ الله جل عظمته می‌فرماید: بنده‏ام مرا مورد تمجید و سپاس قرار داد، وقتی بنده می‌گوید: ﴿مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ﴾ الله بزرگ می‌فرماید: بنده‏ام مرا بزرگداشت، و وقتی که می‌گوید: ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ﴾ الله بزرگ می‌فرماید: این سهم من و بنده‏ام است، و بنده‏ام هرچه را بخواهد به او می‏دهم. وقتی بنده بگوید: ﴿ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ ٦ صِرَٰطَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمۡتَ عَلَيۡهِمۡ غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ﴾ الله بزرگ می‌فرماید: این سهم بنده‏ام است و هرچه را بخواهد به او می‏دهم).

۱۱- در وقت آمین گفتن در نماز:

پیامبر اکرم ج فرمودند: «إِذَا قَالَ الإِمَامُ ﴿غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ﴾ فَقُولُوا آمِينَ، فَإِنَّهُ مَنْ وَافَقَ قَوْلُهُ قَوْلَ الْمَلاَئِكَةِ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ» [۴۲].

(وقتی امام ﴿غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ﴾ گفت: شما آمین بگویید همانا آنکه آمین گفتنش با آمین گفتن فرشتگان توافق کند، گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود).

۱۲- در وقت بلند شدن از رکوع و گفتن (رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ، حَمْدًا كَثِيرًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ).

عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ رَافِعٍ الزُّرَقِيِّ قَالَ: كُنَّا يَوْمًا نُصَلِّي وَرَاءَ النَّبِيِّ: فَلَمَّا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ الرَّكْعَةِ، قَالَ: سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، قَالَ رَجُلٌ وَرَاءَهُ: رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ، حَمْدًا كَثِيرًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ، فَلَمَّا انْصَرَفَ، قَالَ: «مَنِ الْمُتَكَلِّمُ ؟» قَالَ: أَنَا، قَالَ: «رَأَيْتُ بِضْعَةً وَثَلاَثِينَ مَلَكًا يَبْتَدِرُونَهَا، أَيُّهُمْ يَكْتُبُهَا أَوَّلُ» [۴۳].

(از رفاعه بن رافع الزرقی روایت است که گفت: روزی پشتسر پیامبر اکرمج نماز می‌خواندیم، وقتی سر‌شان را از رکوع بلند نمودند فرمودند: (سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ) شخصی بدنبال ایشان گفت: (رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ، حَمْدًا كَثِيرًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ) وقتی نماز را تمام نمودند فرمودند: «چه کسی سخن گفت؟» آن مرد گفت: من، فرمودند: سی و چند فرشته را دیدم که بسوی آن پیشی گرفتند تا یکی‌شان آن را اول بنویسد).

۱۳- در وقت سجود:

رسول اکرم ج فرمودند: «أَقْرَبُ مَا يَكُونُ الْعَبْدُ مِن رَّبِّهِ وَهُوَ سَاجِدٌ، فَأَكْثِرُوا الدُّعَاءَ» [۴۴].

(نزدیک‌ترین جای بنده به الله ﻷ در حال سجود است پس در آن بسیار دعا کنید).

۱۴- پس از درود فرستادن بر رسول الله ج در تشهد اخیر:

عَنْ فَضَالَةَ بْنِ عُبَيْدٍ قَالَ بَيْنَا رَسُولُ اللَّهِ ج قَاعِدًا إِذْ دَخَلَ رَجُلٌ فَصَلَّى فَقَالَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِى وَارْحَمْنِى. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهَ ج «عَجِلْتَ أَيُّهَا الْمُصَلِّى إِذَا صَلَّيْتَ فَقَعَدْتَ فَاحْمَدِ اللَّهَ بِمَا هُوَ أَهْلُهُ وَصَلِّ عَلَىَّ ثُمَّ ادْعُهُ». قَالَ ثُمَّ صَلَّى رَجُلٌ آخَرُ بَعْدَ ذَلِكَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَصَلَّى عَلَى النَّبِىِّ ج فَقَالَ لَهُ النَّبِىُّ ج «أَيُّهَا الْمُصَلِّى ادْعُ تُجَبْ» [۴۵].

از فضاله بن عبیدس روایت است که گفت: در حالیکه پیامبراکرم ج نشسته بودند مردی وارد مسجد شد و گفت: (اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِى وَارْحَمْنِى) آن‌حضرت ج فرمودند: (ای نمازگزار! عجله کردی. هرگاه نماز خواندی و نشستی، الله را به آنچه سزاوار است ستایش کن و بر من درود بفرست، سپس الله را دعا کن).

سپس مردی دیگر نماز خواند و الله ﻷ را ستایش نمود و بر پیامبر ج درود فرستاد، آن‌حضرت به وی فرمودند: (ای نمازگزار! دعا کن که دعایت اجابت می‌شود).

۱۵- قبل از سلام دادن و گفتن (اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ يَا اللَّهُ الأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِى لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ أَنْ تَغْفِرَ لِى ذُنُوبِى إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ):

دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ج الْمَسْجِدَ فَإِذَا هُوَ بِرَجُلٍ قَدْ قَضَى صَلاَتَهُ وَهُوَ يَتَشَهَّدُ وَهُوَ يَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ يَا اللَّهُ الأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِى لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ أَنْ تَغْفِرَ لِى ذُنُوبِى إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ. قَالَ فَقَالَ «قَدْ غُفِرَ لَهُ قَدْ غُفِرَ لَهُ» [۴۶].

(روزی رسول اکرم ج وارد مسجد شدند که نگاه مردی شد که نماز ادا می‌کرد و در تشهد اخیر نشسته و می‌گوید: پروردگارا! من از تو می‌خواهم ای الله یگانۀ بی‌نیاز که کسی را نزاده و زاده نشده و هیچ کس او را همتا نیست اینکه گناهانم را ببخشایی چرا که تو بخشندۀ مهربان هستی. آن‌حضرت ج فرمودند:(بی‌گمان بخشیده شد، بخشیده شد).

۱۶- همچنان قبل از سلام دادن و گفتن: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ، بِأَنَّ لَكَ الْحَمْدُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ الْمَنَّانُ بَدِيعُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ، يَا ذَا الْجِلاَلِ وَالإِكْرَامِ، يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ».

عَنْ أَنَسٍ، قَالَ: كُنْتُ مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَالِسًا، يَعْنِي وَرَجُلٌ قَائِمٌ يُصَلِّي، فَلَمَّا رَكَعَ وَسَجَدَ وَتَشَهَّدَ دَعَا، فَقَالَ: فِي دُعَائِهِ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ، بِأَنَّ لَكَ الْحَمْدُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ الْمَنَّانُ بَدِيعُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ، يَا ذَا الْجِلاَلِ وَالإِكْرَامِ، يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ، إِنِّي أَسْأَلُكُ، فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لأَصْحَابِهِ: «تَدْرُونَ بِمَا دَعَا، قَالُوا: اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ، قَالَ: وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَقَدْ دَعَا بِاسْمِهِ الْعَظِيمِ، الَّذِي إِذَا دُعِيَ بِهِ أَجَابَ، وَإِذَا سُئِلَ بِهِ أَعْطَى» [۴٧].

(از حضرت انس ابن مالکس روایت شده که گفت: شنیدم رسول الله ج از شخصی که میگفت: (دردعای نماز) ای بار الها! من از تو سوال می‌کنم، باینکه (همۀ) ثناها و ستایش از آنِ توست. نیست معبودی به حق جز تو، تویی بسیار بخشایندۀ مهربان و نیکویی کننده، ایجاد گر آسمان‌ها و زمین، صاحب بزرگی و احترام، ای ذات زنده و خود پاینده، از تو سوال می‌کنم، آنحضرت ج فرمود: او الله را باسم اعظم او سوال نموده است چنان اسم اعظم که اگر به آن سوال شود داده شود و اگر به آن دعا شود اجابت گردد).

۱٧- پس از وضو کردن و گفتن: «أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ».

رسول اکرم ج فرمودند: «مَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ يَتَوَضَّأُ فَيُحْسِنُ الْوُضُوءَ ثُمَّ يَقُولُ حِينَ يَفْرُغُ مِنْ وُضُوئِهِ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ إِلاَّ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ الثَّمَانِيَةُ يَدْخُلُ مِنْ أَيِّهَا شَاءَ» [۴۸].

(هیچکدام شما نیست که وضو بگیرد و آن را برساند یا کامل نماید سپس بگوید: أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ - مگر اینکه تمام هشت دروازۀ بهشت بروی او باز می‌گردد تا از هرکدام که بخواهد داخل گردد).

۱۸- دعای مسلمان برای برادر مسلمان خصوصادر غیاب او:

از رسول کریم ج روایت است که فرمودند: «دَعْوَةُ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ لأَخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ مُسْتَجَابَةٌ عِنْدَ رَأْسِهِ مَلَكٌ مُوَكَّلٌ كُلَّمَا دَعَا لأَخِيهِ بِخَيْرٍ قَالَ الْمَلَكُ الْمُوَكَّلُ بِهِ آمِينَ وَلَكَ بِمِثْلٍ» [۴٩].

(دعای شخص مسلمان برای برادرش و در غیاب وی مستجاب است. در بالای سرش فرشته‌ای موظف است که هرگاه برای برادرش دعای خیر کند فرشتۀ موظف به او می‌گوید: آمین و برای تو مانند آن باد).

۱٩- در هنگام بلند شدن از خواب و گفتن: «لاََ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسُبْحَانَ اللهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَاللَّهُ أَكْبَرُ، وَلاَ حَوْلَ، وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي».

عن عُبَادَةُ بْنُ الصَّامِتِ، عَنِ النَّبِيِّ ج قَالَ: «مَنْ تَعَارَّ مِنَ اللَّيْلِ فَقَالَ: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسُبْحَانَ اللهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَاللَّهُ أَكْبَرُ، وَلاَ حَوْلَ، وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي، أَوْ دَعَا اسْتُجِيبَ فَإِنْ تَوَضَّأَ وَصَلَّى قُبِلَتْ صَلاَتُهُ» [۵۰].

از عباده بن صامتس از پیامبر اکرم ج روایت است که فرمودند: (کسی که در شب از خواب بر خاسته و بگوید: (لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسُبْحَانَ اللهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَاللَّهُ أَكْبَرُ، وَلاَ حَوْلَ، وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ) و بعد از آن از الله ﻷ طلب آمرزش نماید، و یا چیزی بخواهد، طلبش اجابت می‌گردد، و اگر وضوء بسازد و نماز بخواند، نمازش قبول می‌شود).

۲۰- در هنگام خواندن این دعا: (لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ):

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج «دَعْوَةُ ذِى النُّونِ إِذْ دَعَا وَهُوَ فِى بَطْنِ الْحُوتِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ. فَإِنَّهُ لَمْ يَدْعُ بِهَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ فِى شَىْءٍ قَطُّ إِلاَّ اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ» [۵۱].

پیامبر اکرم ج فرموده‌اند: «دعای ذا النون (یونس÷) هنگامیکه در شکم نهنگ آن را خواند (لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ) بارالها! (معبودی -برحق- جز تو نیست، منزهی تو، به راستی که من از ستمکاران بودم) هیچ شخص مسلمان نیست که در چیزی به این دعا، دعا کند مگر اینکه برای او اجابت می‌شود».

۲۱- در هنگام مصیبت وقتی این دعا خوانده شود: «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ اللَّهُمَّ أْجُرْنِى فِى مُصِيبَتِى وَأَخْلِفْ لِى خَيْرًا مِنْهَا».

عن أُمَّ سَلَمَةَ زَوْجَ النَّبِىِّ ج تَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج يَقُولُ «مَا مِنْ عَبْدٍ تُصِيبُهُ مُصِيبَةٌ فَيَقُولُ إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ اللَّهُمَّ أْجُرْنِى فِى مُصِيبَتِى وَأَخْلِفْ لِى خَيْرًا مِنْهَا إِلاَّ أَجَرَهُ اللَّهُ فِى مُصِيبَتِهِ وَأَخْلَفَ لَهُ خَيْرًا مِنْهَا». قَالَتْ فَلَمَّا تُوُفِّىَ أَبُو سَلَمَةَ قُلْتُ كَمَا أَمَرَنِى رَسُولُ اللَّهِ ج فَأَخْلَفَ اللَّهُ لِى خَيْرًا مِنْهُ رَسُولَ اللَّهِج [۵۲].

(از ام سلمهل همسر رسول الله ج روایت است که فرمود: از رسول الله ج شنیدم که می‌فرمود: «هیچ بنده‌ای نیست که به مصیبتی گرفتار شود و بگوید: - إنا لله وإنا إلیه راجعون- (همانا ما از آن الله‌ایم و همانا ما بسوی او باز گردندگانیم) الها! مرا در مصیبتم مزد داده و برایم از او بهتری عوض ده. مگر اینکه الله ﻷ او را در مصیبتش مزد داده و عوض بهتری برای او می‌دهد». گفت: چون ابو سلمه وفات یافت چنانکه رسول الله ج مرا امر کرده بود گفتم و الله متعال عوضی نیکوتر از او، رسول الله ج را به من داد).

۲۲- دعا در وقت باریدن باران:

از پیامبر اکرم روایت است که فرمودند: «ثِنْتَانِ لاَ تُرَدَّانِ، أَوْ قَالَ: قَلَّ مَا تُرَدَّانِ، الدُّعَاءُ عِنْدَ النِّدَاءِ، أَوْ عِنْدَ الْبَأْسِ حِينَ يُلْحِمُ بَعْضُهُمْ بَعْضًا. قَالَ مُوسَى بْنُ يَعْقُوبَ وَحَدَّثَنِي رِزْقُ بْنُ سَعِيدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمَدَنِيُّ عَنْ أَبِي حَازِمٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ س عَنِ النَّبِيِّ ج قَالَ: وَتَحْتَ الْمَطَرِ. هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحُ الإِسْنَادِ وَلَمْ يُخَرِّجَاه [۵۳].

(دو دعا رد نمی‌شود یا فرمودند: کم رد می‌شوند: دعا در وقت اذان و در وقت جنگ، هنگامیکه برخی با برخی دیگر درآویز می‌شوند) و در روایت سعدس (و زیر باران).

۲۳- دعای مردم به شخص مرده:

عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ قَالَتْ دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ج عَلَى أَبِى سَلَمَةَ وَقَدْ شَقَّ بَصَرُهُ فَأَغْمَضَهُ ثُمَّ قَالَ «إِنَّ الرُّوحَ إِذَا قُبِضَ تَبِعَهُ الْبَصَرُ». فَضَجَّ نَاسٌ مِنْ أَهْلِهِ فَقَالَ «لاَ تَدْعُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ إِلاَّ بِخَيْرٍ فَإِنَّ الْمَلاَئِكَةَ يُؤَمِّنُونَ عَلَى مَا تَقُولُونَ». ثُمَّ قَالَ «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لأَبِى سَلَمَةَ وَارْفَعْ دَرَجَتَهُ فِى الْمَهْدِيِّينَ وَاخْلُفْهُ فِى عَقِبِهِ فِى الْغَابِرِينَ وَاغْفِرْ لَنَا وَلَهُ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ وَافْسَحْ لَهُ فِى قَبْرِهِ. وَنَوِّرْ لَهُ فِيهِ» [۵۴].

(از ام سلمهل روایت شده که فرمود: رسول الله ج بر ابو سلمه وارد شد در حالیکه چشمانش باز مانده بود پس آن را پوشیده و فرمود: چون روح قبض شود چشم بدنبالش می‌نگرد و عده‌ای از خانواده‌اش بصدای بلند گریستند. آن‌حضرت فرمود: بر خویش جز دعای خیر مکنید زیرا فرشتگان بدانچه می‌گوئید آمین می‌گویند و سپس فرمود: اللهم اغفر لابی سلمه...... بار الها! ابو سلمه را بیامرز و مرتبه‌اش را در میان هدایت شدگان بلند نما و بر کسانی که از وی مانده‌اند تو سرپرستی کن و ای پروردگار عالمیان! ما را و او را بیامرز و قبرش را بر وی گشاده کن و آن را برایش روشن بدار).

۲۴- دعای مظلوم:

رسول اکرم ج وقتی معاذس را به یمن فرستاد به او فرمود: «... وَاتَّقِ دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ فَإِنَّهُ لَيْسَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ اللهِ حِجَابٌ» [۵۵].

(از دعای مظلوم بپرهیز؛ زیرا که بین دعای او و الله ﻷ، حجاب و پرده‌ای نیست).

۲۵- دعای پدر بر فرزند و دعای مسافر:

به دلیل فرمودۀ پیامبر اکرم ج: «ثلاَثُ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَاباَتٌ لاَ شَكَّ فِيهِنَّ: دَعْوَةُ الْمَظْلُومِ، وَدَعْوَةُ الْمُسَافِرِ، وَدَعْوَةُ الْوَالِدِ عَلَى وَلَدِهِ» [۵۶].

(سه دعا بدون شک مورد قبول است: دعای مظلوم دعای مسافر و دعای پدر بر فرزند خود).

۲۶- دعای پدر به فرزند و دعای روزه دار:

پیامبر اکرم ج می‌فرمایند: «ثَلاَثُ دَعَوَاتٍ لاَ تُرَدُّ: دَعْوَةُ الْوَالِدِ لولده، وَدَعْوَةُ الصَّائِمِ وَدَعْوَةُ الْمُسَافِرِ» [۵٧].

(دعای سه نفر رد نمی‌شود: دعای پدر به فرزندش، دعای روزه دار، و دعای مسافر).

۲٧- دعای حاکم عادل:

از رسول اکرم ج روایت است که فرمودند: «الإِمَامُ الْعَادِلُ لاَ تُرَدُّ دَعْوته» [۵۸].

(دعای حاکم عادل رد نمی‌شود).

۲۸- دعا در روز عرفه:

رسول اکرم ج فرمودند: «خيرُ الدُّعَاءِ دُعَاءُ يَوْمِ عَرَفَةَ، وَخَيْرُ مَا قُلْتُ أَنَاْ وَالنَّبِيُّونَ مِنْ قَبْلِي: لاَ إلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» [۵٩].

(بهترین دعا، دعای روزعرفه است و بهترین چیزی که من و پیامبران قبل از من گفتند، این است: لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ).

۲٩- دعای بیچارگان:

الله أ می‌فرماید: ﴿أَمَّن يُجِيبُ ٱلۡمُضۡطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكۡشِفُ ٱلسُّوٓءَ وَيَجۡعَلُكُمۡ خُلَفَآءَ ٱلۡأَرۡضِۗ أَءِلَٰهٞ مَّعَ ٱللَّهِۚ قَلِيلٗا مَّا تَذَكَّرُونَ ٦٢﴾ [النمل: ۶۲].

«آن کیست که دعای بیچارگان تنگدست را اجابت می‌کند و رنج و غم آن‌ها را برطرف مینماید و شما مسلمانان را جانشینان روی زمین قرار میدهد؟ آیا با وجود الله یکتا، الهی هست؟ (هرگز نیست) لیکن اندکی مردم متذکر و باخبر از این حقیقتند».

خواننده‌ی عزیز! انسان مومن براین حالات و لحظات و فرصت‌ها حریص می‌شود و آن‌ها را غنیمت می‌شمارد؛ چرا که امید اجابت دعا در این مواقع هست و سود و بهره گرفتن از آن نزدیک است. پس از الله متعال یاری بخواه و عاجز مشو و بر آنچه به تو نفع و فایده میرساند، حریص باش؛ که مؤمن زیرک و هوشیار است.

[۲٧] مسند امام احمد و سنن امام ابن ماجه با تصحیح علامه البانی در مشکاة حدیث شماره(۲۰٩۱). [۲۸] متفق علیه. [۲٩] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳۴٩٩) و فرمود: این حدیث حسن است. [۳۰] سنن ابو داود شماره(۵۲۱) و ارواء الغلیل شماره (۲۴۱). [۳۱] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۲۵۴۲). [۳۲] متفق علیه. [۳۳] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۲۰۱۲). [۳۴] مسند امام احمد حدیث شماره(٧۶٧۴). [۳۵] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۱۰۵۰). [۳۶] نگا: زاد المعاد:۱/۱۳۱. [۳٧] صحیح امام مسلم حدیث شماره (۱۸۰۶). [۳۸] سنن امام ابن ماجه و مسند امام احمد و مستدرک حاکم و با تصحیح علامه البانی در سلسله احادیث صحیحه حدیث شماره(۸۸۳). [۳٩] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۱۳۸۶). [۴۰] صحیح امام مسلم حدیث شماره (۱۳۸۵). [۴۱] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٩۰۴). [۴۲] متفق علیه. [۴۳] صحیح امام بخاری حدیث شماره(٧٩٩). [۴۴] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۱۱۱۱). [۴۵] سنن امام ترمذی حدیث شماره (۳۸۱۴). [۴۶] سنن امام ابو داود حدیث شماره(٩۸٧). [۴٧] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۱۶٩) و صحیح امام مسلم حدیث شماره(۵٧۶) و سنن امام ابن ماجه حدیث شماره(۴۱٩) و سنن امام ترمذی حدیث شماره(۵۵) و سنن امام نسایی حدیث شماره (۱۴۸) با تصحیح علامه البانی. [۴۸] به روایت امام ابو داود شماره(۱۶٩) با تصحیح البانی در صحیح الجامع شماره(۵۶٧٩). [۴٩] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۱۰۵). [۵۰] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۱۱۵۴). [۵۱] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳۸۴۵) و مسند امام احمد حدیث شماره (۱۱۸۶) و با تصحیح حاکم در مستدرک حدیث شماره (۱۸۶۳) و موافقت امام ذهبی با او. [۵۲] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۲۱۶۶). [۵۳] مستدرک حاکم حدیث شماره(۲۵۳۴) و علامه البانی این حدیث را در تخریج الترغیب:۱/۱۱۶ و در سلسله احادیث صحیحه حدیث شماره(۱۴۶٩) حسن خوانده است. [۵۴] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۲۱۶٩). [۵۵] متفق علیه. [۵۶] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۱۵۳۸) و صحیح الجامع از علامه البانی حدیث شماره(۳۰۲٩). [۵٧] الجامع الصغیر از علامه البانی شماره(۵۳۴۳) و فرمود این حدیث حسن است. نگا: صحیح الجامع شماره(۳۰۳۲). [۵۸] مسند امام احمد حدیث شماره(٩٧۲۳) تعلیق شعیب الأرنؤوط: حسن. [۵٩] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳۵۸۵) صحیح الجامع حدیث شماره(۳۲۶٩).

چرا دعا قبول نمی‌گردد؟

۱- شتاب و عجله در دعا:

از پیامبر اکرم ج روایت است که فرمودند: «يُسْتَجَابُ لأَحَدِكُمْ مَا لَمْ يَعْجَلْ فَيَقُولُ قَدْ دَعَوْتُ فَلاَ أَوْ فَلَمْ يُسْتَجَبْ لِى» [۶۰].

و در روایت امام مسلم: «لاَ يَزَالُ يُسْتَجَابُ لِلْعَبْدِ مَا لَمْ يَدْعُ بِإِثْمٍ أَوْ قَطِيعَةِ رَحِمٍ مَا لَمْ يَسْتَعْجِلْ». قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا الاِسْتِعْجَالُ قَالَ «يَقُولُ قَدْ دَعَوْتُ وَقَدْ دَعَوْتُ فَلَمْ أَرَ يَسْتَجِيبُ لِى فَيَسْتَحْسِرُ عِنْدَ ذَلِكَ وَيَدَعُ الدُّعَاءَ» [۶۱].

از ابو هریرهس روایت است که رسول الله ج فرمودند: (اجابت می‌شود برای یکی از شما تا مادامیکه شتاب نکند که بگوید: به پروردگارم دعا کردم ولی دعایم پذیرفته نشد). و در روایتی از امام مسلم آمده که: (همیشه برای بنده اجابت می‌شود تا به گناه و قطع صلۀ رحم دعا نکند بشرطیکه شتاب و عجله ننماید. گفته شد: یا رسول الله! شتاب چیست؟ فرمودند: می‌گوید: همانا دعا کردم و دعا کردم و ندیدم که برایم اجابت کند، پس در این اثناء خسته شده و دعا را ترک می‌کند).

خوانندۀ گرامی! چون الله أ برای هر چیز وقتی معین قرار داده، که از آن پیش و پس نمی‌شود. از اینرو شتاب و عجله در دعا درست نیست و چه بسا که اثرات دعا را از میان می‌برد.

[۶۰] متفق علیه. [۶۱] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۱۱۲).

۲- حکمت الهی:

عن عُبَادَةَ بْنَ الصَّامِتِ أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج قَالَ:«مَا عَلَى الأَرْضِ مُسْلِمٌ يَدْعُو اللَّهَ بِدَعْوَةٍ إِلاَّ آتَاهُ اللَّهُ إِيَّاهَا أَوْ صَرَفَ عَنْهُ مِنَ السُّوءِ مِثْلَهَا مَا لَمْ يَدْعُ بِإِثْمٍ أَوْ قَطِيعَةِ رَحِمٍ»، فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ القَوْمِ: إِذًا نُكْثِرُ، قَالَ:«اللَّهُ أَكْثَرُ» [۶۲]. حاکم این عبارت را در روایتش افزوده است: «أو يدخر له من الأجر مثلها» [۶۳].

از عباده بن صامتس روایت است که رسول الله ج فرمودند: «بر روی زمین مسلمانی نیست که دعایی به دربار الله ﻷ نماید مگر اینکه الله تعالی آن را بوی میدهد یا مثل آن از بدی را از وی دور می‌گرداند. مادامیکه به گناه و قطع صلۀ رحم دعا نکند. مردی از آن گروه گفت: ازین پس زیاد دعا می‌کنیم. فرمودند: الله بیشتر (یعنی احسان او تعالی از در خواست شما زیادتر است).

حاکم در روایتش افزوده: (یا ذخیره کند برای او مثل پاداش او را).

[۶۲]سنن ترمذی حدیث شماره(۳۵٧۳)وفرمود:این حدیث حسن صحیح است. [۶۳] مستدرک حاکم حدیث شماره(۱۸۱۶).

۳- دعا به گناه و قطع صلۀ رحم:

به دلیل حدیث فوق.

۴- خوردن و نوشیدن و پوشیدن از مال حرام:

پیامبر اکرم ج می‌فرمایند: «....الرَّجُلَ يُطِيلُ السَّفَرَ، أَشْعَثَ أغْبَرَ، يَمُدُّ يَدَيْهِ إِلَى السَّمَاءِ، يَارَبِّ، يَارَبِّ، وَمَطْعَمُهُ حَرَامٌ، وَمَشْرَبُهُ حَرَامٌ، وَمَلْبَسُهُ حَرَامٌ، وَغُذِيَ بِالْحَرَامِ، فَأَنّى يُسْتَجَابُ لِذَلِكَ؟!» [۶۴].

(رسول اکرم ج از مردی یاد کردند که سفر خود را طولانی می‌کند و با مویی پریشان و رویی گردآلود دو دستش را به سوی آسمان بلند کرده، می‌گوید: پروردگارا! پروردگارا! در حالی که غذایش حرام، آبش حرام، لباسش حرام و تغذیه شده است به حرام پس چگونه الله متعال دعای او را اجابت کند (الله ﻷ دعای چنین بندگانی را اجابت نمی‌کند).

[۶۴] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۱۰۱۵).

۵- عدم یقین در اجابت دعا اینکه آیا الله تعالی دعایش را خواهد پذیرفت یا نه:

رسول اکرم ج فرمودند: «إِذَا دَعَا أَحَدُكُمْ فَلْيَعْزِمِ الْمَسْأَلَةَ، وَلاَ يَقُولَنَّ: اللّهُمَّ إِنْ شِئْتَ فَأَعْطِنِي، فَإِنَّهُ لاَ مُسْتَكْرِهَ لَهُ» [۶۵].

(هرگاه یکی از شما دعا کرد، در دعا کردن عزم و اراده کند و نباید بگوید: پروردگارا! اگر خواستی به من بده؛ زیرا کسی الله أ را به انجام دادن کاری مجبور کرده نمی‌تواند).

[۶۵] متفق علیه.

۶- ترک نمودن امر به معروف و نهی از منکر:

عَنْ حُذَيْفَةَ بْنِ الْيَمَانِ عَنِ النَّبِىِّ ج قَالَ «وَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ لَتَأْمُرُنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلَتَنْهَوُنَّ عَنِ الْمُنْكَرِ أَوْ لَيُوشِكَنَّ اللَّهُ أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عِقَابًا مِنْهُ ثُمَّ تَدْعُونَهُ فَلاَ يُسْتَجَابُ لَكُمْ». قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ [۶۶].

از حذیفهس از پیامبر اکرم ج روایت است که فرمودند: «سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست همانا به کارهای پسندیده امر نموده و از کارهای ناپسندیده منع می‌کنید یا نزدیک است که الله ﻷ بر شما عذابی از نزد خویش بفرستد و سپس او را بخوانید و او دعای شما را اجابت نکند».

[۶۶] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۲۳۲۳) و فرمود: این حدیث حسن است.

٧- غلبه نمودن غفلت و عیش و عشرت بر نفس و پیروی از هوا و هوس:

الله متعال می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوۡمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمۡ﴾ [الرعد:۱۱].

(الله ﻷ حال و وضع هیچ گروهی را تغیر نمی‌دهد مگر اینکه آنان احوال خود را تغیر دهند)

۸- دعا در حال غفلت دل و اشتغال ذهن:

پیامبر اکرم ج در حدیثی می‌فرمایند: «...وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ لاَ يَسْتَجِيبُ دُعَاءً مِنْ قَلْبٍ غَافِلٍ لاَهٍ» [۶٧].

(...و بدانید که الله ﻷ دعایی را از قلب غافل و مشغول اجابت نمی‌کند).

[۶٧] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳۴٧٩) با تحسین علامه البانی.

٩- ارتکاب بعضی گناهان:

پیامبر اکرم ج می‌فرمایند: «ثَلاَثَةٌ يَدْعُونَ اللَّهَ فَلاَ يُسْتَجَابُ لَهُمْ رَجُلٌ كَانَتْ تَحْتَهُ امْرَأَةٌ سَيِّئَةُ الْخُلُقِ فَلَمْ يُطَلِّقْهَا وَرَجُلٌ كَانَ لَهُ عَلَى رَجُلٍ مَالٍ فَلَمْ يُشْهِدْ عَلَيْهِ وَرَجُلٌ آتَى سَفِيهًا مَالَهُ وَقَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ (وَلاَ تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمْ)» [۶۸].

(سه کس‌اند که الله ﻷ را می‌خوانند لکن دعای‌شان اجابت نمی‌گردد: مردی که زنی بد اخلاق دارد و او را طلاق نمی‌کند. و مردی که بر شخصی قرض دارد و کسی را بر وی شاهد نگرفته. و مردی که به نادانی و کم خردی مال خویش را داده است. در حالیکه الله ﻷ می‌فرماید: (اموال کم خردان را که در اصل اموال شما است به خود آنان تحویل ندهید).

[۶۸] سنن کبری از امام بیهقی حدیث شماره(۲۱۰۲۲) و صحیح الجامع حدیث شماره(۳۰٧۰).

چرا پیروزی مسلمانان به تاخیر می‌افتد؟

با آنکه امت اسلامی، بویژه کسانی که به ناحق مورد ظلم و ستم قرار گرفته‌اند و از خانه و کاشانۀ خود اخراج شده‌اند به جرم اینکه می‌گویند: پروردگار ما الله ﻷ است. و شب و روز دست به دعا و نیایش‌اند تا پیروزی نصیب‌شان گردد لیکن این پیروزی به تأخیر می‌افتد. البته این کندی چه بسا برای حکمتی باشد که الله ﻷ آن را خواسته است.

و چه بسا پیروزی امت مسلمان بدان خاطر به تاخیر می‌افتد که بنیۀ آن با وجود رشد و نمو پیدا کردن هنوز پخته و رسیده نگردیده است، و با جود رسیدن به مرحلۀ بلند هنوز کامل نشده است، و هنوز نیروهایشان جمع و جور نگردیده و رویهم اندوده و انباشته نشده است، و همۀ سلول‌هایشان آماده و مجهز نگردیده است تا نیروها و استعداد‌های ذخیره شده در آن‌ها شناخته شود. اگر در این وقت همچون ملتی به پیروزی دسترسی پیدا کند آن را هرچه زودتر از دست می‌دهد، بدان سبب که قدرت حفاظت و حمایت طولانی آن را ندارد!

گاهی هم پیروزی ایشان به تعویق می‌افتد تا ملت مسلمان آخرین نیروئی را که در توان دارد، و آخرین اندخته‌ای که دارد، بذل این کار کند، و همۀ چیز‌های قیمتی و گرانبها را در راه الله ﻷ سهل و ساده فدا کند و ناچیز و بی‌ارزش انگارد.

چه بسا پیروزی به کندی صورت پذیرد تا ملت مؤمن آخرین نیروهای خود را تجربه کند، و بداند و متوجه شود که این نیروها به تنهائی و بدون پشتیبانی الله توانا ضامن پیروزی نیست. پیروزی از سوی الله ﻷ فرامی رسد وقتی که ملت مسلمان آخرین چیزی را بذل کند که در توان دارد، و بعد از آن کار و بار خود را به الله متعال واگذارد و بر او توکل نماید.

گاهی پیروزی کندی می‌گیرد تا ملت مسلمان پیوند خود را با الله متعال بیشتر کند در آن حال و احوالی که رنج می‌کشد و درد می‌کشد و آنچه دارد می‌بخشد، و پشتیبان و تکیه گاهی جز الله برای خود نمی‌یابد و نمی‌بیند، و در هنگام بلا و زیان و ضرر جز به الله رو نمی‌کند، و از حق و عدل و خیری منحرف نمی‌شود و کناره گیری نمی‌نماید که الله در پرتو آن‌ها پیروزی را بدو بخشیده است.

گاهی پیروزی کندی می‌پذیرد چون ملت مسلمان هنوز در مبارزات و بذل و فداکاریها و جان نثاریهای خود تنها الله را در نظر نداشته است و فقط برای دعوت او نبوده است. بلکه جنگیده است برای غنائمی که بدست آورده، یا جنگیده است تا مردانگی و قهرمانی خود را بنمایاند و از خویشتن دفاع نموده، یا جنگیده است تا شجاعت و دلیری خود را به دشمنان نشان دهد. الله تعالی می‌خواهد جهاد تنها برای او و در راه او باشد و بس. و زدوده از همۀ احساسات و اندیشه‌های دیگری باشد که بدان می‌آمیزد. از پیغمبر اکرم ج پرسیده شد: یکی می‌جنگد تا غیرت خود را بنمایاند. دیگری می‌جنگد تا دلیری کند و شجاعت نشان دهد. کسی هم می‌جنگد تا ریا نماید و کار خود را به دیگران نشان دهد. کدامیک از این‌ها در راه الله است؟ فرمودند: «مَنْ قَاتَلَ لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللهِ هِيَ الْعُلْيَا فَهُوَ فِي سَبِيلِ اللهِ» [۶٩].

(کسی که بجنگد تا سخن الله والائی و برتری گیرد، او در راه الله ﻷ می‌باشد).

همچنین گاهی پیروزی کندی می‌گیرد، چون در دشمنی که ملت مسلمانان با آن می‌جنگد هنوز چیزی از خیر و خوبی در لابلای آن مانده است، و الله می‌خواهد آن اندک خیر را نیز در شر بپالاید و شر جدا شود و تک و تنها نابود گردد، و ذره‌ای از خیر با شر نماند و در وسط آن هدر نرود و بیهوده نابود نشود.

گاهی پیروزی به کندی صورت می‌پذیرد، بدان علت که باطلی که ملت مسلمان با آن می‌رزمد هنوز انحراف آن کاملا برای مردمان روشن و واضح نگردیده است.

اگر در این وقت مسلمانان بر آن غلبه کنند و چیره شوند کسانی که گول آن باطل را خورده‌اند آن را کمک نمایند و یار و مددکارش شوند، چون هنوز قانع نگردیده‌اند و روشن نشده‌اند که آن باطل دارای فساد است و باید از میان برداشته شود. در نتیجه ریشه‌هائی در دل‌ها و درونهای افراد پاکی بدواند که حقیقت برایشان پیدا و هویدا نگردیده است.

گاهی هم پیروزی دیر حاصل می‌گردد، بدان خاطر که محیط هنوز شایان استقبال از حق و خیر و عدلی را ندارد که ملت مسلمان آن‌ها را ترسیم و جلوه گر می‌سازد و مجسم می‌دارد. اگر ملت مسلمان در این وقت پیروز گردد با دشمنانگی و آشوب محیط رویاروی می‌شود، دشمنانگی و آشوبی که با آن برای ملت مسلمان آرام و قراری نخواهد بود. لذا مبارزه بر دوام می‌ماند تا دل‌ها و درون‌های مردمان پیرامون آن آمادگی استقبال از حق مظفر و معزز را پیدا می‌کنند وتوانائی پذیرۀ حق رفتن و قدرت ماندگاری بر آن را خواهند داشت.

به خاطر همۀ این چیزهای دیگری است که تنها الله ﻷ از آن‌ها آگاه است، پیروزی به تأخیر می‌افتد و دیر به دست می‌آید، وجان‌نثاری‌ها و فداکاری‌ها چندین برابر می‌گردد، و دردها و رنج‌ها فزون تر و بیشتر می‌شود. و الله ﻷ از کسانی دفاع خواهد کرد که ایمان آورده‌اند، و در نهایت پیروزی سر می‌رسد وتحقق پیدا می‌کند [٧۰].

[۶٩] متفق علیه. [٧۰] فی ظلال القرآن برگرفته از تفسیر آیت ۳۸ سورۀ حج.

برخی از احادیث ضعیف و جعلی در مورد دعا

۱- (توسلوا بجاهي فان جاهي عند الله عظیم). این حدیث اصل و اساس ندارد.

سخن علما در مورد این حدیث:

أ- شیخ الاسلام ابن تیمیه /:

وی در کتاب (توسل) نگاشته است: بدون شک مقام و منزلت پیامبر اکرم ج نزد الله متعال بسیار بزرگ است. اوتعالی موسی ÷ را در کتاب خویش چنین وصف نموده (وکان عند الله وجیها) و چنانکه معلوم است پیامبر ما محمد ج افضل تر از موسی ÷ است و بدون شک وجیه تر از موسی نزد الله سبحان می‌باشد. و این یک مسأله است و مسألۀ توسل به جاه ایشان موضوعی دیگر است زیرا مخلوق می‌تواند شفاعت مخلوقی دیگر را بدون اجازۀ مخلوق نماید. اما هیچ کسی بدون اذن و اجازۀ الله متعال شفاعت کسی را کرده نمی‌تواند [٧۱].

ب- علامه البانی /:

علامه البانی در سلسلۀ احادیث ضعیفه و موضوعه شماره(۲۲) جلد اول در مورد آن فرموده است: این حدیث اصل ندارد.

۲- (الدعاء سلاح المومن و عماد الدین و نور السماوات و الارض) حدیث جعلی.

سخن علما در مورد این حدیث:

أ- هیثمی در کتاب المجمع ۱۰/۱۴٧ در مورد آن فرموده: این حدیث از روایت ابو یعلی است و در سند آن محمد بن الحسن بن ابی یزید وجود دارد که متروک است.

ب- علامه البانی در سلسلۀ احادیث ضعیفه و موضوعه شماره (۱٧٩) در مورد این حدیث چنین فرموده است:

اول اینکه در سند آن بین علی بن الحسین و جد او علی بن ابی طالبس انقطاع وجود دارد چنانکه ذهبی در المیزان نگاشته است.

دوم اینکه مراد از محمد بن الحسن همدانی صدوق معروف نیست، بلکه مراد، محمد بن الحسن بن ابی یزید همدانی کذاب است چنانکه حاکم/ فرموده است.

۳- (کان رسول الله ج اذا رفع یدیه فی الدعاء لم یحطهما حتی یمسح بهما وجهه) این حدیث ضعیف است.

سخن علما در مورد این حدیث:

أ- امام نووی/ در کتاب الاذکار صفحه ۳۵۵ فرموده: سند این حدیث ضعیف است.

ب- علامه البانی/ در مشکاة المصابیح۲/۶٩۶ فرموده: در مورد مسح نمودن صورت بعد از دعا حدیث صحیحی وجود ندارد طوریکه در کتاب ارواء الغلیل شماره ۴۲۶- ۴۲٧ در مورد آن تحقیق نموده‌ام.

۴- (الدعاء مخ العباده).

علامه البانی/ در مشکاة فرموده است: در سند آن ابن لهیعه وجود دارد که در حفظ احادیث کٌند و ضعیف بود.

۵- (حسبی من سوالی علمه بحالی) این حدیث اصل ندارد.

سخن علما در مورد این حدیث:

أ- بغوی در تفسیر سورۀ الانبیاء به ضعیف بودن این حدیث اشاره نموده است.

ب- ابن عراق در کتاب (تنزیه الشریعه المرفوعه عن الاخبار الشنیعه الموضوعه) سخن شیخ الاسلام ابن تیمیه مبنی بر جعلی بودن این حدیث را نقل نموده است.

ج- علامه البانی این حدیث را در سلسلۀ احادیث ضعیفه و موضوعه با شمارۀ (۲۱) درج نموده است.

[٧۱] نگا: قاعده جلیله فی التوسل و الوسیله ص ۱۳۲-۱۵۰.

دعاهایی که مسلمان از آن منع شده است

۱- خواستن مجازات اخروی در دنیا

عَنْ أَنَسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج عَادَ رَجُلاً مِنَ الْمُسْلِمِينَ قَدْ خَفَتَ فَصَارَ مِثْلَ الْفَرْخِ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ج «هَلْ كُنْتَ تَدْعُو بِشَىْءٍ أَوْ تَسْأَلُهُ إِيَّاهُ». قَالَ نَعَمْ كُنْتُ أَقُولُ اللَّهُمَّ مَا كُنْتَ مُعَاقِبِى بِهِ فِى الآخِرَةِ فَعَجِّلْهُ لِى فِى الدُّنْيَا. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج «سُبْحَانَ اللَّهِ لاَ تُطِيقُهُ - أَوْ لاَ تَسْتَطِيعُهُ - أَفَلاَ قُلْتَ اللَّهُمَّ آتِنَا فِى الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِى الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ». قَالَ فَدَعَا اللَّهَ لَهُ فَشَفَاهُ [٧۲].

(از انسس روایت است که روزی رسول اکرم ج به زیارت بیماری رفتند که از شدت مرض و ناتوانی مانند چوچۀ پرنده گشته بود. آن‌حضرت ج بوی فرمودند: (آیا چیزی دعا می‌کردی یا از الله چیزی می‌خواستی؟) گفت: بله. میگفتم: بارالها! مجازات اخرویم را اکنون در دنیا برایم نصیب فرما. آن‌حضرت ج فرمودند: سبحان الله، طاقت آن را نداری- یا فرمودند:توان آن را نداری- چرا نگفتی: (پروردگارا! برای ما در دنیا خوبی بده و در آخرت خوبی بده و ما را از عذاب دوزخ رهایی بخش). انسس فرمود: پیامبر ج از الله أ برایش دعای صحت خواست و الله او را شفا بخشید.

[٧۲] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۰۱۱).

۲- آرزوی مرگ:

عَنْ قَيْسِ بْنِ أَبِى حَازِمٍ قَالَ دَخَلْنَا عَلَى خَبَّابٍ وَقَدِ اكْتَوَى سَبْعَ كَيَّاتٍ فِى بَطْنِهِ فَقَالَ لَوْمَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج نَهَانَا أَنْ نَدْعُوَ بِالْمَوْتِ لَدَعَوْتُ بِهِ [٧۳].

(از قیس بن ابی حازمس روایت است که فرمود: در حالی بر خبابس وارد شدیم که هفت جای شکم خویش را داغ نموده بود و فرمود: اگر رسول الله ج ما را از آرزو کردن مرگ منع نمی‌کرد، من مرگ خود را طلب می‌کردم).

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «لاَ يَتَمَنَّيَنَّ أَحَدُكُمُ الْمَوْتَ مِنْ ضُرٍّ أَصَابَهُ فَإِنْ كَانَ لاَ بُدَّ فَاعِلاً فَلْيَقُلِ اللَّهُمَّ أَحْيِنِي مَا كَانَتِ الْحَيَاةُ خَيْرًا لِي وَتَوَفَّنِي إِذَا كَانَتْ الْوَفَاةُ خَيْرًا لِي» [٧۴].

و از انسس روایت است که پیامبر اکرم ج فرمودند: (هیچ کسی نباید به سبب بیماریی مرگ خود را طلب کند، اگر ناچار است تنها بگوید: پروردگارا! تا وقتی زندگی برایم بهتر است مرا زنده نگهدار، و وقتی که مرگ برایم بهتر باشد مرا بمیران).

[٧۳] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۶٩٩۳). [٧۴] متفق علیه.

۳- لعنت کردن انسانی معین یا چارپایی معین:

پیامبر اکرم ج فرمودند: «لَيْسَ الْمُؤْمِنُ بِالطَّعَّانِ وَلاَ اللَّعَّانِ وَلاَ الْفَاحِشِ وَلاَ الْبَذِىءِ» [٧۵].

(مومن طعنه زننده و لعنتگر و بدگفتار و دشنامگو نیست).

همچنان پیامبر اکرم ج فرمودند: «إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا لَعَنَ شَيْئًا صَعِدَتِ اللَّعْنَةُ إِلَى السَّمَاءِ فَتُغْلَقُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ دُونَهَا، ثُمَّ تَهْبِطُ إِلَى الأَرْضِ فَتُغْلَقُ أَبْوَابُهَا دُونَهَا، ثُمَّ تَأْخُذُ يَمِينًا وَشِمَالاً، فَإِذَا لَمْ تَجِدْ مَسَاغًا رَجَعَتْ إِلَى الَّذِي لُعِنَ، فَإِنْ كَانَ لِذَلِكَ أَهْلاً وَإِلاَّ رَجَعَتْ إِلَى قَائِلِهَا».

(هرگاه بنده چیزی را لعنت کند، لعنت بسوی آسمان بالا می‌رود و دروازه‌های آسمان به روی آن بسته می‌شود. سپس به زمین فرود میآید و دروازه‌های زمین به روی آن بسته می‌شود، باز به راست و چپ می‌رود و اگر راهی نیافت به کسیکه لعنت شده باز می‌گردد واگر وی اهل آن بود خوب، ورنه به گوینده‌اش باز می‌گردد).

[٧۵] سنن ترمذی حدیث شماره(۲۱۰۵)وفرمود:این حدیث حسن غریب است.

۴- دشنام دادن مسلمان بدون حق:

پیامبر اکرم ج می‌فرمایند: «سِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ و قِتَالُهُ كُفْرٌ» [٧۶].

(دشنام دادن مسلمان فسق و جنگ با وی کفر است).

و در موضعی دیگر فرمودند: «لاَ يَرْمِي رَجُلٌ رَجُلاً بِالْفُسُوقِ، وَلاَ يَرْمِيهِ بِالْكُفْرِ إِلاَّ ارْتَدَّتْ عَلَيْهِ إِنْ لَمْ يَكُنْ صَاحِبُهُ كَذَلِكَ» [٧٧].

(هیچ مردی مرد دیگری را به فسق یا کفر متهم نمی‌کند مگر اینکه فسق و کفر بر او بازمی گردد، هرآنگاه که این نسبت‌ها به آن درست نباشد).

[٧۶] متفق علیه. [٧٧] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۶۰۴۵).

۵- دشنام دادن مردگان بدون حق و مصلحتی شرعی:

پیامبر اکرم ج می‌فرمایند: «لاَ تَسُبُّوا الأَمْوَاتَ فَإِنَّهُمْ قَدْ أَفْضَوْا إِلَى مَا قَدَّمُوا» [٧۸].

(مردگان را دشنام ندهید زیرا آنان به آنچه پیش فرستادند رسیدند).

[٧۸] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۱۳٩۳).

۶- دشنام دادن تب:

عن جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج دَخَلَ عَلَى أُمِّ السَّائِبِ أَوْ أُمِّ الْمُسَيَّبِ فَقَالَ «مَا لَكِ يَا أُمَّ السَّائِبِ أَوْ يَا أُمَّ الْمُسَيَّبِ تُزَفْزِفِينَ». قَالَتِ الْحُمَّى لاَ بَارَكَ اللَّهُ فِيهَا. فَقَالَ «لاَ تَسُبِّى الْحُمَّى فَإِنَّهَا تُذْهِبُ خَطَايَا بَنِى آدَمَ كَمَا يُذْهِبُ الْكِيرُ خَبَثَ الْحَدِيدِ» [٧٩].

(از جابر بن عبد اللهب روایت است که رسول اکرم ج بر ام سائب یا (ام مسیب) وارد شده و فرمودند: ای ام سائب یا (ام مسیب) تو را چه شده؟ چرا می‌لرزی؟ گفت: تب دارم که الله برکتش ندهد. آن‌حضرت ج فرمودند: تب را دشنام مده که تب گناهان فرزندان آدم را از بین می‌برد همانطور که کورۀ آهنگر چرک و زنگ آهن را از بین می‌برد).

[٧٩] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۶٧۳۵).

٧- دشنام دادن باد:

پیامبر اکرم ج فرمودند: «الرِّيحُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ تَأْتِى بِالرَّحْمَةِ وَتَأْتِى بِالْعَذَابِ فَإِذَا رَأَيْتُمُوهَا فَلاَ تَسُبُّوهَا وَسَلُوا اللَّهَ خَيْرَهَا وَاسْتَعِيذُوا بِاللَّهِ مِنْ شَرِّهَا» [۸۰].

(باد رحمت الله تعالی بر بندگانش است که رحمت و عذاب را با خود می‌آورد پس هرگاه آن را دیدید دشنامش ندهید و از الله أ خیر آن را بطلبید و به الله أ از بدی آن پناه جویید).

[۸۰] مسند امام احمد حدیث شماره(٧۶۱٩) و سنن امام ابو داود حدیث شماره(۵۰٩٩) با تصیح علامه البانی.

۸- دشنام دادن خروس:

رسول اکرم ج فرموده‌اند: «لاَ تَسُبُّوا الدِّيكَ فَإِنَّهُ يُوقِظُ لِلصَّلاَةِ» [۸۱].

(خروس را دشنام ندهید زیرا او شما را برای نماز بیدار می‌کند).

[۸۱] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۵۱۰۳) با تصحیح علامه البانی.

٩- گفتن چنین عبارات: (بواسطۀ وقت فلان یا ستارۀ فلان بر ما باران بارید)

عَنْ زَيْدِ بْنِ خَالِدٍ الْجُهَنِيِّ أَنَّهُ قَالَ صَلَّى لَنَا رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم صَلاَةَ الصُّبْحِ بِالْحُدَيْبِيَةِ عَلَى إِثْرِ سَمَاءٍ كَانَتْ مِنَ اللَّيْلَةِ فَلَمَّا انْصَرَفَ أَقْبَلَ عَلَى النَّاسِ، فَقَالَ: «هَلْ تَدْرُونَ مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ قَالُوا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ أَصْبَحَ مِنْ عِبَادِي مُؤْمِنٌ بي وَكَافِرٌ فَأَمَّا مَنْ قَالَ مُطِرْنَا بِفَضْلِ اللهِ وَرَحْمَتِهِ فَذَلِكَ مُؤْمِنٌ بي وَكَافِرٌ بِالْكَوْكَبِ، وَأَمَّا مَنْ قَالَ بِنَوْءِ كَذَا وَكَذَا فَذَلِكَ كَافِرٌ بي وَمُؤْمِنٌ بِالْكَوْكَبِ» [۸۲].

از زید بن خالد جهنیس روایت است که فرمود: رسول الله ج نماز صبح را در حدیببیه در عقب بارانی که از طرف شب باریده بود برای ما خواندند سپس چون نماز را تمام کردند به مردم روی آورده فرمودند: (آیا می‌دانید که پروردگار شما چه فرمود؟ گفتند: الله و رسولش داناتراند. فرمودند: صبح نمود از بندگانم مؤمن به من و کافر به من، و اما کسی که گفت: به فضل و رحمت الله بر ما باران نازل شد آن کس به من مؤمن بوده و به ستاره کافر است. و اما کسی که گفت بواسطهء ستارۀ فلان بر ما باران بارید پس او به من کافر بوده و به ستاره ایمان دارد). «زیرا مؤثر در همه اشیاء الله ﻷ است و بس».

[۸۲] متفق علیه.

۱۰- گفتن: (آنچه الله و فلانی بخواهد)

عَنْ حُذَيْفَةَ عَنِ النَّبِىِّ ج قَالَ «لاَ تَقُولُوا مَا شَاءَ اللَّهُ وَشَاءَ فُلاَنٌ وَلَكِنْ قُولُوا مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ شَاءَ فُلاَنٌ» [۸۳].

(از حذیفه بن یمانس روایت است که پیامبر اکرم ج فرمودند: مگوئید آنچه الله و فلانی بخواهد، بلکه بگوئید: آنچه که الله أ بخواهدو سپس فلانی بخواهد).

زیرا واو تقاضای مشارکت را می‌کند در حالیکه مشیت و ارادۀ الله متعال قدیم و ازلی است و مشیت بنده حادث است. باید گفته شود: آنچه الله ﻷ بخواهد و باز فلانی اراده نماید.

[۸۳] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۴٩۸۲). با تصحیح علامه البانی.

۱۱- دعا بر اولاد و اموال خود:

از پیامبر ج روایت است که فرمودند: «لاَ تَدْعُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ وَلاَ تَدْعُوا عَلَى أَوْلاَدِكُمْ وَلاَ تَدْعُوا عَلَى أَمْوَالِكُمْ لاَ تُوَافِقُوا مِنَ اللَّهِ سَاعَةً يُسْأَلُ فِيهَا عَطَاءٌ فَيَسْتَجِيبُ لَكُمْ» [۸۴].

(بر نفس‌های خود و بر اولاد و اموال خود دعای بد نکنید تا موافق نشود به ساعتی که الله تعالی در آن ساعت چون از عطایی سوال شود برای شما اجابت کند).

[۸۴] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧٧۰۵).

۱۲- دعا به گناه و قطع صلۀ رحم:

«لاَ يَزَالُ يُسْتَجَابُ لِلْعَبْدِ مَا لَمْ يَدْعُ بِإِثْمٍ أَوْ قَطِيعَةِ رَحِمٍ مَا لَمْ يَسْتَعْجِلْ» [۸۵].

(همیشه برای بنده اجابت می‌شود تا به گناه و قطع صلۀ رحم دعا نکند بشرطیکه شتاب و عجله ننماید).

[۸۵] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۱۱۲).

دانستنی‌ها

۱- پیامبر اکرم ج فرموده‌اند: «مَنْ لَمْ يَسْأَلِ اللَّهَ يَغْضَبْ عَلَيْهِ» [۸۶].

(کسیکه از الله ﻷ درخواست نکند اوتعالی بر وی خشمگین می‌شود).

۲- پیامبر اکرم ج فرموده‌اند: «أَفْضَلَ الْعِبَادَةِ هوَ الدّعاء» [۸٧].

(بهترین عبادت همان دعا است).

۳- پیامبر اکرم ج فرموده‌اند: «إِنَّ أَعْجَزَ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ فِي الدُّعَاءِ، وَإِنَّ أَبْخَلَ النَّاسِ مَنْ بَخِلَ بِالسَّلامِ» [۸۸].

(سست ترین مردم کسی است که در دعا کوتاهی می‌کند، و بخیل ترین مردم کسی است که به سلام دادن بخل می‌ورزد).

۴- پیامبر اکرم ج فرموده‌اند: «لَيْسَ شَيْءٌ أَكْرَمَ عَلَى اللهِ سُبْحَانَهُ مِنَ الدُّعَاءِ» [۸٩].

(هیچ چیز گرامی تر از دعا بر الله متعال نیست).

۵- اگر می‌خواهی دعایت اجابت گردد پس بر نماز‌های فرض مواظبت داشته باش، و نماز نفل بسیار بخوان. زیرا پیامبر اکرم ج از الله متعال روایت نموده‌اند که فرموده است: «مَنْ عَادَى لِي وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالْحَرْبِ وَمَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدِي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ وَمَا يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ وَيَدَهُ الَّتِي يَبْطُشُ بِهَا وَرِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا وَإِنْ سَأَلَنِي لأُعْطِيَنَّهُ وَلَئِنِ اسْتَعَاذَنِي لأُعِيذَنَّهُ» [٩۰].

(کسی که با یکی از دوستانم دشمنی کند با او اعلان جنگ می‌کنم. بهترین وسیلۀ تقرب بنده‌ام به من ادای عباداتی است که بروی فرض کرده‌ام. بنده‌ام همیشه بوسیلۀ نوافل به من تقرب می‌جوید، تا اینکه او را دوست می‌دارم. چون وی را دوست داشتم من شنوائی‌اش می‌شوم که بدان می‌شنود، و بینائی‌اش که بدان می‌بیند، و دستی که بدان چنگ می‌زد، و پاییکه بدان می‌رود (مراد اینکه تمام اعضا و جوارح وی منقاد الله ذوالجلال می‌شوند) و اگر از من چیزی بطلبد به وی می‌دهم و اگر از من پناه جوید، به وی پناه می‌دهم).

۶- اصل در اجابت دعا تقوا، دیانت و صلاح بنده است، لکن در برخی احوال قبولیت دعا خلاف آن می‌باشد و شاید استدراج بنده باشد. الله متعال می‌فرماید: ﴿أَفَرَءَيۡتَ ٱلَّذِي كَفَرَ بِ‍َٔايَٰتِنَا وَقَالَ لَأُوتَيَنَّ مَالٗا وَوَلَدًا ٧٧ أَطَّلَعَ ٱلۡغَيۡبَ أَمِ ٱتَّخَذَ عِندَ ٱلرَّحۡمَٰنِ عَهۡدٗا ٧٨ كَلَّاۚ سَنَكۡتُبُ مَا يَقُولُ وَنَمُدُّ لَهُۥ مِنَ ٱلۡعَذَابِ مَدّٗا ٧٩ وَنَرِثُهُۥ مَا يَقُولُ وَيَأۡتِينَا فَرۡدٗا ٨٠﴾ [مریم: ٧٧-۸۰].

«آیا در شگفت نیستی از آن کسی که آیات ما را انکار کرده و می‌گوید: بدون شک دارایی فراوان و فرزندان زیادی به من داده خواهد شد. آیا او از غیب آگاه شده است؟ و یا از پیشگاه پروردگار مهربان عهد و پیمانی گرفته است؟ چنین نیست که او می‌گوید. ما آنچه را که می‌گوید می‌نویسیم، و عذاب را بر او مستمر و پیاپی خواهیم داشت. و از او به ارث می‌بریم آنچه را که از آن دم می‌زند و تک و تنها پیش ما خواهد آمد».

چنانکه قبلا دعای شیطان نیز پذیرفته شد. الله متعال در حق او می‌فرماید: ﴿قَالَ رَبِّ فَأَنظِرۡنِيٓ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ ٣٦ قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ ٱلۡمُنظَرِينَ ٣٧ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡوَقۡتِ ٱلۡمَعۡلُومِ ٣٨﴾ [الحجر: ۳۶-۳۸].

«گفت: (شیطان) پروردگارا! اکنون که چنین است مرا تا روزی مهلت ده که در آن زنده می‌گردند. فرمود: هم اینک تو از مهلت یافتگانی. تا روزی که زمان – فرا رسیدن- آن معلوم است»

٧- عدم اجابت دعا دلیل بر فساد بنده در همه احوال نیست. زیرا اللهﻷ بعض دعا‌های رسول اکرم ج را نیز نپذیرفت. در حدیث شریف آمده است: «سَأَلْتُ رَبِّى ثَلاَثًا فَأَعْطَانِى ثِنْتَيْنِ وَمَنَعَنِى وَاحِدَةً سَأَلْتُ رَبِّى أَنْ لاَ يُهْلِكَ أُمَّتِى بِالسَّنَةِ فَأَعْطَانِيهَا وَسَأَلْتُهُ أَنْ لاَ يُهْلِكَ أُمَّتِى بِالْغَرَقِ فَأَعْطَانِيهَا وَسَأَلْتُهُ أَنْ لاَ يَجْعَلَ بَأْسَهُمْ بَيْنَهُمْ فَمَنَعَنِيهَا» [٩۱].

(سه چیز از پروردگارم طلب نمودم، دوتای آن‌ها را به من داد و یکی را نداد. از پروردگارم خواستم امتم را با خشکسالی و قحطی و تنگی معیشت هلاک نکند و آن را بمن داد. و از اوتعالی خواستم امتم را با غرق شدن هلاک نکند و آن را نیز بمن داد. و از اوتعالی خواستم دشمنی و عداوت را در میان‌شان قرار ندهد، لیکن این دعایم قبول نشد).

۸- پیامبر اکرم ج از دعایی که قبول نمی‌شود به الله متعال پناه جسته‌اند: «اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَلِ وَالْجُبْنِ وَالْبُخْلِ وَالْهَرَمِ وَعَذَابِ الْقَبْرِ اللَّهُمَّ آتِ نَفْسِى تَقْوَاهَا وَزَكِّهَا أَنْتَ خَيْرُ مَنْ زَكَّاهَا أَنْتَ وَلِيُّهَا وَمَوْلاَهَا اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ عِلْمٍ لاَ يَنْفَعُ وَمِنْ قَلْبٍ لاَ يَخْشَعُ وَمِنْ نَفْسٍ لاَ تَشْبَعُ وَمِنْ دَعْوَةٍ لاَ يُسْتَجَابُ لَهَا» [٩۲].

(بارالها! من از ناتوانی و تنبلی و بخل و پیری و عذاب قبر بتو پناه می‌جویم. پروردگارا! به من تقوای نفسی عطا کن و پاکش کن که تو بهترین کسی هستی که پاکش نموده‌ای. تو متصرف و مولایش می‌باشی. پروردگارا! من از علمی که نفع نمی‌رساند و دلی که - از تو- نمی‌ترسد و نفسی که سیر نمی‌شود و دعایی که قبول نمی‌شود بتو پناه می‌جویم).

٩- بهتر است بنده دعاهایی را بخواند که در قران مجید و سنت مطهر وارد شده و اگر به غیر آندو دعا نمود پس باید خارج از دایرۀ شرع نباشد.

۱۰- در وقت دعای عام دو دست را بلند می‌کنیم، اما در دعا‌های دیگر مانند دعای خروج و دخول از منزل و یا دعای دخول و خروج بیت الخلا و غیره دست را بلند نمی‌کنیم.

۱۱- هرگاه دعای بنده قبول شد باید الله أ را شکر کند.

۱۲- پیامبر اکرم ج فرموده‌اند: «الْمَسْأَلَةُ أَنْ تَرْفَعَ يَدَيْكَ حَذْوَ مَنْكِبَيْكَ، أَوْ نَحْوَهُمَا، وَالاِسْتِغْفَارُ أَنْ تُشِيرَ بِأُصْبُعٍ وَاحِدَةٍ، وَالاِبْتِهَالُ أَنْ تَمُدَّ يَدَيْكَ جَمِيعًا» [٩۳].

(سوال و درخواست آنست که دو دستت را برابر با دو‌شانه‌ات یا نحو آن بلند کنی، و استغفار آنست که با انگشت شهادتت اشاره نمایی، و زاری و حاجت خواستن آنست که هر دو دستت را بالا دراز نمایی).

۱۳- پیامبر اکرم ج فرموده‌اند: «لا يَرُدُّ الْقَضَاءَ إِلا الدُّعَاءُ، وَلا يَزِيدُ فِي الْعُمُرِ إِلا الْبِرُّ» [٩۴].

«هیچ چیز قضا و قدر را بازنمی‌گرداند مگر دعا. و هیچ چیز جز نیکی و بخشش و طاعت، بر عمر نمی‌افزاید».

[۸۶] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳٧۰۰) با تحسین علامه البانی. [۸٧] مستدرک حاکم حدیث شماره(۱۸۰۵) و صحیح الجامع علامه البانی حدیث شماره(۱۱۲۲). [۸۸] شعب الایمان حدیث(۸۳٩۲) و صحیح الجامع حدیث(۱۰۵۵). [۸٩] سنن امام ابن ماجه حدیث شماره(۳۸۲٩) و سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳۳٧۰) و صحیح الجامع علامه البانی حدیث شماره(۵۲۶۸). [٩۰] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۶۵۰۲). [٩۱] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۴۴۲). [٩۲] صحیح امام مسلم حدیث شماره (٧۰۸۱). [٩۳] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۱۴۸٩) و باتصحیح علامه البانی. [٩۴] معجم کبیر از طبرانی حدیث شماره(۶۰۰۵) و صحیح الجامع از علامه البانی حدیث شماره(٧۵۶۴).

دعا‌های بر گزیده از قرآن و سنت

دعا‌های بر گزیده از قرآن کریم

۱- ﴿بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ ١ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٢ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ ٣ مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ ٤ إِيَّاكَ نَعۡبُدُ وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ ٥ ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ ٦ صِرَٰطَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمۡتَ عَلَيۡهِمۡ غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ ٧﴾ [الفاتحة].

«به نام الهی یکتا، بخشاینده‌ی مهربان. همه‌ی ستایش‌ها برای الله پروردگار جهانیان است. الهی که بخشاینده و مهربان است. مالک و دارنده و پادشاه روز جزاست. پروردگارا! تنها تو را می‌پرستیم و فقط از تو یاری و کمک می‌جوییم. تو ما را به راه راست هدایت فرما. راه آنانی که به آن‌ها نعمت دادی (راه پیامبران و صدیقان و شهدا و صالحان) نه راه کسانی که بر آن‌ها خشم گرفتی (یهود) و نه راه گمراهان (نصارا). آمین: (دعای ما را بپذیر و ما را بر راه راست پایدار فرما».

۲- ﴿رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ حَسَنَةٗ وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ ٢٠١﴾ [البقرة: ۲۰۱].

«بارالها! ما را از نعمت‌های دنیا و آخرت (هردو) بهره مند گردان و از عذاب و شکنجۀ آتش دوزخ نگاه دار».

۳- ﴿رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذۡنَآ إِن نَّسِينَآ أَوۡ أَخۡطَأۡنَاۚ رَبَّنَا وَلَا تَحۡمِلۡ عَلَيۡنَآ إِصۡرٗا كَمَا حَمَلۡتَهُۥ عَلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِنَاۚ رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلۡنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِۦۖ وَٱعۡفُ عَنَّا وَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَآۚ أَنتَ مَوۡلَىٰنَا فَٱنصُرۡنَا عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ ٢٨٦﴾ [البقرة: ۲۸۶].

«پروردگارا! ما را بر آنچه فراموش یا خطا کرده‌ایم، مؤاخذه مکن. پروردگارا! تکلیف گران و طاقت فرسا چنانکه بر پیشینیان ما نهادی، برما مگذار. پروردگارا! بار تکلیفی فوق طاقت ما به دوش ما منه، گناه ما را ببخشای و بر ما رحمت فرما. تنها سلطان ما و یار و یاور ما تویی، ما را بر گروه کافران یاری فرما و نصرت ده».

۴- ﴿رَبَّنَا لَا تُزِغۡ قُلُوبَنَا بَعۡدَ إِذۡ هَدَيۡتَنَا وَهَبۡ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحۡمَةًۚ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡوَهَّابُ ٨﴾ [آل عمران: ۸].

«پروردگارا! ما را پس از آنکه به حق هدایت فرمودی، کج مگردان، و به ما از لطف خویش رحمتی عطا فرما که همانا تویی بخشنده‌ی بی‌عوض و منت».

۵- ﴿رَبَّنَآ إِنَّكَ جَامِعُ ٱلنَّاسِ لِيَوۡمٖ لَّا رَيۡبَ فِيهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُخۡلِفُ ٱلۡمِيعَادَ ٩﴾ [آل عمران: ٩].

«پروردگارا! محققاً تو همه‌ی خلق را جمع آوری در روزی که هیچ شک و تردیدی درآن نیست، در روز قیامت. و الله هرگز وعده‌ی خویش را نقض نخواهد کرد».

۶- ﴿ٱلَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَآ إِنَّنَآ ءَامَنَّا فَٱغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَا وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ ١٦﴾ [آل عمران:۱۶].

«آنان که به درگاه باعظمت الهی عرضه دارند: (پروردگارا! به کرم خود گناهان ما را ببخشای و ما را از عذاب جهنم نگاه دار».

٧- ﴿رَبَّنَآ ءَامَنَّا بِمَآ أَنزَلۡتَ وَٱتَّبَعۡنَا ٱلرَّسُولَ فَٱكۡتُبۡنَا مَعَ ٱلشَّٰهِدِينَ ٥٣﴾ [آل عمران:۵۳].

«پروردگارا! ما به کتابی که فرستادی ایمان آورده و از رسول تو پیروی کردیم نام ما را در صحیفه‌ی اهل یقین ثبت فرما».

۸- ﴿رَبَّنَا ٱغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسۡرَافَنَا فِيٓ أَمۡرِنَا وَثَبِّتۡ أَقۡدَامَنَا وَٱنصُرۡنَا عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ ١٤٧﴾ [آل عمران: ۱۴٧].

«پروردگارا! به کرم خود از گناه و ستمی که ما در باره‌ی خود کرده‌ایم درگذر و ما را ثابت قدم بدار و ما را بر گروه کافران مظفر و منصورگردان».

٩- ﴿رَبَّنَا مَا خَلَقۡتَ هَٰذَا بَٰطِلٗا سُبۡحَٰنَكَ فَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ ١٩١ رَبَّنَآ إِنَّكَ مَن تُدۡخِلِ ٱلنَّارَ فَقَدۡ أَخۡزَيۡتَهُۥۖ وَمَا لِلظَّٰلِمِينَ مِنۡ أَنصَارٖ ١٩٢ رَّبَّنَآ إِنَّنَا سَمِعۡنَا مُنَادِيٗا يُنَادِي لِلۡإِيمَٰنِ أَنۡ ءَامِنُواْ بِرَبِّكُمۡ فَ‍َٔامَنَّاۚ رَبَّنَا فَٱغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرۡ عَنَّا سَيِّ‍َٔاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ ٱلۡأَبۡرَارِ ١٩٣ رَبَّنَا وَءَاتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَىٰ رُسُلِكَ وَلَا تُخۡزِنَا يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۖ إِنَّكَ لَا تُخۡلِفُ ٱلۡمِيعَادَ ١٩٤﴾ [آل عمران: ۱٩۱-۱٩۴].

«پروردگارا! این خلقت باعظمت را بیهوده نیافریده‌ای. پاک و منزهی. ما را به لطف خود از عذاب آتش دوزخ نگاهدار. پروردگارا! هرکه را تو در آتش افکنی او را سخت خوار کرده‌ای و او ستمکار بوده و ستمکاران را هیچ کس یاری نخواهد کرد. پروردگارا! ما چون صدای منادی که خلق را به ایمان می‌خواند شنیدیم، اجابت کردیم و ایمان آوردیم. پروردگارا! از گناهان ما درگذر و زشتی کردار ما را بپوشان و پس از مرگ، ما را با نیکان محشور گردان. پروردگارا! ما را ازآن چه به رسولان خود وعده دادی نصیب فرما و محروم مگردان که وعده‌ی تو هرگز خلاف نخواهد شد».

۱۰- ﴿وَإِذَا سَمِعُواْ مَآ أُنزِلَ إِلَى ٱلرَّسُولِ تَرَىٰٓ أَعۡيُنَهُمۡ تَفِيضُ مِنَ ٱلدَّمۡعِ مِمَّا عَرَفُواْ مِنَ ٱلۡحَقِّۖ يَقُولُونَ رَبَّنَآ ءَامَنَّا فَٱكۡتُبۡنَا مَعَ ٱلشَّٰهِدِينَ ٨٣﴾ [المائدة: ۸۳].

«الها! ما ایمان آوردیم، نام ما را در زمره‌ی گواهان صادق بنویس».

۱۱- ﴿قَالَا رَبَّنَا ظَلَمۡنَآ أَنفُسَنَا وَإِن لَّمۡ تَغۡفِرۡ لَنَا وَتَرۡحَمۡنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ ٢٣﴾ [الأعراف: ۲۳].

«الها! ما برخویش ستم کردیم و اگر تو ما را نبخشایی و به ما رحمت و رأفت نفرمایی، سخت از زیانکاران خواهیم شد».

۱۲- ﴿وَإِذَا صُرِفَتۡ أَبۡصَٰرُهُمۡ تِلۡقَآءَ أَصۡحَٰبِ ٱلنَّارِ قَالُواْ رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ ٤٧﴾ [الأعراف: ۴٧].

«پروردگارا! ما را با ستمکارانِ ظالم، همراه مگردان».

۱۳- ﴿رَبَّنَا ٱفۡتَحۡ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَ قَوۡمِنَا بِٱلۡحَقِّ وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلۡفَٰتِحِينَ ٨٩﴾ [الأعراف: ۸٩].

«الها! در نزاع بین ما و قوم ما به حق داوری کن و راهگشا باش که تو بهترین راه گشاینده ای».

۱۴- ﴿رَبَّنَآ أَفۡرِغۡ عَلَيۡنَا صَبۡرٗا وَتَوَفَّنَا مُسۡلِمِينَ ١٢٦﴾ [الأعراف: ۱۲۶].

«الها! به ما صبر و شکیبایی عطا فرما و ما را برآیین اسلام بمیران».

۱۵- ﴿رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا فِتۡنَةٗ لِّلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ ٨٥ وَنَجِّنَا بِرَحۡمَتِكَ مِنَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ ٨٦﴾ [یونس: ۸۵-۸۶].

«الها! ما را دستخوش فتنه‌ی اشرار و قوم ستمکار مگردان و ما مؤمنان را به رحمت و لطف خود از شر کافران نجات ده».

۱۶- ﴿رَبَّنَآ إِنَّكَ تَعۡلَمُ مَا نُخۡفِي وَمَا نُعۡلِنُۗ وَمَا يَخۡفَىٰ عَلَى ٱللَّهِ مِن شَيۡءٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا فِي ٱلسَّمَآءِ ٣٨﴾ [إبراهیم: ۳۸].

«پروردگارا! تو به هرچه ما پنهان و آشکار کنیم، بر همه آگاهی و بر تو ای الله هیچ چیز در آسمان و زمین پنهان نیست».

۱٧- ﴿رَبَّنَا ٱغۡفِرۡ لِي وَلِوَٰلِدَيَّ وَلِلۡمُؤۡمِنِينَ يَوۡمَ يَقُومُ ٱلۡحِسَابُ ٤١﴾ [إبراهیم: ۴۱].

«بارالها! روزی که حساب به پا شود، تو در آن روز سخـت، بر من و والدین من و همه‌ی مؤمنان از کرمت ببخشای».

۱۸- ﴿رَبَّنَآ ءَاتِنَا مِن لَّدُنكَ رَحۡمَةٗ وَهَيِّئۡ لَنَا مِنۡ أَمۡرِنَا رَشَدٗا ١٠﴾ [الکهف: ۱۰].

«بارالها! تو در حق ما به لطف خاص خود رحمتی عطا فرما و بر ما وسیله‌ی رشد و هدایت کامل فراهم کن».

۱٩- ﴿رَبَّنَآ ءَامَنَّا فَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَا وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلرَّٰحِمِينَ ١٠٩﴾ [المؤمنون: ۱۰٩].

«الها! ما به تو ایمان آوردیم. تو از گناهان ما درگذر و در حق ما لطف و مهربانی فرما که تو مهربان‌ترین مهربانانی».

۲۰- ﴿رَبَّنَا ٱصۡرِفۡ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَۖ إِنَّ عَذَابَهَا كَانَ غَرَامًا ٦٥﴾ [الفرقان: ۶۵].

«پروردگارا! عذاب جهنم را از ما بگردان که سخت عذابی مهلک و دایمی استم».

۲۱- ﴿رَبَّنَا هَبۡ لَنَا مِنۡ أَزۡوَٰجِنَا وَذُرِّيَّٰتِنَا قُرَّةَ أَعۡيُنٖ وَٱجۡعَلۡنَا لِلۡمُتَّقِينَ إِمَامًا ٧٤﴾ [الفرقان: ٧۴].

«پروردگارا! ما را از همسران خود فرزندانی مرحمت فرما که مایه‌ی روشنی ما باشند و ما را پیشوای اهل تقوا قرار ده».

۲۲- ﴿رَبَّنَا وَسِعۡتَ كُلَّ شَيۡءٖ رَّحۡمَةٗ وَعِلۡمٗا فَٱغۡفِرۡ لِلَّذِينَ تَابُواْ وَٱتَّبَعُواْ سَبِيلَكَ وَقِهِمۡ عَذَابَ ٱلۡجَحِيمِ ٧﴾ [المؤمن: ٧].

«ای پروردگاری که علم و رحمت بی‌منتهایت همه‌ی عالم را فرا گرفته است تو به لطف و کرم، گناه آنان‌که توبه کرده و راه رضای تو را پیمودند ببخشای وآنان را از عذاب دوزخ محفوظ بدار».

۲۳- ﴿رَبَّنَا ٱغۡفِرۡ لَنَا وَلِإِخۡوَٰنِنَا ٱلَّذِينَ سَبَقُونَا بِٱلۡإِيمَٰنِ وَلَا تَجۡعَلۡ فِي قُلُوبِنَا غِلّٗا لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ رَبَّنَآ إِنَّكَ رَءُوفٞ رَّحِيمٌ ١٠﴾ [الحشر: ۱۰].

«پروردگارا! بر ما و برادران دینی ما که در ایمان پیش از ما شتافتند، ببخشا و در دل ما هیچ کینه و حسد نسبت به مومنان قرار مده. پروردگارا! تویی که در حق بندگان بسیار رووف و مهربانی».

۲۴- ﴿رَّبَّنَا عَلَيۡكَ تَوَكَّلۡنَا وَإِلَيۡكَ أَنَبۡنَا وَإِلَيۡكَ ٱلۡمَصِيرُ ٤ رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا فِتۡنَةٗ لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ وَٱغۡفِرۡ لَنَا رَبَّنَآۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ ٥﴾ [الممتحنة: ۴-۵].

«الها! ما بر تو توکل کردیم و از همه کس رو بـه درگاه تـو آوردیم و بازگشـت همه‌ی خلق به سوی توست. پروردگارا! ما را به فتنه وامتحان کافران دچارمگردان، پروردگارا! ما را بیامرز؛ چه، تنها تویی که بر هرکار بسیار مقتدری و کار به جایی».

۲۵- ﴿رَبَّنَآ أَتۡمِمۡ لَنَا نُورَنَا وَٱغۡفِرۡ لَنَآۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ ٨﴾ [التحریم: ۸].

«پروردگارا! تو نور ما را به حد کمال برسان و ما را به لطف و کرم خود ببخشا که تنها تو بر هر چیز توانایی».

۲۶- ﴿قَالَ رَبِّ هَبۡ لِي مِن لَّدُنكَ ذُرِّيَّةٗ طَيِّبَةًۖ إِنَّكَ سَمِيعُ ٱلدُّعَآءِ ٣٨﴾ [آل عمران: ۳۸].

«گفت:-پروردگارا!- به لطف خویش فرزندانی پاک سرشت به من عطا فرما که همانا تویی مستجاب کننده‌ی دعا».

۲٧- ﴿قَالَ رَبِّ إِنِّيٓ أَعُوذُ بِكَ أَنۡ أَسۡ‍َٔلَكَ مَا لَيۡسَ لِي بِهِۦ عِلۡمٞۖ وَإِلَّا تَغۡفِرۡ لِي وَتَرۡحَمۡنِيٓ أَكُن مِّنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ ٤٧﴾ [هود: ۴٧].

«الها! من به تو پناه می‌برم از چیزی که نمی‌دانم و آن را از تو تقاضا کنم، و اکنون اگر گناه مرا نبخشایی و مرا رحم نفرمایی، از زیانکاران خواهم شد».

۲۸- ﴿رَبِّ ٱجۡعَلۡ هَٰذَا ٱلۡبَلَدَ ءَامِنٗا وَٱجۡنُبۡنِي وَبَنِيَّ أَن نَّعۡبُدَ ٱلۡأَصۡنَامَ ٣٥﴾ [إبراهیم: ۳۵].

«پروردگارا! این شهر(مکه) را مکان امن و امان قرار ده و من و فرزندانم را از پرستش بت‌ها دور دار».

۲٩- ﴿رَبِّ ٱجۡعَلۡنِي مُقِيمَ ٱلصَّلَوٰةِ وَمِن ذُرِّيَّتِيۚ رَبَّنَا وَتَقَبَّلۡ دُعَآءِ ٤٠﴾ [إبراهیم: ۴۰].

«الها من و ذریه‌ی مرا نمازگزار گردان. بارالها! دعای ما را اجابت فرما».

۳۰- ﴿قَالَ رَبِّ ٱشۡرَحۡ لِي صَدۡرِي ٢٥ وَيَسِّرۡ لِيٓ أَمۡرِي ٢٦ وَٱحۡلُلۡ عُقۡدَةٗ مِّن لِّسَانِي ٢٧ يَفۡقَهُواْ قَوۡلِي ٢٨﴾ [طه: ۲۵-۲۸].

«پروردگارا! سینه‌ام را وسعت ده - که از جفا و آزار مردم، تنگدل نشوم- و کار مرا آسان گردان و عقده‌ی زبانم را بگشا تا مردم سخنم را بفهمند- و بدانند چه مى‌گویم-».

۳۱- ﴿رَبِّ لَا تَذَرۡنِي فَرۡدٗا وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلۡوَٰرِثِينَ ٨٩﴾ [الأنبیاء: ۸٩].

«الها! مرا تک و تنها وامگذار که تو بهترین وارث عالمیان هستی».

۳۲- ﴿قَٰلَ رَبِّ ٱحۡكُم بِٱلۡحَقِّۗ وَرَبُّنَا ٱلرَّحۡمَٰنُ ٱلۡمُسۡتَعَانُ عَلَىٰ مَا تَصِفُونَ ١١٢﴾ [الأنبیاء:۱۱۲].

«الها! تو میان ما به حق حکم کن. و پروردگار ما همان الهی مهربانست -که برای باطل کردنِ آنچه شما برخلاف حق می‌گویید- از او یاری می‌طلبم که در هر کاری تنها از او یاری باید خواست».

۳۳- ﴿رَّبِّ أَنزِلۡنِي مُنزَلٗا مُّبَارَكٗا وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلۡمُنزِلِينَ ٢٩﴾ [المؤمنون: ۲٩].

«پروردگارا! مرا به منزل مبارک فرود آور که تو بهترین کسی هستی که بارها به منزل خیر و سعادت توانی فرود آورد».

۳۴- ﴿رَبِّ فَلَا تَجۡعَلۡنِي فِي ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ ٩٤﴾ [المؤمنون: ٩۴].

«بارالها! مرا میان قوم ستمکار وامگذار».

۳۵- ﴿رَبِّ هَبۡ لِي حُكۡمٗا وَأَلۡحِقۡنِي بِٱلصَّٰلِحِينَ ٨٣ وَٱجۡعَل لِّي لِسَانَ صِدۡقٖ فِي ٱلۡأٓخِرِينَ ٨٤﴾ [الشعراء: ۸۳-۸۴].

«بارالها! مرا فرمانروایی ده و به بندگان صالح خود ملحق ساز و نامم را بر زبان اقوام، آینه‌ای نیکو و سخنم را دلپذیر گردان».

۳۶- ﴿وَلَا تُخۡزِنِي يَوۡمَ يُبۡعَثُونَ ٨٧ يَوۡمَ لَا يَنفَعُ مَالٞ وَلَا بَنُونَ ٨٨ إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبٖ سَلِيمٖ ٨٩﴾ [الشعراء: ۸٧-۸٩].

«پروردگارا! روزی که خلق را از قبرها برانگیزی، در آن روز مرا رسوا و هلاک مگردان و آن روزی که مال و فرزندان، هیچ به حال انسان، سود نبخشند. وتنها آن کس سود بَرَد که با دلی با اخلاص و پاک از شک و گمان به درگاه الله آید».

۳٧- ﴿رَبِّ أَوۡزِعۡنِيٓ أَنۡ أَشۡكُرَ نِعۡمَتَكَ ٱلَّتِيٓ أَنۡعَمۡتَ عَلَيَّ وَعَلَىٰ وَٰلِدَيَّ وَأَنۡ أَعۡمَلَ صَٰلِحٗا تَرۡضَىٰهُ وَأَدۡخِلۡنِي بِرَحۡمَتِكَ فِي عِبَادِكَ ٱلصَّٰلِحِينَ ١٩﴾ [النمل: ۱٩].

«پروردگارا! مرا توفیق شکر نعمت خود که به من و پدر من عطا فرمودی عنایت فرما و مرا به عمل صالح خالصی که تو بپسندی، موفق بدار و مرا به لطف و رحمت، در صف بندگان خاص شایسته‌ات داخل گردان».

۳۸- ﴿رَبِّ إِنِّي ظَلَمۡتُ نَفۡسِي فَٱغۡفِرۡ لِي﴾ [القصص: ۱۶].

«الها! من برخویش ستم کرده‌ام. الهی! تو از من درگذر».

۳٩- ﴿رَبِّ إِنِّي لِمَآ أَنزَلۡتَ إِلَيَّ مِنۡ خَيۡرٖ فَقِيرٞ ٢٤﴾ [القصص: ۲۴].

«بارالها! من به خیری که تو نازل فرمایی، محتاجم».

۴۰- ﴿رَبِّ نَجِّنِي مِنَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ ٢١﴾ [القصص: ۲۱].

«بارالها! مرا از شر این قوم ستمکار نجات ده».

۴۱- ﴿رَبِّ ٱنصُرۡنِي عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡمُفۡسِدِينَ ٣٠﴾ [العنکبوت: ۳۰].

«پروردگارا! مرا برنابودی این قومِ فاسد یاری کن».

۴۲- ﴿رَبِّ هَبۡ لِي مِنَ ٱلصَّٰلِحِينَ ١٠٠﴾ [الصافات: ۱۰۰].

«بارالها! مرا فرزند صالحی که از بندگان شایسته‌ی تو باشد، عطا فرما».

۴۳- ﴿رَبِّ أَوۡزِعۡنِيٓ أَنۡ أَشۡكُرَ نِعۡمَتَكَ ٱلَّتِيٓ أَنۡعَمۡتَ عَلَيَّ وَعَلَىٰ وَٰلِدَيَّ وَأَنۡ أَعۡمَلَ صَٰلِحٗا تَرۡضَىٰهُ وَأَصۡلِحۡ لِي فِي ذُرِّيَّتِيٓۖ إِنِّي تُبۡتُ إِلَيۡكَ وَإِنِّي مِنَ ٱلۡمُسۡلِمِينَ ١٥﴾ [الأحقاف: ۱۵].

«الها! به من توفیق عطا فرما تا شکر نعمتی را بجای آورم که به من و پدر و مادر من عطا فرمودی، و به کارشایسته‌ای که رضا و خشنودی تو در آن است، موفق دار و فرزندان مرا صالح گردان. بارالها! من به درگاه تو به دعا باز آمدم و از مسلمانان شدم».

۴۴- ﴿رَّبِّ ٱغۡفِرۡ لِي وَلِوَٰلِدَيَّ وَلِمَن دَخَلَ بَيۡتِيَ مُؤۡمِنٗا وَلِلۡمُؤۡمِنِينَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِۖ وَلَا تَزِدِ ٱلظَّٰلِمِينَ إِلَّا تَبَارَۢا ٢٨﴾ [النوح: ۲۸].

«بارالها! مرا و پدر و مادرم را و هرکه با ایمان به خانۀ من داخل شود و همه‌ی مردان و زنان باایمان جهان را ببخشای و بیامرز و ستمکاران را جز برهلاک و عذابشان میفزای».

۴۵- ﴿قُلِ ٱللَّهُمَّ مَٰلِكَ ٱلۡمُلۡكِ تُؤۡتِي ٱلۡمُلۡكَ مَن تَشَآءُ وَتَنزِعُ ٱلۡمُلۡكَ مِمَّن تَشَآءُ وَتُعِزُّ مَن تَشَآءُ وَتُذِلُّ مَن تَشَآءُۖ بِيَدِكَ ٱلۡخَيۡرُۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ ٢٦ تُولِجُ ٱلَّيۡلَ فِي ٱلنَّهَارِ وَتُولِجُ ٱلنَّهَارَ فِي ٱلَّيۡلِۖ وَتُخۡرِجُ ٱلۡحَيَّ مِنَ ٱلۡمَيِّتِ وَتُخۡرِجُ ٱلۡمَيِّتَ مِنَ ٱلۡحَيِّۖ وَتَرۡزُقُ مَن تَشَآءُ بِغَيۡرِ حِسَابٖ ٢٧﴾ [آل عمران: ۲۶-۲٧].

«بگو! الها! ای پادشاه ملک و هستی، تو هرکه را خواهی عزت ملک و سلطنت بخشی و از هرکه خواهی بگیری و به هرکه خواهی عزت و اقتدار بخشی و هرکه را خواهی خوارگردانی. هر خیر و نیکی به دست توست و تنها تو بر هر چیز توانایی. شب را در روز نهان سازی و روز را در شب ناپدید گردانی و مرده را زنده سازی و زنده را بمیرانی و هرکه را خواهی بی‌حساب روزی می‌دهی».

۴۶- ﴿قُلۡ إِنَّ ٱلۡفَضۡلَ بِيَدِ ٱللَّهِ يُؤۡتِيهِ مَن يَشَآءُۗ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٞ ٧٣ يَخۡتَصُّ بِرَحۡمَتِهِۦ مَن يَشَآءُۗ وَٱللَّهُ ذُو ٱلۡفَضۡلِ ٱلۡعَظِيمِ ٧٤﴾ [آل عمران: ٧۳-٧۴].

«بگو ای پیامبر! فضل و رحمت به دست الله است؛ به هرکه خواهد عطا کند و الله را رحمت بی‌منتهاست و به همه‌ی امور عالم داناست، هرکه را مشیت او تعلق گیرد، مخصوص به فضل و رحمت خود گرداند که الله را فضل و رحمت بی‌منتهاست».

۴٧- ﴿وَقُل رَّبِّ زِدۡنِي عِلۡمٗا ١١٤﴾ [طه: ۱۱۴].

«و ای پروردگار من! به علم من بیفزا».

۴۸- ﴿وَقُل رَّبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنۡ هَمَزَٰتِ ٱلشَّيَٰطِينِ ٩٧ وَأَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَن يَحۡضُرُونِ ٩٨﴾ [المؤمنون: ٩٧-٩۸].

«بارالها! من از وسوسه و فریب شیاطین (انس و جن) به سوی تو پناه می‌آورم. بارالها! از آنکه شیطان (انس و جن) به مجلسم حاضر شود، باز هم به تو پناه می‌برم».

۴٩- ﴿وَقُل رَّبِّ ٱغۡفِرۡ وَٱرۡحَمۡ وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلرَّٰحِمِينَ ١١٨﴾ [المؤمنون: ۱۱۸].

«بارالها! بیامرز و ببخشای که تو بهترین بخشایندگان عالم وجودی».

۵۰- ﴿قُلِ ٱللَّهُمَّ فَاطِرَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ عَٰلِمَ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِ أَنتَ تَحۡكُمُ بَيۡنَ عِبَادِكَ فِي مَا كَانُواْ فِيهِ يَخۡتَلِفُونَ ٤٦﴾ [الزمر: ۴۶].

«پروردگارا! ای خالق آسمان‌ها و زمین، ای دانای عالَم پیدا و پنهان توخود میان بندگان در آنچه خلاف و نزاع برانگیزند، حکم فرما».

۵۱- ﴿قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡكَٰفِرُونَ ١ لَآ أَعۡبُدُ مَا تَعۡبُدُونَ ٢ وَلَآ أَنتُمۡ عَٰبِدُونَ مَآ أَعۡبُدُ ٣ وَلَآ أَنَا۠ عَابِدٞ مَّا عَبَدتُّمۡ ٤ وَلَآ أَنتُمۡ عَٰبِدُونَ مَآ أَعۡبُدُ ٥ لَكُمۡ دِينُكُمۡ وَلِيَ دِينِ ٦﴾ [الکافرون: ۱-۶].

«بگو که ای کافران مشرک! من آن را که شما می‌پرستید هرگز نمی‌پرستم و شما هم آن الله یکتایی که من پرستش می‌کنم، پرستش نمی‌کنید. نه من الهان باطل شما را عبادت می‌کنم و نه شما یکتا الهی معبود مرا عبادت خواهید کرد. پس اینک دین شما برای شما باشد و دین من برای من».

۵۲- ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ ١ ٱللَّهُ ٱلصَّمَدُ ٢ لَمۡ يَلِدۡ وَلَمۡ يُولَدۡ ٣ وَلَمۡ يَكُن لَّهُۥ كُفُوًا أَحَدُۢ ٤﴾ [الإخلاص: ۱-۴].

«بگو او الله یکتاست. آن الله که از همه بی‌نیازاست و همه‌ی عالم به او نیازمندند. نه کسی فرزند اوست و نه او فرزند کسی است و نه هیچ کس مثل و همتای اوست».

۵۳- ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ ١ مِن شَرِّ مَا خَلَقَ ٢ وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ ٣ وَمِن شَرِّ ٱلنَّفَّٰثَٰتِ فِي ٱلۡعُقَدِ ٤ وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ ٥﴾ [الفلق: ۱-۵].

«بگو من پناه می‌جویم بـه الهی فروزنده‌ی صبح روشن، از شر مخلوقات و از شر شب تار هنگامی که درآید و از شر زنان افسونگر چون به جادو در گره‌ها بدمند و از شر حسود بدخواه چون آتش رشک و حسد برافروزد».

۵۴- ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ ١ مَلِكِ ٱلنَّاسِ ٢ إِلَٰهِ ٱلنَّاسِ ٣ مِن شَرِّ ٱلۡوَسۡوَاسِ ٱلۡخَنَّاسِ ٤ ٱلَّذِي يُوَسۡوِسُ فِي صُدُورِ ٱلنَّاسِ ٥ مِنَ ٱلۡجِنَّةِ وَٱلنَّاسِ ٦﴾ [الناس: ۱-۶].

«بگو من پناه می‌جویم به پروردگار آدمیان، پادشاه آدمیان، اله یکتا معبود آدمیان. از شر وسوسه‌ی شیطان. آن شیطان که وسوسه و اندیشه‌ی بد افکند در دل مردمان. چه آن شیطان از جنس جن باشد یا از نوع انسان».

۵۵- ﴿فَٱللَّهُ خَيۡرٌ حَٰفِظٗاۖ وَهُوَ أَرۡحَمُ ٱلرَّٰحِمِينَ ٦٤﴾ [یوسف: ۶۴].

«الله بهترین نگهبان و مهربان‌ترین مهربانان است».

۵۶- ﴿رَبَّنَا تَقَبَّلۡ مِنَّآۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ ١٢٧﴾ [البقرة: ۱۲٧].

«پروردگارا! از ما قبول فرما، بی‌گمان تو شنوا و دانایی».

۵٧- ﴿دَعۡوَىٰهُمۡ فِيهَا سُبۡحَٰنَكَ ٱللَّهُمَّ وَتَحِيَّتُهُمۡ فِيهَا سَلَٰمٞۚ وَءَاخِرُ دَعۡوَىٰهُمۡ أَنِ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ١٠﴾ [یونس: ۱۰].

«در بهشت دعای مومنان: پروردگارا! تو - از هر نقص وآلایش- پاک و منزهی وسلام آن‌ها در آن درودتان باد. وآخرین دعا و سخنشان شکر و ستایش پروردگار عالمیان است».

دعاهای انتخاب شده از سنت مطهر (دعای رفع مشکلات)

۱- «لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ الْعَظِيمُ الْحَلِيمُ، لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ رَبُّ السَّمَوَاتِ وَرَبُّ الأرْضِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيم» [٩۵].

(معبودی به حق نیست مگر الله بزرگ و بردبار. معبودی به حق نیست مگر پروردگار عرش بزرگ. معبودی به حق نیست مگر پروردگار آسمان‌ها و زمین و عرش گرامی).

۲- «لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ، أَعَزَّ جُنْدَه،ُ وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَغَلَبَ الأحْزَابَ وَحْدَهُ، فَلا شَيْءَ بَعْدَهُ» [٩۶].

(معبودی جز الله یکتا نیست؛ سربازان خود را عزت داد و آنان را نصرت داد و به تنهایی احزاب را مغلوب نمود؛ پس هیچ چیز پس از او نیست) یعنی همه‌ی چیزها و همه کسانی که بر روی زمین هستند فنا می‌گردند و تنها ذات با عظمت و ارجمند الله تبارک و تعالی می‌ماند و بس.

۳- «اللَّهُمَّ رَبَّنَا لَكَ الْحَمْدُ، مِلْءُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ، وَمِلْءُ مَا شِئْتَ مِنْ شَيْءٍ بَعْدُ، أَهْلَ الثَّنَاءِ وَالْمَجْدِ، أَحَقُّ مَا قَالَ الْعَبْدُ وَكُلُّنَا لَكَ عَبْدٌ» [٩٧].

(بار الها! پروردگارما! ستایش از آن توست، به اندازه‌ی پُری آسمان‌ها و پُری زمین و آنچه میان آن دو است و پُری آنچه میخواهی از هر چیز پس از آن. تو سزاوار مدح و بزرگی هستی، تو سزاوارترینی نسبت به آنچه بنده‌ات گفت و همه‌ی ما بنده‌ی توییم).

۴- «اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ نُورُ السَّمَوَاتِ وَالأرْضِ، وَلَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ قَيِّمُ السَّمَوَاتِ وَالأرْضِ، وَلَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ رَبُّ السَّمَوَاتِ وَالأرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ، أَنْتَ الْحَقُّ، وَوَعْدُكَ الْحَقُّ، وَقَوْلُكَ الْحَقُّ، وَلِقَاؤُكَ الْحَقُّ، وَالْجَنَّةُ حَقٌّ، وَالنَّارُ حَقٌّ، وَالنَّبِيُّونَ حَقٌّ، وَالسَّاعَةُ حَقٌّ، اللَّهُمَّ لَكَ أَسْلَمْتُ، وَبِكَ آمَنْتُ، وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَإِلَيْكَ أَنَبْتُ، وَبِكَ خَاصَمْتُ، وَإِلَيْكَ حَاكَمْتُ، فَاغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ، وَمَا أَسْرَرْتُ وَمَا أَعْلَنْتُ، أَنْتَ إِلَهِي لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ».

(الها! ستایش از آن توست. تو نور آسمان‌ها و زمین هستی و ستایش از آن توست. تو تدبیرکننده‌ی آسمان‌ها و زمین هستی و ستایش از آن توست. تو پروردگار آسمان‌ها و زمین و هرچه در آن است، و تو حقی و وعده‌ی تو راست است و کلام تو و دیدار تو و بهشت و دوزخ حقیقت است و پیامبران برحقّند و قیامت حقیقت است. الها! خود را به تو تسلیم کردم و بر تو توکل کردم و به تو ایمان آوردم و به سوی تو بازگشتم و برای تو با دشمن پیکار کردم و به دستور تو حکم کردم. پس گناهان گذشته و آینده و نهان و آشکار مرا بیامرز. تو معبود منی، نیست معبودی به حق مگر تو).

۵- «اللَّهُمَّ أَعُوذُ بِرَضَاكَ مِنْ سَخَطِكَ، وَبُمَعافَاتِك مِنْ عُقُوبَتِكَ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْكَ، لاَ أُحْصِي ثَنَاءً عَلَيْكَ، أَنْتَ كَمَا أَثْنَيْتَ عَلَى نَفْسِكَ» [٩۸].

(بار الها! به رضای تو از خشمت و به عافیت تو از عذابت، به تو از تو پناه می‌برم نمیتوانم بشمارم مدح تو را آن چنانکه خودت خود را مدح گفته ای).

۶- «اللَّهُمَّ لا مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ، وَلا مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلا يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ» [٩٩].

(الها! بازدارنده‌ای از آنچه تو عطا فرمایی، نیست و نه دهنده‌ای از آنچه خواهی منع نمایی. و سود ندهد توانگری توانگری‌اش را نزد تو).

٧- «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمّدٍ وَعَلَي آل مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَي إِبْرَاهِيْمَ وَعَلَي آلِ إِبْرَاهِيْمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ. وَبَارِكْ عَلَي مُحَمَّدٍ و عَلَي آل مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَي إِبْرَاهِيْمَ و عَلَي آل إِبْرَاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ» [۱۰۰].

(الها! بر محمد و آل محمد درود بفرست؛ چنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی (در دو جهان). همانا تو ستایش شده و بزرگواری. پروردگارا! بر محمد و آل محمد برکت فرست؛ چنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت نازل فرمودی به درستی که تو ستایش شده و بزرگواری).

۸- «اللَّهُمَّ مُصَرِّفَ القُلُوبِ،صَرِّفْ قَلْبِي عَلَى طَاعَتِكَ» [۱۰۱].

(ای اختیار کننده‌ی دل‌ها! دلم را به سوی طاعتت هدایت کن).

٩- «اللَّهُمَّ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً، وَفِي الآخِرَةِ حَسَنَةً، وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ» [۱۰۲].

(الها! ما را از نعمت‌های دنیا و آخرت (هردو) بهره‌مند گردان و از آتش دوزخ نگاهدار).

۱۰- «اللَّهُمَّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي ظُلْمًا كَثِيرًا، وَلا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ أَنْتَ، فَاغْفِرْ لِي مَغْفِرَةً مِنْ عِنْدِكَ وَارْحَمْنِي، إِنَّك أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» [۱۰۳].

(الها! همانا من به خود ظلم کردم، ظلمی بسیار زیاد و جز تو کسی گناهان را نمی‌آمرزد، پس مرا بیامرز، آمرزش از فضل وکرم خودت و به من رحم فرما. همانا تو بسیار آمرزنده و مهربانی).

۱۱- «اللهمَّ إنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ جَهْدِ الْبَلاءِ، وَدَرَكِ الشَّقَاءِ، وَسُوءِ الْقَضَاءِ، وَشَمَاتَةِ الأعْدَاءِ» [۱۰۴].

(الها! من از شدت رنجِ بلا و بدبختی قضا و سرنوشت بد و از خوشحالی دشمن، به تو پناه می‌برم).

۱۲- «اللهمَّ إنِّي أَعُوذُ بِعِزَّتِكَ الَّذِي لا إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ الَّذِي لا يَمُوتُ وَالْجِنُّ وَالإنْسُ يَمُوتُونَ» [۱۰۵].

(الها! به عزت تو که معبودی به حق جز تو نیست آنکه هرگز نمی‌میرد، به تو پناه می‌برم. و جن و انس می‌میرند).

۱۳- «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ النَّارِ وَعَذَابِ النَّارِ، وَفِتْنَةِ الْقَبْرِ وَعَذَابِ الْقَبْرِ، وَشَرِّ فِتْنَةِ الْغِنَى، وَشَرِّ فِتْنَةِ الْفَقْرِ» [۱۰۶].

(الها! از فتنه‌ی آتش و عذاب دوزخ و فتنه و عذاب قبر و از شر فتنه‌ی ثروتمندی و از شر فتنه‌ی فقر، به تو پناه می‌برم).

۱۴- «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ الْكَسَلِ والهَرَم، وَالْمَأْثَمِ وَالْمَغْرَمِ» [۱۰٧].

(الها! از تنبلی و پیری وگناه و بدهکاری(دین)، به تو پناه می‌برم).

۱۵- «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَلِ وَالْجُبْنِ وَالْهَرَمِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ» [۱۰۸].

(الها! هرآینه من از ناتوانی و تنبلی و ترس و پیری، به تو پناه می‌برم و از عذاب قبر به تو پناه می‌برم و از فتنه‌ی زندگی و برزخ، به تو پناه می‌برم).

۱۶- «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ» [۱۰٩].

(الها! از شر فتنه‌ی مسیح دجال (دروغگویی که خود را مسیح میپندارد و انتظار دارد مردم از او پیروی کنند) به تو پناه می‌برم).

۱٧- «اللَّهُمَّ اغْسِلْ قَلْبِي بِمَاءِ الثَّلْجِ وَالْبَرَدِ، وَنَقِّ قَلْبِي مِنْ الْخَطَايَا كَمَا نَقَّيْتَ الثَّوْبَ الأبْيَضَ مِنْ الدَّنَسِ، وَبَاعِدْ بَيْنِي وَبَيْنَ خَطَايَايَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ» [۱۱۰].

(الها! دلم را با آب یخ و آب ژاله(تگرگ) بشوی و از خطاها پاک گردان؛ چنانکه لباس سفید را از چرک و آلودگی پاک کردی. و بین من و خطاهایم فاصله انداز چنانکه بین مشرق و مغرب فاصله انداختی).

۱۸- «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي هَزْلِي وجِدِّي، وخَطَئِي وَعَمْدِي، وَكُلُّ ذَلِكَ عِنْدِي» [۱۱۱].

(الها! شوخی من و جدی من و خطای من و عمد من و همه‌ی این‌ها که نزد من است را بیامرز).

۱٩- «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ، وَمَا أَسْرَرْتُ وَمَا أَعْلَنْتُ، أَنْتَ الْمُقَدِّمُ وَأَنْتَ الْمُؤَخِّرُ، وَأَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» [۱۱۲].

(الها! گناهان گذشته و آینده و نهان و آشکار مرا ببخشای. تو پیشی دهنده و عقب اندازنده‌ای و تو برهمه چیز توانایی).

۲۰- «اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُورًا، وَفِي بَصَرِي نُورًا، وَفِي سَمْعِي نُورًا، وَعَنْ يَمِينِي نُورًا وَعَنْ يَسَارِي نُورًا، وَفَوْقِي نُورًا وَتَحْتِي نُورًا، وَأَمَامِي نُورًا وَخَلْفِي نُورًا، وَاجْعَلْ لِي نُورًا» [۱۱۳].

(الها! در قلبم نوری قرار ده و در چشمم نوری و درگوشم نوری. و از سمت راستم نوری و از سمت چپم نوری قرار ده. و از بالایم و از پایینم و از جلویم و از پشت سرم نوری و برایم نوری قرار ده).

۲۱- «اللَّهُمَّ أَصْلِحْ لِي دِينِي الَّذِي هُوَ عِصْمَةُ أَمْرِي، وَأَصْلِحْ لِي دُنْيَايَ الَّتِي فِيهَا مَعَاشِي، وَأَصْلِحْ لِي آخِرَتِي الَّتِي فِيهَا مَعَادِي، وَاجْعَلِ الْحَيَاةَ زِيَادَةً لِي فِي كُلِّ خَيْرٍ، وَاجْعَلِ الْمَوْتَ رَاحَةً لِي مِنْ كُلِّ شَرٍّ» [۱۱۴].

(الها! دین مرا اصلاح کن که حفظ کار من، در آن است و دنیایم را اصلاح کن که روزی من درآن است و آخرت مرا اصلاح کن که معاد و بازگشت من به آن است و زندگی را در خیر بسیار و مرگ را از هر شر برایم راحت بگردان).

۲۲- «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي ذَنْبِي كُلَّهُ، دِقَّهُ وَجِلَّهُ، وَأَوَّلَهُ وَآخِرَهُ، وَعَلانِيَتَهُ وَسِرَّهُ» [۱۱۵].

(الها! مرا بیامرز. همه‌ی گناهانم را، کم آن و زیاد آن، اول آن و آخر آن آشکار آن و نهان آن را).

۲۳- «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَارْحَمْنِي، وَاهْدِنِي،وَعَافِنِي، وَارْزُقْنِي» [۱۱۶].

(پروردگارا! از گناهان و تقصیراتم درگذر و به من رحم کن و مرا هدایت فرما و عافیت ده و روزی‌ام ده).

۲۴- «اللَّهُمَّ اهْدِنِي وَسَدِّدْنِي» [۱۱٧].

(الها! مرا هدایت فرما و بر راه راست پایداری ده).

۲۵- «اللَّهُمَّ آتِ نَفْسِي تَقْوَاهَا، وَزَكِّهَا أَنْتَ خَيْرُ مَنْ زَكَّاهَا، أَنْتَ وَلِيُّهَا وَمَوْلاهَا» [۱۱۸].

(الها! به نفسم تقوا عطا فرما و آن را پاک گردان؛ که تو بهترین پاک کنندگانی. تو مالک نفس من و صاحب آن هستی).

۲۶- «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الهُدَى وَالتُّقَى، وَالْعَفَافَ وَالْغِنَى» [۱۱٩].

(الها! از تو هدایت و تقوا و پاکی و بی‌نیازی خواهانم.

۲٧- «اللَّهمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ زَوَالِ نِعْمَتِكَ، وَتَحَوُّلِ عَافِيَتِكَ، وَفُجَاءَةِ نِقْمَتِكَ، وَجَمِيعِ سَخَطِكَ» [۱۲۰].

(الها! من از زوال و نیست شدن نعمتت بر خودم و از برگشتن تندرستی‌ام (به سوی بیماری و ناخوشی) و از عقوبت ناگهانی‌ات و از خشم و غضبت به تو پناه می‌برم).

۲۸- «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا عَمِلْتُ وَمِنْ شَرِّ مَا لَمْ أَعْمَلْ» [۱۲۱].

(الها! از شر آنچه انجام داده‌ام و از شر آنچه انجام نداده‌ام، به تو پناه می‌برم).

۲٩- «اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ وَرَبَّ الأرْضِ وَرَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، رَبَّنَا وَرَبَّ كُلِّ شَيْءٍ، فَالِقَ الْحَبِّ وَالنَّوَى، وَمُنْزِلَ التَّوْرَاةِ وَالإنْجِيلِ وَالْفُرْقَانِ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ كُلِّ شَيْءٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهِ، اللَّهُمَّ أَنْتَ الأوَّلُ فَلَيْسَ قَبْلَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الآخِرُ فَلَيْسَ بَعْدَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَيْسَ فَوْقَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الْبَاطِنُ فَلَيْسَ دُونَكَ شَيْءٌ، اقْضِ عَنَّا الدَّيْنَ وَأَغْنِنَا مِنْ الْفَقْرِ» [۱۲۲].

(الها! ای پروردگار هفت آسمان و پروردگار عرش بزرگ. ای پروردگار ما و پروردگار همه چیز، شکافنده‌ی دانه‌ها و هسته‌ها، نازل کننده‌ی تورات و انجیل و قرآن، از شر هر چیزی که تو گیرنده و مهارکننده‌ی آن هستی به تو پناه می‌برم. الها! تو نخستینی که پیش از تو چیزی نیست و تو آخرینی که پس از تو چیزی نیست و تو آشکاری که آشکارتر از تو چیزی نیست و تو پنهانی که پنهان تر از تو چیزی نیست، وام و بدهکاری ما را ادا کن و از تنگدستی، توانگرمان فرما).

۳۰- «اللَّهُمَّ رَبَّ جَبْرَائِيلَ وَمِيكَائِيلَ وَإِسْرَافِيلَ، فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ، عَالِمَ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ، أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبَادِكَ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ، اهْدِنِي لِمَا اخْتُلِفَ فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِكَ، إِنَّكَ تَهْدِي مَنْ تَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ» [۱۲۳].

(الها! ای پروردگار جبرییل و میکاییل و اسرافیل، ای آفریننده‌ی آسمان‌ها و زمین، آگاه به نهان و آشکار، تو میان بندگانت در چیزی که آن‌ها در آن اختلاف کنند، حکم میکنی. مرا در آنچه اختلاف کرده شده، به سوی حق هدایت فرما. به راستی که تو هرکه را خواهی، به راه راست هدایت می‌کنی).

۳۱- «اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمَلِكُ لا إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَنْتَ رَبِّي وَأَنَا عَبْدُكَ، ظَلَمْتُ نَفْسِي وَاعْتَرَفْتُ بِذَنْبِي فَاغْفِرْ لِي ذُنُوبِي جَمِيعًا، إِنَّهُ لاَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ أَنْتَ» [۱۲۴].

(الها! تو پادشاهی. غیر از تو پروردگاری نیست. تو معبود منی ومن بنده‌ی تو هستم. به خود ستم کرده‌ام و به گناهم اعتراف دارم. همه‌ی گناهان مرا ببخشای؛ زیرا غیر از تو هیچ کس گناهان را نمی‌بخشاید).

۳۲- «اللَّهُمَّ اهْدِنِي لأَحْسَنِ الأخْلاقِ لا يَهْدِي لأَحْسَنِهَا إِلا أَنْتَ، وَاصْرِفْ عَنِّي سَيِّئَهَا لا يَصْرِفُ عَنِّي سَيِّئَهَا إِلاَّ أَنْتَ» [۱۲۵].

(الها! مرا به بهترین رفتار و اخلاق هدایت فرما که هیچ کس جز تو، به اخلاق خوب هدایت نمی‌کند و اخلاق بد را از من بران؛ چون هیچ کس جز تو از اخلاق بد نمیراند).

۳۳- «اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، خَلَقْتَنِي وَأَنَا عَبْدُكَ، وَأَنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ، أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ، وَأَبُوءُ [ لَكَ ] بِذَنْبِي فَاغْفِرْ لِي، فَإِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلا أَنْتَ» [۱۲۶].

(الها! تو پروردگار منی. معبودی به حق جز تـو نیست، مرا آفریدی، و من بنده‌ی تو هستم و تا جایی که بتوانم به پیمان و وعده‌ی تو پایدارم. از شـر آنچه انجام داده‌ام، به تو پناه می‌برم. از نعمت تو بر خود آگاهم و به گناهم اعتراف دارم. مرا هرآینه بیامرز؛ زیرا جز تو کسی آمرزنده نیست).

۳۴- «اللَّهُمَّ أَحْينِي مَا كَانَتِ الحَيَاةُ خَيْراً ليِ، وَتَوَفَّنِي إِذَا كَانَتِ الوَفَاةُ خَيْراً لِي» [۱۲٧].

(الها! اگر زنده ماندنم بهتر است، مرا زنده بدار و اگر مردنم بهتر است، مرا بمیران).

۳۵- «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عِلْمٍ لا يَنْفَعُ، وَمِنْ قَلْبٍ لا يَخْشَعُ، وَمِنْ نَفْسٍ لا تَشْبَعُ، وَمِنْ دَعْوَةٍ لا يُسْتَجَابُ لَهَا» [۱۲۸].

(الها! از علم و دانشی که سود و فایده‌ای نمیرساند و از دلی که فروتن نمی‌شود و از نفسی که سیر نمی‌شود و از دعایی که مستجاب نمی‌شود به تو پناه می‌برم).

[٩۵] متفق علیه. [٩۶] متفق علیه. [٩٧] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۱۱۰۰). [٩۸] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۱۱۱۸) و اصحاب سنن. [٩٩] متفق علیه. [۱۰۰] متفق علیه. [۱۰۱] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۶٩۲۱). [۱۰۲] متفق علیه. [۱۰۳] متفق علیه. [۱۰۴] متفق علیه و لفظ از صحیح امام بخاری است. [۱۰۵] صحیح امام بخاری حدیث شماره(٧۳۸۳). [۱۰۶] متفق علیه. [۱۰٧] مستدرک حاکم حدیث شماره(۱٩۸۴). [۱۰۸] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۶۳۶٧). [۱۰٩] متفق علیه. [۱۱۰] مستدرک حاکم حدیث شماره(۱٩۸۴). [۱۱۱] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۶۳٩٩). [۱۱۲] متفق علیه. [۱۱۳] متفق علیه. [۱۱۴] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۰٧۸). [۱۱۵] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۱۱۱۲). [۱۱۶] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۰۲۳). [۱۱٧] سنن امام نسایی حدیث شماره(٩٧۳٩). [۱۱۸] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۰۸۱). [۱۱٩] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۰٧٩). [۱۲۰] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۱۲۰). [۱۲۱] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۰٧۰). [۱۲۲] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۰۶۴). [۱۲۳] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۱۸۴٧). [۱۲۴] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۱۸۴۸). [۱۲۵] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۱۸۴۸). [۱۲۶] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۶۳۲۳). [۱۲٧] متفق علیه. [۱۲۸] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۰۸۱).

دعاهای متفرقه

دعای بیرون شدن از منزل:

«بِسْمِ اللهِ تَوَّكَّلْتُ عَلَى اللهِ وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ» [۱۲٩].

(بنام الله بیرون می‌روم و بر الله توکل می‌کنم، و هیچ جای بازگشتی و قوتی جز الله نیست).

«اللَّهُمَ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَضِلَّ أَوْ أُضَلَّ أَوْ أَزِلَّ، أَوْ أُزَلَّ، أَوْ أَظْلِمَ أَوْ أُظْلَمَ، أَوْ أَجْهَلَ أَوْ يُجْهَلَ عَلَيَّ» [۱۳۰].

(ای بار الها! من بتو پناه می‌برم از اینکه کسی را گمراه بسازم، و یا کسی من را گمراه بسازد، و یا کسی را بلغزانم، و یا کسی من را بلغزاند، و یا بکسی ظلم نمایم، و یا کسی بمن ظلم نماید، و یا بکسی جهالت نمایم، و یا کسی بمن جهالت نماید).

«بِسْمِ اللهِ وَلَجْنَا، وَبِسْمِ اللهِ خَرَجْنَا، وَعَلَى رَبِّنَا تَوَكَّلْنَا» [۱۳۱].

(بنام الله (بمنزل) داخل شدیم و بنام الله (از منزل) خارج شدیم، و بر پروردگار ما توکل کردیم).

[۱۲٩] سنن امام ابوداود حدیث شماره(۵۰٩٧). [۱۳۰] سنن امام ابوداود حدیث شماره (۵۰٩۶) و سنن امام نسایی حدیث شماره(۵۴۸۶) و سنن امام ابن ماجه حدیث شماره(۳۸۸۴). [۱۳۱] سنن امام ابوداود حدیث شماره(۵۰٩۸).

دعای مسافر:

شخص وقتی می‌خواهد سفر نماید با دوستان و اقارب خود چنین وداع می‌کند:

«أَسْتَوْدِعُ اللهَ دِيْنَكَ، وَأَمَانَتَكَ، وَخَوَاتِيْمَ عَمَلِكَ» [۱۳۲].

(من دین تو را، و امانت تو را، و خاتمۀ عمل تو را، به الله می‌سپارم).

«أَسْتَوْدِعُكُمُ اللهَ الَّذِيْ لاَ تَضِيْعُ وَدَائِعُهُ» [۱۳۳].

(ترا به الله می‌سپارم،آن ذاتی که چون باو چیزی سپرده شود ضایع نمی‌گردد).

[۱۳۲] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۲۶۰۲) و مسند امام احمد حدیث شماره(۴۵۲۴). [۱۳۳] سنن امام ابن ماجه حدیث شماره(۲۸۲۵).

دعای سوار شدن بوسایل سفر:

«اللهُ أَكْبَرُ، اللهُ أَكْبَرُ، اللهُ أَكْبَرُ ﴿سُبۡحَٰنَ ٱلَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَٰذَا وَمَا كُنَّا لَهُۥ مُقۡرِنِينَ ١٣ وَإِنَّآ إِلَىٰ رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ ١٤﴾ اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُكَ فِيْ سَفَرِنَا هَذَا الْبِرَّ وَالتَّقْوَى، وَمِنَ الْعَمَلِ مَا تَرْضَى، اللَّهُمَّ هَوِّنْ عَلَيْنَا سَفَرَنَا هَذَا وَاطْوِ عَنَّا بُعْدَهُ، اللَّهُمَّ أَنْتَ الصَّاحِبُ فِيْ السَّفَرِ، وَالْخَلِيْفَةُ فِيْ اْلأَهْلِ، اللَّهُمَّ إِنِّيْ أَعُوْذُ بِكَ مِنْ وَعَثَاءِ السَّفَرِ، وَكَآبَةِ الْمَنْظَرِ، وَسُوْءِ الْمُنْقَلَبِ فِيْ الْمَالِ وَاْلأَهْلِ» [۱۳۴].

(الله بزرگ است، الله بزرگ است، الله بزرگ است، پاک است آنکه برای (استفادۀ) ما این (مرکوب) را رام ساخت، و ما خود به (تسخیر) آن دسترسی نداشتیم، حقا که ما به پروردگار خود بازگشتنی هستیم) ای بار الها! ما از تو درین سفر نیکوکاری و پرهیزگاری را مسئلت می‌نماییم، و نیز عملی را که پسندیدۀ بارگاه تو است، ای بار الها! بر ما این سفر ما را سهل وآسان بساز، و فاصلۀ دور آن را بر ما نزدیک بگردان، ای بار الها! تویی صاحب (من) در سفر و نائب (من) در خانوادۀ (من) ای بار الها! بتو پناه می‌برم از مشقت‌های سفر و منظر بد، و از دگرگونی و بدحالی در مال و فرزند).

[۱۳۴] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۳۳۳٩).

دعای بازگشت از سفر:

علاوه بر دعای سفر مذکور این دعا را در پی آن بخواند:

«آيِبُوْنَ، تَائِبُوْنَ، عَابِدُوْنَ، لِرَبِّنَا حَامِدُوْنَ» [۱۳۵].

(رجوع کنندگان (از سفر) توبه گاران و عبادت کنندگان برای پروردگار خود ثنا و ستایش مین‌ماییم).

[۱۳۵] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۳۳۳٩).

دعای طلب باران:

«﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٢ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ ٣ مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ ٤﴾، لَا إلَهَ إلَّا اللَّهُ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ، اللَّهُمَّ أَنْتَ اللَّهُ لَا إلَهَ إلَّا أَنْتَ: أَنْتَ الْغَنِيُّ وَنَحْنُ الْفُقَرَاءُ. أَنْزِلْ عَلَيْنَا الْغَيْثَ، وَاجْعَلْ مَا أَنْزَلْت عَلَيْنَا قُوَّةً وَبَلاغًا إلَى حِينٍ» [۱۳۶].

(ستایش الله راست که پروردگار جهانیان است، الله بی‌اندازه مهربان، و نهایت بارحم، پادشاه روز جزا است، نیست معبودی بجز الله آنچه را اراده نماید انجام می‌دهد، ای بار الها! تو اللهیی و بجز تو معبودی نیست، تو بی‌نیازی، و ما محتاج‌ایم، بر ما باران (رحمت خویش) را نازل فرما، و آنچه را که بر ما نازل نمودی (سبب) قوت و بسنده بگردان تا میعاد معینی).

[۱۳۶] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۱۱٧۵) و مستدرک حاکم حدیث شماره(۱۲۲۵).

دعای داخل شدن به مسجد:

«أَعُوْذُ بِاللهِ الْعَظِيْمِ وَبِوَجْهِهِ الْكَرِيْمِ وَسُلْطَانِهِ الْقَدِيْمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الَّرَجِيْمِ» [۱۳٧].

(پناه می‌برم به الله بزرگ، و بذات کریم او، و قدرت و غلبۀ قدیم او از شر شیطان رانده شده).

«بِسْمِ اللهِ وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى رَسُوْلِ اللهِ اللَّهُمَّ اغفر لِيْ ذُنٌوبِيْ وافْتَحْ لِيْ أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ» [۱۳۸].

(بنام الله و درود و سلام بر رسول الله ج، بار الها! گناهان مرا بیامرز و دروازه‌های رحمت خویش را برایم بگشای).

[۱۳٧] سنن امام ابوداودحدیث شماره(۴۶۶). [۱۳۸] سنن امام ترمذى حدیث شماره(۳۱۴) و سنن امام ابن ماجه حدیث شماره(٧٧۱).

دعای بیرون شدن از مسجد:

«بِسْمِ اللهِ وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى رَسُوْلِ اللهِ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيْ ذُنُوبِيْ وافْتَحْ لِيْ أَبْوَابَ فَضْلِكَ» [۱۳٩].

بنام الله و درود و سلام بر رسول الله ج، بار الها! گناهان مرا بیامرز و دروازه‌های فضل خویش را برایم بگشای).

[۱۳٩] سنن امام ترمذى حدیث شماره(۳۱۴) و سنن امام ابن ماجه حدیث شماره(٧٧۱).

دعای وقت داخل شدن به بازار:

«لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِيْ وَيُمِيْتُ وَهُوَ حَيٌّ لاَ يَمُوْتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ» [۱۴۰].

(نیست معبودی بجز الله و او یگانه و یکتا است، برای او هیچ شریکی نیست، و پادشاهی از آن او است، و (همۀ) ستایش از آن او است، زنده می‌گرداند و میمیراند، و او است زنده ابدی که هیچ نمی‌میرد، و به دست اوست خیرها، و او بر همه چیزها توانا است).

[۱۴۰] سنن امام ترمذی حدیث شماره (۳۴۲۸) و مسند امام ابن ماجه حدیث شماره(۲۲۳۵).

دعای داخل شدن به بیت الخلاء:

«بِسْمِ اللهِ، اللهُمَّ إِنّي أعُوذُ بِكَ مِنَ الخُبُثِ والخبائِثِ» [۱۴۱].

(بنام الله، بار الها! من به تو پناه می‌برم از (شر) شیطان‌های نر و ماده).

[۱۴۱] متفق علیه.

دعای بیرون شدن از بیت الخلاء:

[غُفْرانَكَ] [۱۴۲] و «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى أَذْهَبَ عَنِّى الأَذَى وَعَافَانِى» [۱۴۳].

(آمرزش تو را می‌طلبم). و (ثنا و ستایش الله را است که از من چیزهای مؤذی را دور نموده و مرا عافیت بخشیده است).

[۱۴۲] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۳۰) و سنن امام ترمذی حدیث شماره(٧). [۱۴۳] سنن امام ابن ماجه حدیث شماره(۳۰۱) و سنن امام نسایی حدیث شماره(٩۸۲۵).

دعای تعزیت:

«إِنَّ ِللهِ مَا أَخَذَ، وَلَهُ مَا أَعْطَى وَكُلُّ شَيْءٍ عِنْدَهُ بِأَجَلٍ مُسَمَّى، فَلِتَصْبِرْ وَلِتَحْتَسِبْ» [۱۴۴].

(کسی را که میرانیده است از آن الله بوده است، همۀ چیزهایی را که داده است از آن او است، هر چیز در نزد الله میعاد معینی دارد، پس صبر کن الله برایت مزد و پاداش می‌دهد).

[۱۴۴] متفق علیه.

دعای زیارت قبور:

«السَّلاَمُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الدِّيَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِيْنَ وَالْمُسْلِمِيْنَ، وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللهُ بِكُمْ لاَحِقُوْنَ وَيَرْحَمُ اللهُ الْمُسْتَقْدِمِيْنَ مِنَّا وَالْمُسْتَأْخِرِيْنَ أَسْأَلُ اللهَ لَنَا وَلَكُمُ الْعَافِيَةَ» [۱۴۵].

(سلام باد بر شما اهل دیار از مؤمنان و مسلمانان، و بدون شک ما هم اگر الله ﻷ بخواهد بشما حتما پیوست شدنی هستیم، الله گذشتگان و آیندگان ما را مورد رحمت خود قرار دهد، از الله برای خود و شما عافیت (سلامتی از عذاب دنیا و آخرت را) می‌خواهم.

[۱۴۵] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۲۳۰۱).

دعای پیش از طعام:

وقتی انسان می‌خواهد طعام بخورد «بسم الله» می‌گوید، و اگر گفتن «بسم الله» در آغاز طعام خوردن از یادش رفت این دعا را بخواند: «بِسْمِ اللهِ فِيْ أَوَّلِهِ وَآخِرِهِ» [۱۴۶]. (بنام الله در اول و آخر طعام شروع می‌نمایم).

[۱۴۶] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۱۸۵۸) و سنن امام ابن ماجه حدیث شماره(۳۲۶۴).

دعای بعد از فراغت از طعام:

«الْحَمْدُ ِللهِ الَّذِيْ أَطْعَمَنِيْ هَذَا وَرَزَقَنِيْهِ، مِنْ غَيْرِ حَوْلٍ مِنِّيْ وَلاَ قُوَّةٍ» [۱۴٧].

(ثناء و ستایش الله را که مرا طعام داده است و روزی را بدون صرف نمودن قوت و قدرت من، برایم ارزانی نموده است).

[۱۴٧] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۴۰۲۵).

دعای مهمان برای میزبان:

«اللهُمَّ أَطْعِمْ مَنْ أطْعَمَني وأَسْقِ مَنْ سْقَاني» [۱۴۸].

(بار الها! کسی که مرا طعام خورانیده است او را طعام بده و کسی که مرا نوشانیده است او را بنوشان).

[۱۴۸] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۵۴۸۳).

دعای روزه دار برای کسیکه او را افطاری داده است:

«أَفْطَرَ عِنْدَكُمُ الصَّائِمُوْنَ، وَأَكَلَ طَعَامَكُمْ الأَبْرَارُ، وَصَلَّتْ عَلَيْكُمْ المَلاَئِكَةُ» [۱۴٩].

(روزه داران در نزد شما افطار نمودند و نیکوکاران از طعام شما خوردند و فرشتگان بر شما رحمت فرستادند).

[۱۴٩] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۳۸۵۶).

دعای وقت افطار:

«ذَهَبَ الظَّمَأُ وَابْتَلَّتِ الْعُرُوْقُ، وَثَبَتَ اْلأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللهُ» [۱۵۰].

(تشنگی از بین رفت، و رگها تر شد، و ثواب حاصل گردید، اگر الله بخواهد).

[۱۵۰] سنن امام ابوداود حدیث شماره(۲۳۵٩)

دعای وقت عیادت مریض:

«لاَ بَأْسَ طَهُوْرٌ إِنْ شَاءَ اللهُ» [۱۵۱].

(کدام حرجی نیست (این بیماری) اگر الله بخواهد (وسیلۀ) پاکی گناهانت می‌گردد).

[۱۵۱] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۳۴۲۰ ).

دعای عطسه زننده:

(زمانیکه انسان عطسه می‌زند بگوید: «الحَمْدُ ِللهِ» (ثناء و ستایش شایسته الله است). و کسیکه به نزدش موجود است بگوید: «يَرْحَمُكَ اللهُ» (الله تو را مورد رحمت خود قرار دهد). و عطسه زننده در جوابش این دعا را بگوید: «يَهْدِيْكُمُ اللهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ» [۱۵۲].

(الله شما را هدایت کند و حال شما را درست بگرداند).

[۱۵۲] صحیح امام بخارى حدیث شماره(۶۲۲۴).

دعای برای کسی‌که ازدواج نموده است:

«بَارَكَ اللهُ لَكَ، وَبَارَكَ عَلَيْكَ، وَجَمَعَ بَيْنَـكُمَا فِيْ خَيْر» [۱۵۳].

(الله به شما برکت عنایت فرماید و کار شما را با برکت کند و پیوندتان را مبارک و باعث خیر گرداند).

[۱۵۳] مسند امام احمد حدیث شماره(۸٩۴۳).

دعای خیر و برکت بر متاعی که انسان خریداری می‌کند:

«اللَّهُمَّ إِنِّيْ أَسْأَلُكَ خَيْرَهَا وَخَيْرَ مَا جَبَلْتَهَا عَلَيْهِ وَأَعُوْذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا وَشَرِّ مَا جَبَلْتَهَا عَلَيْهِ» [۱۵۴].

(بار الها! من از تو خیر این چیز را و خیری که در آن آفریدی می‌خواهم، و از شر آن و شری را که در آن آفریده‌ای بتو پناه می‌برم).

[۱۵۴] سنن امام ابوداود حدیث شماره(۲۱۶۲).

دعای دیدن ماه نو:

«اللهُ أَكْبَرُ، اللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَيْنَا بِاْلأَمْنِ وَاْلإِيْمَانِ، وَالسَّلاَمَةِ وَاْلإِسْلاَمِ، وَالتَّوْفِيْقِ لِمَا تُحِبُّ رَبَّنَا وَتَرْضَى، رَبُّنَا وَرَبُّكَ اللهُ» [۱۵۵].

(الله بزرگ است، ای بار الها! طلوع این ماه را بر ما مایۀ امن و ایمان و سلامتی و اسلام و توفیق بر چیزیکه تو آن را دوست داری و بآن راضی هستی بگردان، پروردگار ما و پروردگار تو الله أ است).

[۱۵۵] معجم کبیر از طبرانی حدیث شماره(۱۳۱۴٩).

دعای دیدن در آینه:

«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي حَسَّنَ خَلْقِي وَخُلُقِي وَزَانَ مِنِّي مَا شَانَ مِنْ غَيْرِي» [۱۵۶].

(ثنا وستایش الله را که آفرینش و اخلاق مرا نیکو ساخته است، و چیزهایکه بدیگران عیب بوده بمن زینت گردانیده است).

[۱۵۶] دعا از طبرانی حدیث شماره(۴۰۲) وشعب الایمان از بیهقی حدیث شماره(۴۱۴۵).

دعای آواز رعد و برق:

«سُبْحَانَ الَّذِيْ يُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالمَلاَئِكَةُ مِنْ خِيْفَتِهِ» [۱۵٧].

(پاک است الله که رعد ثنا و ستایش او را می‌نماید، و فرشتگان از وی ترس و خوف دارند).

[۱۵٧] موطأ امام مالک حدیث شماره(۱۱۶۵) و الادب المفرد از امام بخارى حدیث شماره(٧۲۳).

دعای وقت نوشیدن آب زمزم:

«اللَّهُمَّ إِنِّيْ أَسْأَلُكَ عِلْماً نَافِعاً، وَرِزْقاً واسِعاً و شفاءً مِن كل داءٍ» [۱۵۸].

(بار الها! من از تو علم پر منفعت و روزی فراخ و صحت یابی از هر مرض و بیماری را می‌خواهم).

[۱۵۸] مستدرک حاکم حدیث شماره(۱٧۳٩) و سنن دار قطنى حدیث شماره(۲٧۳۸).

دعای ختم مجلس:

«سُبْحَاَنكَ اللَّهُمَ وَبِحَمْدِكَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ» [۱۵٩].

(ای الله تو پاکی، ثناء و ستایش تو راست، گواهی می‌دهم باینکه جز تو معبودی نیست، از تو آمرزش میطلبم و به تو توبه گارم).

[۱۵٩] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳۴۳۳) و سنن امام ابوداود حدیث شماره(۴۸۶۱)، و سنن امام نسائی حدیث شماره(۱۳۴۴).

دعای وقت همبستر شدن با همسر:

«بِسْمِ اللهِ، اللَّهُمَّ جَنِّبْنَا الشَّيْطَانَ، وَجَنِّبِ الشَّيْطَانَ مَا رَزَقْتَنَا» [۱۶۰].

(بنام الله، بار الها! ما را از (شر) شیطان نگهدار، و اولادهای که بما عطا می‌کنی از (شر) شیطان نگهدار).

[۱۶۰] متفق علیه.

دعای قبل از خواب:

«بِاسْمِكَ اللَّهُمَّ أَمُوْتُ وَأَحْيَا» [۱۶۱].

(بنام تو ای بار الها! می‌میرم و زنده می‌گردم).

[۱۶۱] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۶۳۲۳) و مسند امام احمد حدیث شماره(۲۳۳۱٩).

دعای وقت بیدار شدن از خواب:

«الحَمْدُ للهِ الَّذِي أَحْيَانا بَعْدَ مَا أمَاتَنَا وإلَيْهِ النُّشُورُ» [۱۶۲].

(ثناء و ستایش الله را که ما را بعد از میرانیدن زنده گردانید و بسوی او حشر و نشر ما است).

[۱۶۲] متفق علیه.

دعای عقیقه:

«بِسْمِ اللَّهِ، اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُمَّ مِنْكَ وَلَكَ هَذِهِ عَقِيقَةُ فُلانٍ» [۱۶۳].

(بنام الله، الله بزرگ است، ای بار الها! از تو است، و برای تو، این عقیقه فلان (نام مولود را بگیرد).

[۱۶۳] سنن بیهقی حدیث شماره(۱٩۰٧٧).

دعای قنوت:

«اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْتَعِيْنُكَ، وَنَسْتَغْفِرُكَ، ونُؤْمِنُ بِكَ وَنَتَوَكَّلُ عَلَيْكَ وَنُثْنِيْ عَلَيْكَ الْخَيْرَ، وَنَشْكُرُكَ وَلاَ نَكْفُرُكَ، وَنَخْلَعُ مَنْ يَكْفُرُكَ اللَّهُمَّ إِيَّاكَ نَعْبُدُ، وَلَكَ نُصَلِّيْ وَنَسْجُدُ، وَإِلَيْكَ نَسْعَى وَنَحْفِدُ، وَنَرْجُوْ رَحْمَتَكَ، وَنَخْشَى عَذَابَكَ، إِنَّ عَذَابَكَ بِالْكُفَّارِ مُلْحَقٌ» [۱۶۴].

(ای بار الها! از تو یاری می‌جوییم، و از تو آمرزش می‌خواهیم، و بتو ایمان می‌آوریم، و به تو توکل می‌ورزیم، و برای تو ثناء خیر می‌گوییم، و تو را شکر می‌کنیم، و نا سپاسی نمی‌کنیم، و کسانیرا که از اوامر تو سر پیچی می‌کنند می‌گذاریم و ترک می‌دهیم، ای بار الها! خاص تو را می‌پرستیم و خاص برای تو نماز می‌گذاریم، و خاص تو را سجده می‌کنیم، و بسوی تو می‌شتابیم، و بتو اخلاص می‌ورزیم، رحمت تو را می‌جوییم، و از عذاب تو می‌ترسیم، واقعاً که عذاب تو بکافران پیوست است).

«اللَّهُمَّ اهْدِنِى فِيمَنْ هَدَيْتَ، وَعَافِنِى فِيمَنْ عَافَيْتَ، وَتَوَلَّنِى فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ، وَبَارِكْ لِى فِيمَا أَعْطَيْتَ، وَقِنِى شَرَّ مَا قَضَيْتَ، إِنَّكَ تَقْضِى وَلاَ يُقْضَى عَلَيْكَ، وَإِنَّهُ لاَ يَذِلُّ مَنْ وَالَيْتَ، وَلاَ يَعِزُّ مَنْ عَادَيْتَ، تَبَارَكْتَ رَبَّنَا وَتَعَالَيْتَ» [۱۶۵].

(الهی! مرا در زمره کسانی قرار ده که آن‌ها را هدایت کرده‌ای، و مرا جزو کسانی قرار ده که به آن‌ها عافیت عطا فرمودی. الهی! مرا جزو کسانی قرارده که تو یاور آنانی، و هرچه که به من عنایت فرموده‌ای، مبارکش بگردان، و مرا از قضای بد، حفاظت کن؛ تویی که حکم می‌کنی، احدی بر تو حاکمیت ندارد، همانا کسی که تو او را حمایت کنی، ذلیل و خوار نمی‌شود، و کسی که تو با او دشمنی کنی هرگز عزت نمی‌یابد. پروردگارا! بابرکت و بلند مرتبه هستی).

[۱۶۴] سنن بیهقی حدیث شماره(۳۲۶۸). [۱۶۵] سنن بیهقی حدیث شماره(۳۲۶۳).

دعای نجات از غم و اندوه:

«اللَّهُمَّ إِنِّيْ عَبْدُكَ، ابْنُ عَبْدِكَ، ابْنُ أَمَتِكَ، نَاصِيَتِيْ بِيَدِكَ، مَاضٍ فِيَّ حُكْمُكَ، عَدْلٌ فِيَّ قَضَاؤُكَ، أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ هُوَ لَكَ، سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ، أَوْ أَنْزَلْتَهُ فِيْ كِتَابِكَ، أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِكَ، أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِيْ عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ، أَنْ تَجْعَلَ الْقُرْآنَ رَبِيْعَ قَلْبِيْ، وَنُوْرَ صَدْرِيْ، وَجَلاَءَ حُزْنِيْ، وَذَهَابَ هَمِّيْ» [۱۶۶].

(ای بار الها! من بندۀ تو‌ام و فرزند بندۀ تو‌ام و فرزند کنیز تو‌ام پیشانی من بدست تو است، حکم تو در من جاری است، فیصلۀ تو در مورد من عدل و انصاف است، تو به هر اسمیکه خود را بآن نام گذاری کرده‌ای و یا آن اسم را در کتاب خویش نازل فرموده‌ای، و یا آن اسم را بکسی از مخلوق خویش تعلیم داده‌ای، و یا آن اسم را در نزد خویش در علم غیبی که بآن داری اختیار نمودی، سوال می‌کنم که قرآن را بهار دلم و نور سینه‌ام و وسیلۀ برای دوری از غم و اندوه‌ام بگردان).

«اللَّهُمَّ إِنِّيْ أَعُوْذُ بِكَ مِنَ الْهَمِّ وَالْحَزَنِ، وَالْعَجْزِ وَالْكَسَلِ، وَالْبُخْلِ وَالْجُبْنِ، وَضَلَعِ الدَّيْنِ وَغَلَبَةِ الرِّجَالِ» [۱۶٧].

(ای بار الها! من بتو پناه می‌برم از اندوه و غم، و به تو پناه می‌برم از ناتوانی و کسالت، و به تو پناه می‌برم از بخل و ممسکی و بزدلی، و بتو پناه می‌برم از قرض داری و قهر مردها).

[۱۶۶] مسند امام احمد حدیث شماره(۳٧۱۲). [۱۶٧] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۶۳۶۳).

دعای بی‌قراری:

«لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ الْعَظِيْمُ الحَلِيْمُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيْمُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ رَبُّ السَّمَوَاتِ وَرَبُّ اْلأَرْضِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيْمُ» [۱۶۸].

(نیست معبودی بجز الله عظیم و حلیم، نیست معبودی بجز الله پروردگار عرش بزرگ، نیست معبودی بجز الله پروردگار آسمان‌ها و پروردگار زمین و پروردگار عرش کریم).

«اللَّهُمَّ رَحْمَتَكَ أَرْجُو فَلاَ تَكِلْنِيْ إِلَى نَفْسِيْ طَرْفَةَ عَيْنٍ، وَأَصْلِحْ لِيْ شَأْنِيْ كُلَّهُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ» [۱۶٩].

(ای بار الها! امید رحمت تو را دارم مرا به اندازه یک پلک چشم به نفس من مسپار، و تمام کارم را درست فرما، نیست معبودی جز تو).

«لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّيْ كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِيْنَ» [۱٧۰].

(نیست معبودی جز تو، پاکی تو، همانا من از جملۀ ستمگاران بودم).

«اللهُ اللهُ رَبِّيْ لاَ أُشْرِكُ بِهِ شَيْئاً» [۱٧۱].

(الله، الله، پروردگار من است، باو هیچ چیزی را شریک نمی‌سازم).

[۱۶۸] متفق علیه. [۱۶٩] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۵۰٩۲) و مسند امام احمد حدیث شماره(۲۰۴۴٧). [۱٧۰] سنن امام ترمذی حدیث شماره (۳۵۰۵). [۱٧۱] سنن امام ابوداود حدیث شماره(۱۵۲٧).

دعای رفع نا آرامی و یا ترس در خواب:

«أَعُوْذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّاتِ مِنْ غَضَبِهِ وَعِقَابِهِ، وَشَرِّ عِبَادِهِ، وَمِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِيْنِ وَأَنْ يَحْضِرُوْنِ» [۱٧۲].

(پناه می‌برم به کلمه‌های تمام الله از خشم و عذاب الله، و از شر بندگان الله، و از وسوسه‌های شیاطین، و از حاضر شدن شیطان‌ها).

[۱٧۲] سنن امام ابوداود حدیث شماره(۳۸٩۵).

دعای طلب علم:

«اللَّهُمَّ إِنِّيْ أَسْأَلُكَ عِلْماً نَافِعاً و أَعُوْذُ بِكَ مِنْ عِلمٍ لا يَنفع» [۱٧۳].

(ای بار الها! من از تو علم پر منفعت می‌خواهم و پناه می‌برم بتو از علمی که در آن نفعی نمی‌باشد).

[۱٧۳] سنن امام نسایی حدیث شماره(٧۸۱۸) و سنن امام ابن ماجه حدیث شماره(۳۸۴۳).

دعا برای جلو گیری از امراض خطرناک:

«اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْبَرَصِ، وَالْجُذَامِ، وَالْجُنُونِ، وَسيِّئِ الأَسْقَامِ» [۱٧۴].

(ای بار الها! بتو پناه می‌برم از (مبتلا شدن) به پیسی، و بندخوره و دیوانگی، و سایر مرض‌های بد).

[۱٧۴] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۱۵۵۶) و مصنف ابن ابی شیبة حدیث شماره(۲٩٧۳٩).

دعای صحتی و سلامتی:

«اللَّهُمَّ إِنِّيْ أَسْأَلُكَ الْعَفْوَ وَالْعَافِيَةَ فِيْ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ» [۱٧۵].

(بار الها! من از تو سوال صحتی و سلامتی را در دنیا و آخرت مینمایم).

[۱٧۵] سنن امام ابن ماجه حدیث شماره(۲٩۵٧).

دعای نجات از شرک:

«اللَّهُمَّ إِنِّيْ أَعُوْذُ بِكَ أَنْ أُشْرِكَ بِكَ وَأَنَا أَعْلَمُ، وَأَسْتَغْفِرُكَ لِمَا لاَ أَعْلَمُ» [۱٧۶].

(بار الها! من بتو پناه می‌برم از اینکه بتو شریک بگیرم در حالیکه من می‌دانم، و از تو آمرزش می‌طلبم از (شرک و) چیزی که من نمی‌دانم).

[۱٧۶] الادب المفرد از امام بخاری حدیث شماره(٧۱۶) و معجم کبیر از طبرانی حدیث شماره(۴٩).

دعای دیدن مصیبت زده:

«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي عَافَانِي مِمَّا ابْتَلاكَ بِهِ، وَفَضَّلَنِي عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِيلاً» [۱٧٧].

(ثناء و ستایش مر الله را است که مرا از چیزیکه تو را بآن مبتلاء نموده است نجات داده است، و مرا بر بسیاری از مخلوق خود فضیلت و برتری بخشیده است).

[۱٧٧] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳۴۳۱) و شعب الایمان از بیهقی حدیث شماره(۴۱۳۰).

دعای بعد از اذان:

«اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ، وَالصَّلاَةِ القَائِمَةِ، آتِ مُحَمَّداً الْوَسِيْلَةَ وَالْفَضِيْلَةَ، وَابْعَثْهُ مَقَاماً مَحْمُوْداً الَّذِيْ وَعَدْتَهُ» [۱٧۸].

(الها! ای پروردگار این دعوت کامله، و نماز برپا شونده، به محمد ج وسیله(مقامی والا در بهشت) و فضیلت عنایت بفرما، و او را به مقام محمودی که وعدۀ آن را فرموده‌ای برسان).

[۱٧۸] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۶۱۴).

دعای درخواست اخلاق حسنه:

«اللَّهُمَّ كَمَا حَسَّنْتَ خَلْقِي فَحَسِّنْ خُلُقِي» [۱٧٩].

(بار الها! آفرینش مرا نیکو ساختی پس اخلاق مرا نیز نیکو بساز).

[۱٧٩] الدعاء از طبرانی حدیث شماره(۴۰۴) و شعب الایمان از امام بیهقی حدیث شماره(۸۱۸۴).

دعای جنازه:

«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِحَيِّنَا وَمَيِّتِنَا، وَشَاهِدِنَا وَغَائِبِنَا، وَصَغِيرِنَا وَكَبِيرِنَا، وَذَكَرِنَا وَأُنْثَانَا، اللَّهُمَّ مَنْ أَحْيَيْتَهُ مِنَّا فَأَحْيِهِ عَلَى الإِسْلاَمِ، وَمَنْ تَوَفَّيْتَهُ مِنَّا فَتَوَفَّهُ عَلَى الإِيمَانِ، اللَّهُمَّ لاَ تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ، وَلاَ تُضِلَّنَا بَعْدَهُ» [۱۸۰].

(بار الها! زنده و مرده ما را و حاضر و غائب ما را و کوچک و بزرگ ما را و مرد و زن ما را بیامرز، بار الها! هرکه را از ما زنده نموده‌ای، پس زنده نگهدار او را بر اسلام، و هرکه را از ما فوت ساخته‌ای پس او را بر ایمان بمیران).

«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ وَارْحَمْهُ، وَعَافِهِ، وَاعْفُ عَنْهُ، وَأَكْرِمْ نُزُلَهُ، وَوَسِّعْ مُدْخَلَهُ، وَاغْسِلْهُ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ، وَنَقِّهِ مِنَ الْخَطَايَا كَمَا نَقَّيْتَ الثَّوْبَ الأَبْيَضَ مِنَ الدَّنَسِ، وَأَبْدِلْهُ دَاراً خَيْراً مِنْ دَارِهِ، وَأَهْلاً خَيْراً مِنْ أَهْلِهِ، وَزَوْجاً خَيْراً مِنْ زَوْجِهِ، وَأَدْخِلْهُ الجَنّةَ، وَأَعِذْهُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَعَذَابِ النَّارِ» [۱۸۱].

(بار الها! او را بیامرز و بر او رحم کن او را عافیت ده، از او در گذر، مهمانی او را به عزت تمام فراهم گردان، قبر او را فراخ کن، او را به آب برف و ژاله بشوی، و او را از گناها پاک کن چنانکه پارچه‌ای سفید را از چرک پاک می‌کنی، و او را به خانه‌ای بهتر از خانه اش، و به اهلی بهتر از اهلش، و به همسری بهتر از همسرش عوض بده، او را به بهشت داخل گردان، و او را از عذاب قبر و عذاب آتش پناه بده).

[۱۸۰] سنن امام ابن ماجه حدیث شماره(۱۴٩۸) و سنن امام ابو داود حدیث شماره(۳۲۰۳). [۱۸۱] صحیح امام مسلم حدیث شماره(۲۲٧۶).

دعا برای جنازه پسر نابالغ:

«اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ لَنَا فَرَطاً، وَسَلَفاً، وَأَجْراً» [۱۸۲].

(الها! او را برای ما میزبان و ذخیره و ثوابی قرار ده).

[۱۸۲] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۶۵).

دعای سجده تلاوت:

«سَجَدَ وَجْهِيْ لِلَّذِيْ خَلَقَهُ، وَشَقَّ سَمْعَهُ وَبَصَرَهُ بِحَوْلِهِ وَقُوَّتِهِ» ((فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ)) [۱۸۳].

(چهره‌ای من ذاتی را که او را آفریده و صورت بندی نموده است سجده کرده است، ذاتی که گوش‌ها و چشم او را به قوت و توانایی خویش سوراخ نموده است با برکت است الله و بهترین آفریدگار است).

[۱۸۳] سنن امام ابو داود حدیث شماره (۱۴۱۶) و سنن امام ترمذی حدیث شماره (۵۸۰) وسنن امام نسایی حدیث شماره(۱۱۲٩).

دعای شنیدن آواز خروس و آواز الاغ:

قَالَ النَّبِىُّ ج: «إِذَا سَمِعْتُمْ صِيَاحَ الدِّيَكَةِ فَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنَّهَا رَأَتْ مَلَكًا وَإِذَا سَمِعْتُمْ نَهِيقَ الْحِمَارِ فَتَعَوَّذُوا بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ فَإِنَّهَا رَأَتْ شَيْطَانًا» [۱۸۴].

(هرگاه بانگ خروس را شنیدید از الله فضلش را طلب کنید، (اللهم اني اسألك من فضلك) زیرا او فرشته‌ای را دیده است، و هرگاه صدای الاغ را شنیدید از شیطان به الله پناه ببرید؛ (اعوذ بالله من الشیطان الرجیم) زیرا الاغ شیطان را دیده است)

[۱۸۴] متفق علیه.

دعا برای نجات یافتن از عادات و اخلاق ناپسند:

«اَلَّلهُمَّ طَهِّرْ قَلْبِيْ مِنَ النِّفَاقِ وَعَمَلِيْ مِنَ الرِّيَاءِ وَلِسَانِيْ مِنَ الْكِذْبِ وَعَيْنِيْ مِنَ الخِْيَانَةِ، فَاِنَّكَ تَعْلَمُ خَائِنَةَ الأَعْيُنِ وَمَا تُخْفِيْ الصُّدُوْرِ» [۱۸۵].

(بار الها! قلبم را از نفاق و عملم را از ریاء و زبانم را از دروغ، و چشمانم را از خیانت پاک بگردان، تویی که به خیانت کردن چشم‌ها علم داری و چیزهای که در سینه‌ها پوشیده است می‌دانی).

[۱۸۵] الدعوات الکبیر از بیهقی حدیث شماره(۲۲٧).

دعا برای رفع مشکلات:

«اللَّهُمَّ لاَ سَهْلَ إِلاَّ مَا جَعَلْتَهُ سَهْلاً وَأَنْتَ تَجْعَلُ الحَزْنَ إِذَا شِئْتَ سَهْلاً» [۱۸۶].

(بار الها! هیچ کاری آسان نمی‌گردد مگر آنکه تو او را سهل و آسان بگردانی، و تو مشکل را اگر بخواهی آسان می‌گردانی).

[۱۸۶] صحیح ابن حبان حدیث شماره (٩٧۴) و الدعوات از بیهقی حدیث شماره(۲۶۵).

دعا جهت نجات یافتن از قرض داری:

«اللَّهُمَّ اكْفِنِيْ بِحَلاَلِكَ عَنْ حَرَامِكَ وَأَغْنِنِيْ بِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِوَاكَ» [۱۸٧].

(بار الها! احتیاجات مرا از روزی حلال پوره کن و از (خوردن) حرام مرا رهایی بخش، و از غیرخود بفضل و مرحمت خویش مرا بی‌نیاز ساز).

[۱۸٧] مستدرک حاکم حدیث شماره(۱٩٧۳) و الدعوات از بیهقی حدیث شماره(۱٧٧).

دعا برای پدر و مادر:

﴿وَٱخۡفِضۡ لَهُمَا جَنَاحَ ٱلذُّلِّ مِنَ ٱلرَّحۡمَةِ وَقُل رَّبِّ ٱرۡحَمۡهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرٗا ٢٤﴾ [الإسراء: ۲۴].

«پروردگارا! برای پدر و مادرم ببخشا همچنان‌که مرا در خورد سالی تربیه کرده‌اند».

وصلی الله علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه وسلم

وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمین

مآخذ

۱- قرآن کریم.

۲- تفسیر نور از دکتر خرم دل.

۳- تفسیر انوار قرآن از عبدالروف هروی.

۴- تفسیر کابلی.

۵- تفسیر فی ظلال قرآن.

۶- موطای امام مالک.

٧- صحیح امام بخاری.

۸- صحیح امام مسلم.

٩- سنن امام ابو داود.

۱۰- سنن امام ترمذی.

۱۱- سنن امام نسایی.

۱۲- سنن امام ابن ماجه.

۱۳- مسند امام احمد.

۱۴- صحیح ابن حبان.

۱۵- سنن امام بیهقی.

۱۶- مستدرک حاکم.

۱٧- ادب مفرد از امام بخاری.

۱۸- معجم طبرانی.

۱٩- سنن الدار قطنی.

۲۰- الدعوات از بیهقی.

۲۱- شعب الایمان از بیهقی.

۲۲- دعا از ابن فضیل ضبی.

۲۳- کتب علامه البانی.

۲۴- دعا از طبرانی.

۲۵- دعا از حسین عوایشه.

۲۶- دعا از خالد جریسی.

۲٧- دعا و درمان از سعید قحطانی.

۲۸- دعا از برقعی.

۲٩- اذکار صالحین از نظام الدین نافع.

۳۰- حصن المسلم.