اضرار و حكم شرعي مواد مخدر
تحقيق و ترتيب:
پوهنمل دوکتور عبدالقدوس «راجی»
Email Adress: [email protected]
الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على نبيه الصادق الأمين نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين و بعد:
بدون شک پدیدهء تولید و قاچاق مواد مخدر، اعتیاد و ناهنجاری‌های رفتاری ناشی از کار برد این مواد، یکی از معضلات بزرگ امروز جامعهء بشری به شمار می‌آید، صاحب نظران و آگاهان متعهد تردیدی ندارند که حل این معضلهء اجتماعی نیازمند مبارزه‌ای مستمر و همه جانبه از ابعاد نظامی، انتظامی و سیاسی تا تلاش‌های اقتصادی و فرهنگی می‌باشد.
از دید اندیشمندان از میان انواع مبارزه، ریشه دار‌ترین تلاش در راه مقابله با این پدیدهء شوم که بتواند جامعه را در مسیر پیشگیری از این آفت واکسینه کند؛ پرداختن به فعالیت فرهنگی در زمینه‌های گوناگون اعتقادی، فکری، تبلیغی و... است؛ چرا که تلاش بی‌وقفهء فرهنگی تضمین کنندهء بهره دهی فعالیت سایر بخش‌ها می‌باشد.
در جوامعی چون جامعهء ما که اکثر افراد آن از مردم مسلمان و معتقد به احکام نورانی اسلام تشکیل یافته است، بر عهدهء علما و دانشمندان این جوامع است که تا باتبیین معارف، اخلاقیات و احکام دین، وظیفه و تکالیف شرعی هر فرد را در این باره مشخص نموده، جامعه و به ویژه جوانان را از ورطهء مفاسدی مانند مواد مخدر باز دارند.
دولت افغانستان علاوه بر اینکه یک وزارت مستقل به عنوان «وزارت مبارزه با مواد مخدر» و یکی از معینیت‌های وزارت داخله را به این هدف ایجاد کرده، سیمینار‌های مختلفی در این زمینه دایر نموده و مبالغ هنگفتی را به خرچ می‌رساند.
با این همه تلاش‌ها در جلوگیری از کشت، تجارت، قاچاق و اعتیاد مواد مخدر بدون شک ناموفق است. و این ناموفقیت عوامل مختلفی دارد که از جمله می‌توان امور آتی را شمرد:
علما و دانشمندان دینی در این زمینه به یک فعالیت ومبارزهء اعتقادی وفکری نپرداختند، وعدم جدیت آن‌ها در این زمینه اینستکه: علم ودانش جمعی از علما و روحانیان مذهبی ما منحصر به متون محدود فقهی بوده، نه همت تحقیقی بالاتر از آن متون را دارند، و نه توانائی استخراج احکام را از نصوص شرعی.
چون حرمت مواد مخدر را در این متون فقهی علمای پیشین نیافتند؛ بنابراین در تحریم این مواد شک و تردید نمودند، غافل از اینکه این مواد در عصر و زمان علمای پیشین تا قرن ششم هجرى وجود نداشت، بعدها زمانیکه علما این مواد را شناختند، در بارءه آن بطور مفصل صحبت نموده‌اند.
دولت در مبارزه با تولید، کشت و قاچاق مواد مخدر، و اعتیاد به آن، تا حدی از خود جدیت نشان داده است. ولی در برابر جهت متقاضی آن که این مواد به کجا می‌رود؟ وتقاضا از کجا است؟ سکوت دارد، در حالیکه بهترین راه مبارزه با این پدیده از بین بردن تقاضای آنست؛ زیرا تولید بر مبنای تقاضا می‌باشد.
در این زمینه به فعالیت‌های فرهنگی، اعتقادی، فکری، تبلیغی و... کمتر پرداخته شده، وبیشتر کارمندان این بخش افراد غیر متعهد وغیر آگاه از حکم شرعی، اضرار و پیامد‌های این مواد هستند؛ بنابر این می‌بینیم که کارمندان ارگان‌های مبارزه با این مواد بحیث یک مسؤولیت وظیفوی با زرع وقاچاق این مواد برخورد می‌کنند، نه به عنوان مسؤولیت دینی ووجدانی؛ لذا گاهی برخی از این کارمندان به مبارزه در برابر این مواد خطرناک نه، بلکه به تولید وقاچاق آن پرداخته، وگاهی هم همکاران ویاوران خوبی برای قاچاقبران بوده‌اند.
این بررسی مختصر نشان می‌دهد که عامل اساسی ناکامی در این مبارزه عدم آگاهی از حکم شرعی در این مورد است، همانگونه که فعالیت وتلاش‌های فرهنگی- توضیح و تبیین حکم شرعی بخش مهم آن محسوب می‌شود- نقش مهم واساسی داشته وبهره دهی سایر فعالیت‌ها را ضمانت می‌کند.
چون سهم گرفتن در این مبارزه وجیبه ایمانی ووجدانی هر فرد متعهد است؛ بناءٌ این مقالهء مختصر تحت عنوان: «اضرار و حکم شرعی مواد مخدر» که زیان‌ها و حکم شرعی این پدیدهء خانمانسوز را با دلایلی از قرآن، سنت صحیح و نظر دانشمندان اسلامی توضیح نموده است، تلاشی است در این راستا، به امید اینکه سهمی در این مبارزهء پاک گرفته، برادران مسلمان خود را که از حکم آن غافل‌اند ویا شک وتردید دارند آگاه کرده ومسؤولیت دینی خود را در این مورد ادا کرده باشم.
پوهنمل دوکتور عبد القدوس «راجی»
مُخَدِّر وازهء عربی است که از کلمهء «خَدَرُ» گرفته شده بمعنای ضعف سستى، نرمی و ناتوانی، و به معنای سردی نیز آمده است. (۹::ص ۲۳۰)
بصورت عموم معنای ترس، کندی، حیرانی، تردد، تنبلی، بی‌غیرتی و بى‌همتى را دربر مى‌گیرد که همهء این صفات در شخص معتاد به مواد مخدر و هرنشه کنندهء دیگر چه جامد و چه مایع باشد، وجود دارد.
در بارهء مواد مخدر تعریفات زیادى آمده که بهترین این تعریف‌ها اینست:
«هر مواد خام یا ساخته شده که داراى عناصر تحریک کننده یا تسکین دهنده که در غیر موارد طبى یا صنعتى بکار برده شود و مصرف آن‌ها باعث معتاد شدن و دگرگونی در سطح هوشیاری مغز شود. مثل حالت سرخوشی و لذت، خواب آلودگی و سستی. و ضررهایش بالاى فرد و جامعه چه از نگاه جسمى یا روحى و یا اجتماعى ظاهر گردد، مواد مخدر گفته مى‌شود».
این تعریف همه انواع و اقسام مواد مخدر موجوده را در عصر حاضر و آنچه در آینده کشف شود، در بر مى‌گیرد. (۲۱: ص۱۲-۱۳)
مسکرات مفهوم شاملتری نسبت به مواد مخدر دارد که همه چیزهای نشه آور را اعم از مایعات و جامدات دربر میگیرد، ولی مخدرات از دیدگاه فقها تنها به مسکرات جامده چون چرس، افیون نسوار، سگرت و... اطلاق می‌گردد.
مواد مخدر را می‌توان به سه دسته تقسیم نمود:
که از نباتات بدست می‌آید مثل چرس، افیون (کوکنار)، نبات پان و تنباکو.
(۲۱: ص۱۳- ۱۵)
مانند: مرفین، هیرویین و کدیین که از مشتقات تریاک و خشخاش می‌باشند و اثرات سوء آن‌ها نیز مانند دیگر مواد مخدر بسیار زیاد می‌باشد و برتمام اعضای بدن اثر سوء دارد، و در بسیاری موارد منجر به مرگ می‌شود و در واقع یک مرگ تدریجی است که ابتدا زیبا و دارای خواص خیلی خوبی جلوه می‌کند، ولی بعد از مدت بسیار کمی قدرت تخریب و ویرانگری خود را نشان می‌دهد. و متأسفانه که در بسیاری از موارد به علت ضعف اراده و آلودگی، شخص معتاد قادر به ترک نمی‌باشد و در واقع مرگ او از همان زمان آغاز می‌شود.
این نوع مواد مخدر با دو نوع بالا که از نباتات و یا شیرهء آن بدست می‌آید، ارتباطى نداشته و از بعضى مواد کیمیاوى ترکیب شده بدست مى‌آید، ولى تأثیر آن همانند مواد مخدر طبیعى و مصنوعى مى‌باشد مانند مواد خواب آور، ضد خواب، تسکین دهنده و بیهوش کننده.
خطرناکترین این مواد که استعمال کننده را معتاد می‌سازد همانا هیروئین،کوکائین، مورفین،افیون، چرس می‌باشد. (۲۱: ص۱۳- ۱۵)
مادهء مرکبى است که از تیغ زدن گرز نارس گیاه خشخاش به دست مى‌آید، و مصرف آن به صورت دود کردن و یاخوردن می‌باشد.
اثرات سوء آن: اختلال در دستگاه مرکزی اعصاب و ناتوانی آن، ایجاد کند ذهنی، کودنی، سرگیجه، تنگی نفس، برونشیت و آمادگی ابتلا به بیماری سل که گاه منجر به مرگ می‌شود.
و همچنین باعث بیماری‌های قلبی، کندی تپش قلب و خفگی قلب شده و اثرات سوء بسیاری نیز بر دستگاه گوارش دارد از جمله از کار افتادن کبد که یکی از اعضای مهم این دستگاه است.
علاوه بر زیان‌های جسمی، آثار روحی وخیمی نیز دارد و هر چه مدت اعتیاد بیشتر شود عواطف و احساسات کم تر می‌شود و هوش و حافظه و صفت‌های پسندیده از انسان گرفته می‌شود.
این ماده خطرناک و فریبنده اثرات به ظاهر جذابی نیز دارد که باعث روی آوردن برخی به این ماده سمی می‌شود. از جمله اینکه پس از مصرف روح انسان در یک حالت نشاط و کیف لطیفی فرو می‌رود. احساس می‌کند ایده هایش روشن و تصوراتش تحریک شده و از همه مهم تر اینکه شخص از تأثیرات خارجی یا محیطی فاصله میگیرد و گرایش شدیدی به آرامش پیدا می‌کند. زیرا اعصابش آرام و اراده سست شده و در خیال فرو می‌رود و خود را دارای روشن بینی زیاد، قدرت فهم بالا و قضاوت هوشیارانه می‌بیند.
اما این تأثیر‌ها زودگذر و موقت است و به موازات ظهور این حالات، به تدریج وابستگی و در واقع بندگی و بردگی آغاز می‌شود و حالت ضعف و ضایعات فیزیکی و روانی و اجتماعی افزایش می‌یابد و باعث زوال شخص می‌شود.
ماده ای قهوه ای رنگ که از گل و ساقه گیاهی به نام شاهدانه هندی به دست می‌آید. دانه‌های فندقی شکل دارد که از برگ آن ماده سمی حشیش گرفته می‌شود.
به صورت مخلوط با آب و یا مثل توتون در سرقلیان یا چپق یا پیپ و یا داخل سیگار و یا جویدن و یا در دهان گذاشتن استفاده می‌شود.
زیان‌های بسیاری بر مغز و اعصاب، دستگاه گوارش، جهاز هاضمه، قلب و دستگاه گردش خون و همچنین مجاری تنفس و حواس دارد. آثار سوء دیگری نیز بر روح و روان و تولید نسل و قوای جنسی دارد که حتی ذکر مختصر آن‌ها بسیار به طول می‌انجامد. (http://fa.wikipedia.org/wiki)
شیخ الإسلام ابن تیمیه: به برخى از ضررهاى این مواد اشاره نموده مى‌فرمایند:
«چرس شخص معتاد را نشه نموده وى را مست و بى‌هوش مى‌نماید، نامردى، زن صفتى و دیوثى را در نفس معتاد جا مى‌دهد حتى بالاى مزاج تأثیر نموده انسان بزرگ وقوى را چون اسفنج ضعیف و ناتوان گردانیده در مقابل پرخور گردیده، وباعث دیوانگى انسان می‌شود، چنانکه سرنوشت اکثر افراد معتاد به این مواد به دیوانگى پیوسته است». (۳: ص۲۰۵)
تنباکو یا توتون، گیاهی با برگ‌های پهن است که در اصل به آمریکای شمالی و جنوبی رشد می‌کرد و امروزه در سراسر جهان کشت می‌شود. به برگ‌های خشک و بریده شدۀ این گیاه هم تنباکو می‌گویند. مصرف اصلی این گیاه تدخین دود حاصل از سوزاندن برگ‌های خشک آن است که دارای نیکوتین است. این کار با پیچیدن آن در کاغذ یا پیچیدن برگ‌های برش نخوردۀ آن به صورت سیگار یا سیگار برگ و یا ریختن آن‌ها در سر قلیان و تدخین (کشیدن) آن‌ها انجام می‌شود.
(http://fa.wikipedia.org/wiki)
پژوهش‌های بسیاری در دنیا انجام شده که بر مضر بودن مصرف سیگار دلالت می‌کنند.... و پژوهش‌های زیادی نیز سیگار را از عوامل اصلی سرطان می‌دانند.به عنوان مثال در مطالعا ت گسترده مشخص شده که علت اصلی سرطان ریه سیگارت است.
یکی دیگر از زیان‌های سیگار سفت شدن رگ‌ها هست که باعث گرفتگی می‌شود. این گرفتگی ممکن است منجر به سکته قلبی شود. (http://fa.wikipedia.org/wiki)
یکى از سیاست‌هاى قدرتمندان گستاخ و بى‌پروا، آلوده کردن جوانان به دخانیات و سیگار است و مى‌بینیم که امروز قسمت عمده توتون سیگار جهان در آمریکا تولید مى‌شود.
توتون سیگار در ایالت ویرجینیا و کارولینا مى‌روید و پس از عبور از لوله‌هاى مخصوص و دیدن حرارت، خشک، و به صورت سیگار در مى‌آید و به سراسر جهان صادر مى‌شود.
بى‌شک، استعمال سیگار براى بدن ضرر دارد و بسیار خطرناک است و انسان‌هاى بیمار، جامعه‌اى بزرگ را بیمار مى‌کنند و این آرزوى استعمار است.
ترکیبات زیان بارى که در توتون وجود دارد به شرح زیر است:
۱- اکرولین: مایع بى‌رنگ و سمى.
۲- مونواکسید کربن: گازى سمى که مانع انتقال اکسیژن از شش‌ها به بافت‌هاى بدن مى‌شود.
۳- نیکوتین: از ترکیبات سمى است که در کشتن حشرات مورد استفاده قرار مى‌گیرد.
۴- آمونیاک: ترکیبات گازى ازت و هیدروژن که در کودهاى شیمیایى به کار مى‌رود.
۵- اسید فورمیک: تماس با آن سبب ایجاد تاول و خارش در سطح پوست مى‌شود.
۶- سیانید هیدروژن: مایعى سمى و کشنده است که به صورت گاز در اتاق گاز براى اعدام به کار مى‌رود.
۷- اکسیدهاى نیتروس: بافت‌هاى بدن را در قسمت‌هاى تنفسى غیر مقاوم مى‌کند.
۸- فرمالئید: به جدارهاى مخاطى لطمه وارد مى‌کند.
۹- فنول: ترکیبى اسیدى و سمى که در زغال سنگ یافت مى‌شود.
۱۰- استالئید: باعث سوزش چشم و بالا رفتن ضربان قلب مى‌شود و گلبول‌هاى سفید و قرمز را کاهش مى‌دهد.
۱۱- سولفید هیدروژن: گازى سمى و خطرناک.
۱۲- پایریدین: در مواد ضد عفونى کننده و دفع آفات نباتى به کار مى‌رود.
(http://fa.wikipedia.org/wiki)
ناس یا نسوار نام یک ماده گیاهی اعتیادآور سبزرنگ است و از برگ تنباکو گرفته می‌شود.
در دفعات اول عوارض آن عبارت است از احساس سرگیجه و سردرد و تهوع وسایر عوارض. استفادهء مدید از ناس شامل از دست دادن تعامل رفتاری و حرکتی، ایجاد حرکات غیر طبیعی در چشم‌ها، تغییرات محسوس در فشار خون، افزایش ضربان قلب، دندان قروچه، لرزش، اختلال در خواب، وابستگی روحی و روانی، بیماری‌های لثه و سرطان لثه، سرطان حنجره و روده بزرگ، نارسایی‌های کلیوی است.
(http://fa.wikipedia.org/wiki)
نه تنها اسلام بلکه تمام ادیان آسمانی بحاطر حمایت از امور پنجگانه: دین، عقل، شرف و ناموس، جان و مال آمده« وبه حفاظت آن تأکید داشته وخردمندان بر آن اتفاق دارند:
از جملهء امور پنچ گانه بطور مشخص به سبب مواد مخدر آسیب پذیر است عقل انسان است؛ زیرا مواد مخدر مانند خمر در عقل آثار منفىاى باقى مىگذارد. به گونهاى که استعمال آن موجب مى‌شود انسان دور را نزدیک و نزدیک را دور ببیند.
این نعمت بزرگ که پروردگار متعال براى انسان لطف نموده و انسان بوسیلهء آن راه‌هاى خیر و هدایت را درک نموده، و پروردگار خود را عبادت مى‌نماید.
همین عقل انسان بود که خداوند آن را پیشوا و جانشین در روى زمین قرار داده همه موجودات را برایش مسخرکرد، ولى بازهم قربانى جرعهء از شراب یا پارچهء از چرس یا افیون و غیره پلیدى‌ها می‌شود! پس افسوس به حال کسیکه عقل خود را قربانى این چنین لذت‌ها و خوشى‌هاى خیالى و کوتاه مدت نموده آن را تباه و برباد می‌دهد، این لذت و مستى‌هاى خیالى، آفات و مصایب خطرناکى در پى دارد که انسان را بدتر از حیوانات مى‌سازد، پس چه فرقى میان شخصیکه عقل خود را توسط شراب به بربادى مى‌کشاند و شخصیکه بوسیله مواد مخدر آن را تباه مى‌کند؟!
همه دیانت‌هاى آسمانى گذشته توجه خاص به این امور پنجگانه داشته اند، پس آیا ممکن است، دین اسلام که آخرین دیانت‌ها در روى زمین است و همه خوبیهاى خاص وعام را در بر دارد راضى به آن باشد تا فردى از افراد منسوب به آن دیوانه وار چیزى ر انداند و یا بطرف دیوانگى روان باشد؟! ابداً اینطور نخواهد بود، و هیچگاه اجازه نخواهد داد. (۲۱: ۳۹-۴۰)
مواد مخدر همانند شراب پلید و از عمل شیطان است خداوندأ مى‌فرماید:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡخَمۡرُ وَٱلۡمَيۡسِرُ وَٱلۡأَنصَابُ وَٱلۡأَزۡلَٰمُ رِجۡسٞ مِّنۡ عَمَلِ ٱلشَّيۡطَٰنِ فَٱجۡتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ ٩٠ إِنَّمَا يُرِيدُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَن يُوقِعَ بَيۡنَكُمُ ٱلۡعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَآءَ فِي ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِ وَيَصُدَّكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَعَنِ ٱلصَّلَوٰةِۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّنتَهُونَ ٩١﴾ [المائدة:۹۰-۹۱].
«اى مومنان! شراب، قمار، سنگ‌هاى نصب شده براى پرستش و بخت آزمائى به وسیله تیرها پلید است از کردار شیطان، بنابراین از آن دورى کنید تا باشدکه رستگار شوید، بى‌گمان شیطان مى‌خواهد تابه وسیله شراب و قمار دشمنى و نفرت را میان شما ایجاد کند، وشمارا از ذکر خداوند واز نماز بازدارد، پس آیا شما از این اعمال ناشایسته اجتناب نمى‌کنید.؟!».
مواد مخدر انسان را از نماز و ذکر خداوند باز مى‌دارد، و هر چیزیکه مانع عبادت شود مانند شراب است و فرقى میان آن‌ها نیست مثل چرس، بنگ، هیروین، افیون وغیره…
بلکه زیان مواد مخدر بالاتر از شراب است؛ چون شیطان شخص معتاد به مواد مخدر را از نماز، ذکر خداوند، قرائت قرآن و همه عباداتیکه به طهارت، و پاکى قلب و اخلاص ضرورت دارد، مانع واقع مى‌شود، شخص معتاد به مواد مخدر، قادر به چنین اعمال نیک شده نمتیواند، چون خودش فاقد عقل و هوش است و فرقى میان پاکى و پلیدى، خوبى وبدى را کرده نمی‌تواند، و اینجاست که حکمت خداوند در مباح نمودن اشیاى پاک و خوب، و حرام نمودن ناپاکى‌ها و پلیدى‌ها ثابت و هویدا می‌گردد.
مواد مخدر – اعم از افیون، چرس، هیروین، سگرت و...- راه را براى تلف و بربادى مال هموار مى‌سازد، در حالیکه قرآن مال را وسیلهء قوام زندگى مردم تعبیر نموده، تلف، اسراف و تضییع آن را حرام قرار داده است:
خداوند مى‌فرماید: ﴿وَلَا تُؤۡتُواْ ٱلسُّفَهَآءَ أَمۡوَٰلَكُمُ ٱلَّتِي جَعَلَ ٱللَّهُ لَكُمۡ قِيَٰمٗا﴾ [النساء:۵].
«و اموال خود را که خداوند آن را وسیله قوام زندگى شما گردانیده است به بى‌خردان مدهید».
پس شخصیکه خود را به مواد مخدر مبتلا و معتاد مى‌نماید، از نادان‌ترین و بى‌خردترین مردمان خواهد بود؛ چون وى پول و مال خود را در راهى به مصرف مى‌رساند که ضرر و زیان آن بطور مستقیم به عقل و بدنش وارد مى‌شود، و در این راه بطور مستمر تا وقت تهیدست و بینوا شدن مصرف مى‌نماید.
مصرف کردن مال در جنین راه اسراف و تضییع مال به حساب می‌رود که از دلایل ذیل حرمت آن دانسته می‌شود:
• ﴿وَكُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ وَلَا تُسۡرِفُوٓاْۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُسۡرِفِينَ ٣١﴾ [الأعراف: ۳۱].
«اى فرزندان آدم جامه خود را در هر نمازى برگیرید و بخورید و بیاشامید و[لى] زیاده روى مکنید که او اسرافکاران را دوست نمىدارد».
• ﴿إِنَّ ٱلۡمُبَذِّرِينَ كَانُوٓاْ إِخۡوَٰنَ ٱلشَّيَٰطِينِۖ وَكَانَ ٱلشَّيۡطَٰنُ لِرَبِّهِۦ كَفُورٗا ٢٧﴾ [الإسراء:۲۷].
«اسرافکاران برادران شیطان‌هایند و شیطان همواره نسبت به پروردگارش ناسپاس بوده است».
اسراف وتبذیر عبارت از به هدر دادن مال، و مصرفیکه به تضییع و اتلاف بیانجامد.
• از مُغِيرةِ بنِ شُعْبةَ روایت است که پیامبر صَلّى اللهُ عَلَیهِ وسَلَّم فرمود: «إِنَّ اللَّهُ تعالى حَرَّمَ عَلَيْكُمْ عُقُوقَ الأُمهَات، ومنْعاً وهات، ووأْدَ البنَات، وكَارَهَ لكُمْ قِيل وقال، وكثرة السَؤال، وإِضَاعة المالِ». (۱۲: ص۸۴۸، ۲۴: ص۱۳۴۰)
«خداوند بر شما حرام کرده است آزار پدر و مادر و منع آنچه را که بر شما واجب است و طلب آنچه را که از شما نیست و به گور کردن دختران را و نمی پسندد برای شما قیل و قال (گفتگوی زیاد) و کثرت سئوال و ضایع کردن مال را».
اگر ما شخصى را ببینیم که همه روزه مقدارى از پول خود را مى‌سوزاند، آیا نمى‌گوییم این شخص دیوانه است؟ و آیا وى را ازین عمل دیوانه وارش باز نمی‌داریم؟ پس چطور به شخصى که عقل و بدن خود را با مال خود مى‌سوزاند؟! نمی‌توان وی را دیوانه نامید؟!
شخص معتاد بخاطر بدست آوردن مواد مخدر خود را در خطر مرگ قرار داده همه سختى‌ها را متحمل مى‌شود، و در صورت نا چاری از دزدى، غارت، قتل و... دریغ نمی‌ورزد.
در گذشته توضیح گردید که مواد مخدر و نشه آور باهمه انواع و اقسامش ضررهاى جسمی، روانی، جانى، مالى، اجتماعى و اخلاقى را در پى دارد؛ بنا براین تردیدى در این نیست که مصرف این گونه مواد بهر شکلی و بهر صورتی باشد - اعم از خوردن، نوشیدن، بلعیدن، بوییدن و یا تزریق- حرام است؛ زیرا اسلام چیز هائى را چون خمر(شراب) با نص صریح و قطعی حرام کرده که فساد و زیان آن از فساد و زیان مواد مخدر کمتر است. (۱۸: ص۱۷۲۲-۱۷۲۳)
اگر نصى هم در این زمینه نمی‌بود، قانون دفع ضرر و سدّ ذرایع فساد به ما مىگوید که: استفاده از مواد مخدر حرام است؛ زیرا ضرر بهداشتى، عقلى، روحى، تربیتى، اقتصادى و اجتماعى آن مانند خمر بلکه بیشتر از آنست.
شیخ الاسلام امام ابن تیمیه مىگوید: «إن فيها من المفاسد ما ليس في الخمر». (۳: ص ۲۲۴) «حشیش مفاسدى دارد که در خمر نیست».
و از شاگرد ارشدش امام ابن قیم چنین نقل است: «يدخل في الخمر... الحشيشة اللقمة الملعونة». «حشیش، لقمه ملعونه نیز، در حکم خمر است». (۸: ص۴۶۳)
۱- خداوند متعال مى‌فرماید: ﴿وَيُحِلُّ لَهُمُ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيۡهِمُ ٱلۡخَبَٰٓئِثَ وَيَضَعُ عَنۡهُمۡ إِصۡرَهُمۡ وَٱلۡأَغۡلَٰلَ ٱلَّتِي كَانَتۡ عَلَيۡهِمۡ﴾ [الأعراف: ۱۵۷].
«(پیامبرج) برایشان چیزهاى پاک را حلال مى‌گرداند و براى شان چیزهاى پلید را حرام مى‌سازد، و بارهاى سنگین شان، و طوقى را که برگردن شان است برمى دارد».
منظور از «طیب» هر چیز پاک و مفید در صجت، بدن و دین بوده، ومراد از «خبیث» چیزهای ناپاک، پلید و آنچه که زیان‌های جسمی و بهداشتی داشته باشد.
پس اگر ما مواد مخدر را زیر این اصل قرار دهیم، آیا انسان عاقل و هوشیار چنین خواهد گفت که: این مواد مخدر مفید و پاک و مباح است؟ گمان نکنم که شخصى چنین بگوید، بلکه همه مردمان عاقل متفق به پلیدى و حرام بودن مواد مخدر هستند چون زیان‌هاى بى‌شماری در آن نهفته است که به همه هویدا و آشکار است.
۲- ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡخَمۡرُ وَٱلۡمَيۡسِرُ وَٱلۡأَنصَابُ وَٱلۡأَزۡلَٰمُ رِجۡسٞ مِّنۡ عَمَلِ ٱلشَّيۡطَٰنِ فَٱجۡتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ ٩٠ إِنَّمَا يُرِيدُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَن يُوقِعَ بَيۡنَكُمُ ٱلۡعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَآءَ فِي ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِ وَيَصُدَّكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَعَنِ ٱلصَّلَوٰةِۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّنتَهُونَ ٩١﴾ [المائدة: ۹۰- ۹۱].
«اى مومنان! شراب، قمار، سنگ‌هاى نصب شده براى پرستش و بخت آزمائى به وسیله تیرها، پلید است از کردار شیطان. بنابراین، از آن دورى کنید تا باشد که رستگار شوید. بى‌گمان شیطان مى‌خواهد تا به وسیله شراب و قمار دشمنى و نفرت را میان شما ایجاد کند، و شما را از ذکر خداوند و از نماز باز دارد، پس آیا شما ازین اعمال ناشایسته اجتناب نمی‌کنید؟!».
آیهء فوق بیانگر حرمت شراب، و زیان‌هاى گوناگون آن است، و این تحریم بدون شک شامل همه انواع مواد مخدر است؛ زیرا واژهء «خمر» از نظر شرعی هر چیز نشه آور را- چه جامد ومایع- در بر میگیرد به دلیل حدیث: «کل مسکر حرام» (۱۴: ص ۳۵۵، ۲۴: ص ۱۵۸۷)
وحدیث: «کل مسکر خمر، وکل مسکر حرام». (۲۴: ص۱۵۸۷)
«هر چیز نشه کننده شراب است، و هر شراب حرام است».
شیخ الإسلام امام ابن تیمیه: مى‌فرماید: «استعمال مقدار کمی چرس نزد اغلب علماء مانند باقى مواد نشه حرام است وفرقى بین اشیاى نشه آور از لحاظ اینکه خوردنى یا نوشیدنى جامد و یا مایع باشد وجود ندارد». (۳: ص۲۵۴)
امام ابن قیم مى‌فرماید: «هر چیزیکه نشه آور است خواه مایع باشد یا جامد، در حکم شراب داخل است… و لقمهء نفرین شده (چرس) نظر به احادیث صحیح و مستند پیامبرج که طعنى در سندش و اجمالى در متنش نیست شراب محسوب می‌گردد».. (۸: ص ۴۶۳)
۳- ﴿... وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِكُمۡ رَحِيمٗا ٢٩﴾ [النساء: ۲۹].
«خویشتن را مکشید حقا که خداوند به شما مهربان است».
۴- ﴿وَلَا تُلۡقُواْ بِأَيۡدِيكُمۡ إِلَى ٱلتَّهۡلُكَةِ﴾ [البقرة: ۱۹۵].
«خود را بدست خویش به تهلکه نیندازید».
این دو آیت حفظ صحت بدن و عدم افگندن نفس را در هلاکت، بالاى انسان واجب قرار می‌دهد.
و از لحاظ طبى ضررهاى ناشى از مواد مخدر منجر به دیوانگى و حتی مرگ شخص معتاد می‌گردد که در بخش اضرار مواد مخدر توضیح گردید.
*- از عبدالله بن عمرس روایت است که پیامبرج فرموده است: «کل مسکر خمر، وکل مسکر حرام». (۲۴: ص۱۵۸۷)
«هر چیز نشه کننده شراب است، و هر شراب حرام است».
*- طبق روایت ابو موسی اشعریس: «کل مسکر حرام». (۱۴: ص ۳۵۵، ۲۴: ص ۱۵۸۷).
«هر چیز نشه کننده حرام است».
*- امام ترمذی از عائشه ل با سند صحیح (۱۰: ص ۱۷۰) روایت نموده است که پیامبر خداج فرمود: «كل مسكر حرام، ما أسكر الفرق منه فملء الكف منه حرام». (۱۵ ص۲۹۳)
«هر چیز نشه کننده حرام است، آنچه مقدار زیادش نشه نماید، پس مقدار کم آن نیز حرام است».
احادیث فوق با صراحت شراب وهر نشه آور دیگر را حرام قرار داده است، پیامبرج باکلمات جامع وشامل خود هر نشه آور را – صرفنظر از اینکه از چه چیز ساخته شده است- حرام قرارد.
مواد مخدر نیز مانند سایر اشیاى نشه آور داخل این حکم بوده، بلکه اضر ار ومفاسد آن بیشتر از سایر چیزهای نشه آور است.
شیخ الإسلام امام ابن تیمیه در این مورد می‌فرماید: «وَقَوْلُ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «كُلُّ مُسْكِرٍ خَمْرٌ وَكُلُّ خَمْرٍ حَرَامٌ». يَتَنَاوَلُ مَا يُسْكِرُ. وَلَا فَرْقَ بَيْنَ أَنْ يَكُونَ الْمُسْكِرُ مَأْكُولًا أَوْ مَشْرُوبًا ؛ أَوْ جَامِدًا أَوْ مَائِعًا». (۳: ص ۲۰۴)
«عموم فرمودهء پیامبرج: «هرنشه آور شراب، وهر نوع شراب حرام است» شامل تمام انواع مسکرات اعم از مایع وجامد می‌باشد».
حافظ ابن حجر: مخدرات را بخشى از مسکرات شمرده می‌فرماید:
«واستدل بمطلق قوله: «كل مسكر حرام» على تحريم ما يسكر ولو لم يكن شرابا، فيدخل في ذلك الحشيشة وغيرها». (۵: ص ۴۵)
«علما از عموم فرموده پیامبرج «هرنشه آورحرام است» استنباط نموده‌اند که هرآنچه نشه آور است، اگر چه آشامیدنى هم نباشد، حرام است، پس چرس و غیره دراین حکم داخل می‌گردد».
از امامان مذاهب و علما در باره مواد مخدر تا قرن ششم هجرى کدام فتوائى روایت نشده است؛ چون در عصر و زمان آن‌ها این مواد وجود نداشت، بعدها زمانیکه علما این مواد را شناختند، در باره آن به طور مفصل صحبت نموده‌اند.
حالا نظریات و فتاواى بعض از علماى پیشین ومعاصر را بطور نمونه ذکر مى‌نمائیم:
* ابن عابدین حنفى: می‌فرماید: «خوردن بنگ و چرس حرام است؛ زیرا هر آنچیزیکه به عقل خلل وارد نموده و آن را برهم زند، جایز نیست». (۷: ص ۴۲)
* نووى در شرح المهذب نوشته است: «كلّ ما يزيل العقل من غير الأشربة والأدوية كالبنج وهذه الحشيشة... فحكمه حكم الخمر في التحريم». (۲۲: ص۸)
«آنچه از نوشیدنىها و ادویه که عقل را زایل کند، مانند بنگ و حشیش... حکمش مانند خمر، حرام است».
*- شیخ الإسلام ابن تیمیه مى‌فرماید: «وَأَمَّا «الْحَشِيشَةُ» الْمَلْعُونَةُ الْمُسْكِرَةُ: فَهِيَ بِمَنْزِلَةِ غَيْرِهَا مِنْ الْمُسْكِرَاتِ وَالْمُسْكِرُ مِنْهَا حَرَامٌ بِاتِّفَاقِ الْعُلَمَاءِ ؛ بَلْ كُلُّ مَا يُزِيلُ الْعَقْلَ فَإِنَّهُ يَحْرُمُ أَكْلُهُ وَلَوْ لَمْ يَكُنْ مُسْكِرًا: كَالْبَنْجِ فَإِنَّ الْمُسْكِرَ يَجِبُ فِيهِ الْحَدُّ وَغَيْرَ الْمُسْكِرِ يَجِبُ فِيهِ التَّعْزِيرُ». (۳: ص ۲۰۴)
«اما چرس ملعون نشه آور، مانند دیگر اشیاى نشه کننده بوده، و به اتفاق علما هر چیز نشه آور حرام است، بلکه هر آنچیزیکه عقل را زایل وبى اختیار مى‌نماید خوردن ونوشیدن آن حرام است، اگرچه درذاتش از نشه کننده‌ها هم نباشد مانند بنگ،پس هر نشه آور سزاوار فرمان الهی (شلاق) وهرآنچیزیکه نشه آورنیست سبب تعزیر (سرزنش) مى‌شود».
ابن قیم جوزی نگاشته: «پس در حرام بودن فروش شراب، فروش هر گونه نشه آور خواه آشامیدنى باشد یا جامد،شیرهء چیزى باشد یا پخته شده، داخل است؛ فلهذا شیرهء انگور، شراب ساخته شده از کشمش، خرما، جو، جوارى، عسل،گندم ولقمه لعنت شده (چرس) این لقمه فسق و دگرگون کننده همه داخل این حکم هستند». (۸: ص ۴۶۳)
* شیخ عبدالمجید سلیم مفتى مصر مىگوید: «وكيف تبيح الشريعة اللإسلامية شيئاً من هذه المخدرات التي يلمس ضررها البليغ بالأمة أفرادا وجماعات ماديا وصحيا وأدبيا؟ فتعاطي هذه المخدرات على أي وجه من وجوه التعاطي من أكل أو شرب أو شم أو احتقان حرام». (۱۹: ص ۳۸۴)
«چگونه اسلام مواد مخدر را مباح کند در حالى که ضررش به افراد و جامعه مىرسد؛ اعم از آن که ضرر، بهداشتى یا مادى یا تربیتى باشد پس استفاده از آن به هر شکلى (خوردن، آشامیدن و بوئیدن) حرام است».
* علماى بزرگ عربستان سعودی به اتفاق آرا فتوا صادر نمودند که قاچاقبران مواد مخدر اعدام گردند، وترویج دهندگان آن سرزنش شود، تا از شر آن‌ها جلو گیرى صورت گیرد. (۱۷: ۱۲/۸۷)
چون مواد مخدر از محرمات قطعی بوده؛ بنا بر این کسیکه او را حلال بداند، مرتد شمرده می‌شود، شیخ الاسلام ابن تیمیه در این مورد چنین می‌فرماید:
«وَمَنْ اسْتَحَلَّ ذَلِكَ فَهُوَ كَافِرٌ يُسْتَتَابُ فَإِنْ تَابَ وَإِلَّا قُتِلَ كَافِرًا مُرْتَدًّا؛ لَا يُغَسَّلُ وَلَا يُصَلَّى عَلَيْهِ وَلَا يُدْفَنُ بَيْنَ الْمُسْلِمِينَ». (۳: ص ۲۱۰)
«هر کس مواد مخدر را حلال بشمارد، او مرتد است و از او خواسته می‌شود که توبه کند، اگر توبه نکرد بعنوان مرتد کشته می‌شود، نه او را غسل داده می‌شود، و نه بر او نماز جنازه خوانده می‌شود و نه در قبرستان مسلمانان دفن می‌گردد».
زراعت حشیش،تنباکو و خشخاش به قصد استخراج مواد مخدر براى مصرف و تجارت روی هر انگیزه ای بوده باشد، حرام است به دلایل ذیل:
الف- چو.ن مصرف وتجارت آن حرام ومعصیت است، پس این کار اعانه بر معصیت می‌باشد: ﴿وَتَعَاوَنُواْ عَلَى ٱلۡبِرِّ وَٱلتَّقۡوَىٰۖ وَلَا تَعَاوَنُواْ عَلَى ٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِ﴾ [المائدة: ۲].
«در نیکو کارى و پرهیزگارى یکدیگر را کمک کنید و در گناه وظلم کمک ننمائید».
ب- کشت این مواد بدینمنظور به گونهاى، راضى شدن به گناه است، بدیهی است که رضایت به گناه نیز گناه است؛ چون نهى از منکر، طبق حدیث ابو سعید خدری بر هر مسلمانى بادست یا بازبان و یا باقلب واجب است:
«من رأى منكم منكرا فليغيره بيده فإن لم يستطع فبلسانه ومن لم يستطع فبقلبه وذلك أضعف الإيمان».
«هرگاه کسی از شما کار بدی را دید باید آن را بدست خویش تغییر دهد، اگر نتوانست بزبان خود آن را منع کند و اگر نتوانست بدل خود از آن بد ببرد و این ضعیف‌ترین مرحلهء ایمان است».
ج- پیامبرج فروش انگور را به کسى که قصد دارد شراب بسازد حرام مىداند؛ لذا کشت خشخاش نیز به قصد استخراج مواد مخدر براى مصرف و تجارت حرام است.
امام طبرانی از بریده با سند حسن (۴: ص۱۳۲)روایت کرده است که پیامبر خداج فرمود:
«من حبس العنب أيام القطاف حتى يبيعه من يهودي أو نصراني أو ممن يتخذه خمرا فقد تقحم النار على بصيرة». (۲۰: ص۲۹۴)
«کسیکه انگور را در وقت رسیدن وچیندن آن نگه دارد تا به یهودی یا نصرانی ویا به کسی بفروشد که قصد دارد از آن شراب بسازد، او خود را آگاهانه در آتش دوزخ انداخته است».
در بخش تحریم مواد مخدر با دلایل واضح ساحتیم که واژهء خمر از لحاظ شرعی شامل هر نوع مواد نشه آور است، وهر حکم و مجازاتیکه بر خمر مترتب می‌شود، مواد مخدر را نیز در بر میگیرد.
در حدیث‌های صحیح خرید و فروش خمر(شراب و آنچه در حکم آنست) حرام قرار داده شده است، واین حکم مواد مخدر را نیز در بر میگیرد؛ چون از لحاظ شرعی لفظ خمر شامل آن نیز می‌باشد. (۱۸: ص ۱۷۲۴)
۱- حدیث جابرس از رسول اللهج:
«إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ بَيْعَ الْخَمْرِ وَالْمَيْتَةِ وَالْخِنْزِيرِ وَالأَصْنَامِ....: «قاتل الله اليهود إن الله عز و جل لما حرم عليهم شحومها أجملوه ثم باعوه فأكلوا ثمنه». (۱۲: ص ۱۷۵، ۲۴: ص ۱۲۰۶)
«به تاکید خداوند فروش شراب لاشه مردار،خنزیر -خوک- و بت‌ها را حرام نموده است... خداوند یهود را هلاک کند، که چربى را بر ایشان حرام نمود سپس آن را فروختند و از پولش استفاده نمودند».
از بخش دوم این حدیث استفاده می‌شود که هر آنچیزیکه از دیدگاه اسلام حرام بوده باشد، استفاده از آن نیز حرام است
۲ - حدیث عبد الله بن عباس که با سند صحیح (۱۱: ص ۳۹۲) نقل شده، نیز دلیل بر حرمت تجارت و زراعت مواد مخدر مى‌باشد: «قال رسول الله ج: «لعن الله اليهود حرمت عليهم الشحوم فباعوها وأكلوا أثمانها وإن الله ﻷ إذا حرم أكل شيء حرم ثمنه». (۶: ص ۲۹۲)
«نفرین خدا باد بریهود که چربى را بر ایشان حرام نمود سپس آن را فروختند و از پولش استفاده نمودند به تاکید هرگاه خداوند چیزى را حرام نماید،پول آن را نیز حرام قرار مى‌دهد».
در بخش حکم شرعی مواد مخدر با دلایل واضح نمودیم که این مواد، و پولیکه از طریق زرع، تجارت و قاچاق آن بدست می‌آید، حرام و خبیث است، و طبق دلایل ذیل انفاق آن در راه خدا مانند صدقه کردن، و یا ادای فریضهء حج مورد پذیرش قرار نمیگیرد، و نه از این راه ثواب و پاداشی به انفاق کننده می‌رسد، ونه فرض از عهده آن ساقط می‌گردد:
۱- امام مسلم از ابو هریره روایت نموده است که پیامبر خداج فرمود: «أيُّهَا النَّاسُ إنَّ اللَّه طيِّبٌ لا يقْبلُ إلاَّ طيِّبا، وَإنَّ اللَّه أمَر المُؤمِنِينَ بِمَا أمَر بِهِ المُرْسلِين، فَقَال تَعَالى: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلرُّسُلُ كُلُواْ مِنَ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَٱعۡمَلُواْ صَٰلِحًاۖ﴾ وَقَال تَعالَى: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُلُواْ مِن طَيِّبَٰتِ مَا رَزَقۡنَٰكُمۡ﴾ ثُمَّ ذَكَرَ الرَّجُلَ يُطِيلُ السَّفَر أشْعَثَ أغْبر يمُدُّ يدَيْهِ إلَى السَّمَاءِ: يَاربِّ يَارَب،وَمَطْعَمُهُ حَرام، ومَشْرَبُه حرَام، ومَلْبسُهُ حرام، وغُذِيَ بِالْحَرامِ، فَأَنَّى يُسْتَجابُ لِذَلِكَ؟». (۲۳: ص ۷۰۲)
از ابو هریرهس مرویست که: رسول اللهج فرمود: «ای مردم! خداوند تعالی پاکیزه است و بجز پاکیزه را نمی پذیرد و خداوند مؤمنان را مانند فرستادگانش مأمور ساخته است.
خداوند تعالی فرمود: ای مؤمنان بخورید وبنوشید از چیزهای پاکیزه که بشما روزی داده‌ایم.
باز مردی را یاد نمود که سفرشرا دراز نموده غبار آلوده و پراکنده موی است و دست‌هایش را به آسمان بلند کرده می‌گوید: پروردگارم، پروردگارم، در حالیکه خوردنی‌اش حرام و آشامیدنی‌اش حرام بوده و پوشیدنی‌اش حرام بوده و به حرام تغذیه شده است، پس چگونه دعای همچو شخصی پذیرفته می‌شود».
۲- روایت طبرانی با سند صحیح (۲: ص ۴) از رسول اللهج: «إذا خرج الحاجُّ حاجًّا بنفقةٍ طيبةٍ ووضع رجلَه فى الغَرْزِ فنادى لبيك ناداه منادٍ من السماءِ لبيك وسعديك زادُك حلالٌ وراحلتُك حلالٌ وحجُّك مبرورٌ غيرُ مأزورٍ وإذا خرج بالنفقة الخبيثة فوضع رجلَه فى الغرز فنادى لبيك ناداه مَلَكٌ من السماءِ لا لبيك ولا سعديك زادُك حرامٌ ونفقتُك حرام وحجُّك غيرُ مبرورٍ». (۲۰: ص۲۵۱)
«هرگاه کسی با مال حرام بقصد زیارت خانه خدا وانجام حج راه افتاد، و پا در رکاب نهاده دعای ویژهء حج را خوانده گفت: خدایا! در خدمت تو حاضر و آماده ام. فرشته ای از آسمان او را ندا در دهد که: توشهء تو حرام است، ومصارف تو از راه حرام است؛ بناءٌ این بخدمت آمدن وسعادت خواستن تو قبول نیست، وحج تو مردود است».
حدیث ابوهریره این حقیقت را واضح نمود که هر نوع عبادتیکه از مال خبیث و حرام باشد، مورد پذیرش قرار نمیگیرد، و عبارت «وحجُّك غيرُ مبرورٍ» در حدیث دوم در بارهء اینکه: فریضهء حج باپول حرام از عهدهء انسان ساقط نمی‌شود، صراحت دارد.
خلاصهء این تحقیق وبررسی بطور نتیجه چنین ثبت می‌گردد:
۱- مخدر یا مخدرات از لحاظ مفهوم لغوی: وازهء عربی است که از کلمهء «خَدَرُ» گرفته شده به معنای: ضعف سستى، نرمی، ناتوانی و به معنای سردی نیز آمده است.
و اما از نظر شرعی واصطلاحی: هر مواد خام یا ساخته شده که داراى عناصر تحریک کننده یا تسکین دهنده که در غیر موارد طبى یا صنعتى بکار برده شود و مصرف آن‌ها باعث معتاد شدن ودگرگونی در سطح هوشیاری مغز شود. مثل حالت سرخوشی و لذت، خواب آلودگی و سستی. و ضررهایش بالاى فرد و جامعه چه از نگاه جسمى یا روحى ویا اجتماعى ظاهر گردد، مواد مخدر گفته مى‌شود.
۲- مسکرات مفهوم شاملتری نسبت به مواد مخدر دارد که همه چیزهای نشه آور را اعم از مایعات وجامدات دربر میگیرد، ولی مخدرات از دیدگاه فقها تنها به مسکرات جامد چون چرس، افیون و... اطلاق می‌گردد.
۳- مواد مخدر و نشه آور باهمه انواع و اقسامش ضررهاى جسمی، روانی، جانى، مالى، اجتماعى و اخلاقى را در پى دارد؛ بنا براین تردیدى در این نیست که مصرف این گونه مواد بهر شکلی و بهر صورتی باشد - اعم از خوردن، نوشیدن، بلعیدن، بوییدن و یا تزریق- حرام است.
۴- آیات و احادثیکه در بارهء حرمت شراب وارد شده، این تحریم بدون شک شامل همه انواع مواد مخدر است؛ زیرا واژهء «خمر» از نظر شرعی هر چیز نشه آور را- چه جامد و مایع- در بر میگیرد.
۵- زراعت حشیش،تنباکو و خشخاش به قصد استخراج مواد مخدر براى مصرف و تجارت روی هر انگیزه‌ای بوده باشد، حرام است.
۶- در حدیث‌های صحیح خرید و فروش خمر(شراب و آنچه در حکم آنست) حرام قرار داده شده، واین حکم مواد مخدر را نیز در بر میگیرد؛ چون از لحاظ شرعی لفظ خمر شامل آن نیز می‌باشد. و همچنان از حدیث‌های صحیح استفاده می‌شود که هر آنچیزیکه از دیدگاه اسلام حرام بوده باشد، خرید و فروش آن نیز حرام است.
۷- چون پولیکه از طریق زرع، تجارت و قاچاق مواد مخدر بدست می‌آید، حرام و خبیث است، و بر مبنای احادیث صحیح انفاق آن در راه خدا مانند صدقه کردن، ویا ادای فریضهء حج مورد پذیرش قرار نمیگیرد، و نه از این راه ثواب و پاداشی به انفاق کننده می‌رسد، ونه فرض از عهدهء آن ساقط می‌گردد.
۱- قرآن کریم.
۲- ابن باز، عبد العزیز بن عبد الله. التحقیق والإیضاح، نشر شبكة الإسلام الیوم (ب ت).
۳- ابن تیمیه، شیخ الاسلام احمد بن عبد الحلیم. مجموع الفتاوى ج۳۴، مجمع الملک فهد، مدینه منوره ۱۹۹۵م.
۴- ابن حجر، حافظ احمد بن علی ابو الفضل. بلوغ المرام فی أحادیث الأحکام، دار الهلال- بیروت (ب ت).
۵- ابن حجر، حافظ احمد بن علی. فتح الباری شرح صحیح البخاری ج۱۰، دار الفکر، بیروت (ب ت).
۶- ابن حنبل: أحمد بن محمد أبو عبدالله شیبانی. المسند ج۱، : مؤسسة قرطبه – قاهره (ب ت).
۷- ابن عابدین، محمد امین. رد المحتار على الدر المختار ج۴، سعید کمپنی، کرا چی(ب ت).
۸- ابن قیم، محمد بن أبى بکر أیوب الزرعی أبو عبد الله. زاد المعاد فی هدی خیر العباد ج۴، مؤسسه الرساله - مكتبة المنار الإسلامية - بیروت – کویت چاپ چهاردهم ۱۴۰۷هـ.
۹- ابن منظور، محمد بن مکرم الأفریقی المصری. لسان العرب ج ۴، دار صادر – بیروت چاپ اول (ب ت).
۱۰- البانی، شیخ محمد ناصر الدین. صحیح سنن ترمذی ج۲، المکتب الاسلامی، بیروت چاپ اول ۱۴۰۸هـ.
۱۱- أرنؤوط، شعیب. التعلیق على مسند أحمد ج۱، مؤسسه قرطبه – قاهره (ب ت).
۱۲- بخارى، محمد بن اسماعیل.الجامع الصحیح المختصر ج۱، دار ابن کثیر، الیمامه – بیروت چاپ سوم ۱۴۰۷ - ۱۹۸۷
۱۳- بخارى، محمد بن اسماعیل.الجامع الصحیح المختصر ج۲، دار ابن کثیر، الیمامه – بیروت چاپ سوم ۱۴۰۷ - ۱۹۸۷
۱۴- بخارى، محمد بن اسماعیل.الجامع الصحیح المختصر ج۱۵، دار ابن کثیر، الیمامه – بیروت چاپ سوم ۱۴۰۷ - ۱۹۸۷
۱۵- ترمذی، ابو عیسى محمد بن عیسی.الجامع السنن ج۴، دار الکتب العلمیه، بیروت (ب ت).
۱۶- ترمذی، ابو عیسى محمد بن عیسی.الجامع السنن ج۵، دار الکتب العلمیه، بیروت (ب ت).
۱۷- الجامعة الإسلامية، مجله البحوث الاسلامية عدد ۱۲/۸۷ سال۱۴۰۵هـ
۱۸- سید: سابق. فقه السنة ج۳، ترجمه دکتر محمود ابراهیم، انتشارات محمدی، تبریز، چاپ اول ۱۳۷۱ش.
۱۹- سید، سابق. فقه السنة ج ۲، دار الفتح، قاهره، چاپ اول ۱۴۱۸هـ.
۲۰- طبرانی، أبو القاسم سلیمان بن أحمد. المعجم الأوسط ج۵، دار الحرمین - قاهره، ۱۴۱۵
۲۱- مطیع: قریب الله. حکم مخدرات در اسلام، www.aqeedeh.com
۲۲- نووی، ابو زکریا محی الدین بن شرف. المجموع شرح المهذب ج۳، دار الفکر- بیروت (ب ت).
۲۳- نیشاپوری، مسلم بن حجاج قشیری. الصحیح ج۲، دار الحدیث، قاهره۱۹۹۱م.
۲۴- نیشاپوری، مسلم بن حجاج قشیری. الصحیح ج۳، دار الحدیث، قاهره۱۹۹۱م
۲۵- http://www.bashgah.net
۲۶- http://fa.wikipedia.org/wiki