پنجاه سئوال و جوابِ علوم قرآنی
مؤلفان:
محی الدین مستو – نهاد درویش
مترجم:
عبدالعزیز سلیمی
پیامبر خداص می‌فرمایند:
«خَيْرُكُمْ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ وَعَلَّمَهُ»
«بهترین شما کسی است که قرآن را خود بیاموزد و به دیگران نیز یاد دهد»
تو همی دانی که آیین تو چیست؟
زیر گردون سرّ تمکین تو چیست؟
آن کتاب زنده قرآن حکیم
حکمت او لایزال است و قدیم
نسخۀ اسرار تکوین حیات
بی‌ثبات، از قوتش گیرد ثبات
حرف او را ریب نی تبدیل نی
آیه‌اش شرمنده‌ی تأویل نی
گر تو می‌خواهی مسلمان زیستن
نیست ممکن جز به قرآن زیستن
اقبال لاهوری
ایجاد و تقویت ارتباط با قرآن و سیر در بوستان سرسبز و با برکت سنت رسول خداص بهر صورت و روشی تلاشی است مبارک، و روشنی بخش بیش از پیش, به رهروان راه انبیاء علیهم الصلاة والسلام.
قرآن به عنوان آخرین و پایدارترین پیام پیام‌آوران نور و سعادت و داعیان دعوت حق و روشنایی‌بخش راه بشریت در همه زمان‌ها و مکان‌ها، همچون خورشیدی تابان درخشیده و خواهد درخشید، و با شفابخشی به سینه‌های شفا نایافته از نسخه‌های ناشیانه و ناآشنا به ارزشهای آزادیبخش حرکت و حیات نوی را در انسان به وجود خواهد آورد، و پس از شبهای سیاه سرگردانی و سرخوردگی و سرسپردگی به این و آن، طلوع فجر جدیدی را به ارمغان خواهد آورد.
و در تلاطم تاریکی‌زا و تنش آفرین, تبعیت از تصورات تباه تابعان زر و زور و تزویر, نور فرقان قرآن تاریکی‌ها را در نور دیده، و با علّم‌نمودن علم‌گزینی و عمل‌گرایی به جنگ با اندیشه‌ها و آرمان‌های بیگانه با ساختار و سرشت بشری خواهد شتافت، و جویندگان طلای تقوی را سوار بر کشتی «ایمان» و با بادبان «عمل صالح» و سکان «توحید» به سوی سربلندی دنیا و سعادت عقبی به حرکت درخواهد آورد.
هدیۀ کوچکی که فرا روی شما عاشقان به علوم و معارف قرآن قرار دارد، برگردانده از متن عربی حدود پنجاه صفحه از مجموعۀ سؤال و جواب‌های مربوط به تعالیم دینی است که توسط محی الدین مستو و نهاد درویش تهیه شده است.
هرچند اصل آن بر روی صفحات کارت مانند چاپ شده، اما در راستای رعایت احترام افزونتر به آیات و احادیث مندرج در آنها، چاپ به این صورت اولی تشخیص داده شد.
هرچند تلاش اندکی است، اما اجر افزون را از خداوند منان خواستارم و امیدوارم مورد استفاده دوستان دین قرار گیرد.
روانسر: عبدالعزیز سلیمی
۳۰ / ۴ / ۷۶
۱- معنی لغوی کلمۀ قرآن چیست؟
۲- معنی اصطلاحی کلمۀ قرآن چیست؟
۳- چرا خداوند قرآن را بر پیامبر گرامی حضرت محمدص نازل فرمود؟
۴- از چه زمانی نزول قرآن شروع شد؟ و کی پایان یافت؟
۵- مهمترین حکمت‌های نازل‌شدن تدریجی قرآن را ذکر کنید؟
۱- مصدر هم‌ردیف قرائت است، و اسم گردیده برای کتابی که از جانب خداوند بر پیامبرص نازل گردیده است.
۲- کلماتی که بر پیامبر ص در قرآن نازل گردیده و به صورت یقینی در اختیار ماست، کتابی که قرائت و تدبر در آن عبادت بوده و دارای اجر و پاداش می‌باشد.
۳- به خاطر هدایت فرد و ادارۀ امور اجتماع و معجزۀ همیشگی برای پیامبرص.
۴- از زمان مبعث و شروع مأموریت اوص تا روزهای آخر حیات مبارک ایشان.
۵- سهولت حفظ و عمل، حرکت گام به گام در برداشتن امور جاهلی، تقویت قلب پیامبرص.
۱- معجزه یعنی چه؟
۲- چرا نوع معجزۀ هریک از پیامبران از اموری بوده که مردم بیشتر به آن اهمیت می‌داده‌اند؟
۳- به چه دلیل مردم عرب پیش از اسلام به فصاحت و قوت بیان شهرت یافته بودند؟
۴- در رابطه با پیشنهاد آوردن سوره‌ها و آیات از طرف مشرکین، قرآن چه مراحلی را پیموده است؟
۵- اعجاز موضوعی قرآن که بر دو بخش تقسیم می‌شوند کدامند؟
۱- کاری است خارق العاده که پیامبر ص به خاطر اعجاز و اثبات رسالتش برای دیگران، آن را از جانب خداوند انجام می‌دهد.
۲- برای این که در ارتباط با کاری که با آن آشنائی دارند، اعجاز صورت گیرد.
۳- به دلیل، شب شعرها، کنفرانس‌های متعدد ادبی، معلقات هفتگانۀ مشهور، تعداد شعر و شعرا.
۴- از آنها خواست، مشابه قرآن، یا ده سوره و حتی یک سوره از آن را بیاورند.
۵- الف: اعجاز قانونگذاری. ب: اعجاز علمی.
۱- اولین آیه‌ای که نازل گردید کدام است؟
۲- آخرین آیات نازل شده کدامند؟
۳- آیا هریک از آیات قرآن دارای سبب نزولی هستند؟
۴- فائده آگاهی از «اسباب نزول» چیست؟
۵- سبب نزول آیۀ ﴿۞إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ...﴾ چیست؟ [البقرة: ۱۵۸].
۱- از آیۀ ﴿ٱقۡرَأۡ بِٱسۡمِ رَبِّكَ ٱلَّذِي خَلَقَ ١﴾ تا آخر آیۀ ﴿عَلَّمَ ٱلۡإِنسَٰنَ مَا لَمۡ يَعۡلَمۡ ٥﴾ [العلق: ۱-۵] «بخوان به نام پروردگارت که آفرید. و به انسان آنچه را نمی‌دانست یاد داد».
۲- ﴿وَٱتَّقُواْ يَوۡمٗا تُرۡجَعُونَ فِيهِ إِلَى ٱللَّهِۖ ثُمَّ تُوَفَّىٰ كُلُّ نَفۡسٖ مَّا كَسَبَتۡ وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ ٢٨١﴾ [البقرة: ۲۸۱] «و از روزی بترسید که در آن به سوی الله بازگردانده می شوید و سپس نتیجه ی عمل هر شخصی بطور کامل به او داده می شود و به هیچکس ستم نمی-گردد».
۳- خیر، بسیاری از آیات دارای شأن نزول نیستند.
۴- در راستای «فهم و تفسیر» قرآن از آن بهره‌گیری می‌شود.
۵- خودداری مسلمانان از سعی میان «صفا و مروه» به خاطر وجود بت, که در زمان جاهلیت در آنجا قرار داده بودند.
۱- رسول گرامی ص می‌فرمایند: قرآن بر «سبعة أحرف» نازل گردیده، به چه معنی است؟
۲- تفاوت میان آیات «مکی» و آیات «مدنی» در قرآن چیست؟
۳- معرفت «مکی و مدنی» چه سودی را در بر دارد؟
۴- در زمان رسول خدا ص قرآن چگونه جمع‌آوری می‌گردید؟
۵- آیه‌ای که شدت علاقۀ رسول گرامی ص را بر تبلیغ و اظهار قرآن بیان می‌کند، کدام است؟
۱- قرآن براساس، هفت لغت و لهجۀ مردم عرب به خاطر سهولت در فهم و یادگیری نازل گردیده است.
۲- «مکی» آیاتی هستند که پیش از هجرت و «مدنی» آیاتی که پس از هجرت نازل گردیده‌اند، پس تفاوت زمانی است نه مکانی.
۳- زمان نزول «نص» را مشخص نموده، و سبب آگاهی از ناسخ و منسوخ و... می‌شود.
۴- به دو صورت، الف: حفظ و نگاهداری ذهنی و قلب. ب: نوشتن آیات بر اشیا متفرق.
۵- ﴿لَا تُحَرِّكۡ بِهِۦ لِسَانَكَ لِتَعۡجَلَ بِهِۦٓ ١٦ إِنَّ عَلَيۡنَا جَمۡعَهُۥ وَقُرۡءَانَهُۥ ١٧﴾ [القیامة: ۱۶-۱۷] «زبانت رابه خاطرعجله برای خواندن قرآن حرکت مده, چرا که جمع کردن وخواندن آن برعهده ماست».
۱- یاران رسول خدا ص آیات قرآن را بر روی چه چیزهایی می‌نوشتند؟
۲- چرا در زمان رسول خدا ص قرآن در یک مصحف جمع‌آوری نشد؟
۳- در جنگ «یمامه» چه تعداد از حافظان قرآن به شهادت رسیدند، و مشهورترین آنها چه کسی بود؟
۴- پس از به شهادت‌رسیدن آن تعداد از حافظان قرآن حضرت عمرس چه پیشنهادی را با حضرت ابوبکرس در میان نهاد؟
۵- چه کسی پیشنهاد جمع‌آوری قرآن را با حضرت ابوبکرس در میان نهاد، و دارای چه ویژگی‌هایی بود؟
۱- برگ درخت خرما، تخته سنگ‌های نازک، پوست، استخوان.
۲- زیرا در زمان حیات او و به خاطر احتمال نسخ‌شدن بعضی از آیات، نیازی به این کار نداشتند.
۳- ۷۰ نفر، و بارزترین آنها «سالم مولی ابی حذیفه» بود.
۴- پیشنهاد او در مورد جمع‌آوری قرآن در یک مصحف بود.
۵- زید بن ثابتس، و ویژگی‌های او عبارت بودند از: عقل و زیرکی فراوان، حافظ قرآن.
۱- در مورد جمع‌آوری قرآن، زید بن ثابتس چه روشی را وضع کرد؟
۲- نظر حضرت علیس در مورد جمع‌آوری قرآن توسط حضرت ابوبکرس چه بود؟
۳- چه اسبابی باعث شدند تا حضرت عثمانس چند نسخه از قرآن را کتابت نمایند؟
۴- اعضای هیئت جمع‌آوری نسخه‌های قرآن در زمان حضرت عثمانس چه کسانی بودند؟
۵- این سخن حضرت عثمانس را تکمیل کنید. «هرگاه با زید بن ثابت در موردی اختلاف نظر داشتید...»؟
۱- اول: اساس قراردادن آیاتی که در حضور رسول خدا ص کتابت شده. دوم: آیاتی که حافظان قرآن آن را از بر دارند.
۲- «بزرگترین پاداش را ابوبکرس به خاطر جمع‌آوری مصاحف دارند، رحمت خداوند بر ابوبکرس، او نخستین کسی بود که قرآن را جمع‌آوری نمود».
۳- به خاطر گسترش سرزمین‌های اسلامی و اختلاف در حروف و قرائتها.
۴- زید بن ثابت، عبدالله بن زبیر، سعید بن عاص، عبدالرحمن بن حارث بن هشامش.
۵- «... آن را براساس لهجۀ قریش بنویسید! زیرا، در اصل قرآن با لهجۀ آنها نازل گردیده است».
۱- در زمان حضرت عثمانس چه تعداد از قرآن نوشته شد، و سرنوشت آنها به کجا کشیده شد؟
۲- «رسم عثمانی» یعنی چه؟
۳- آیا می‌شود قرآنها را در این زمان با رسم الخط معروف امروزی نوشت؟
۴- تعداد آیات و کلمات قرآن را ذکر کنید؟
۵- سوره یعنی چه؟ و قرآن دارای چند سوره است؟
۱- هفت مصحف، و با گذشت زمان در اثر سوختن یا غرق‌شدن در دریا نابود شدند.
۲- شیوه‌ای از کتابت است که همۀ قرائتها و لهجه‌های مختلف قرآن را شامل می‌شود، و چون در زمان حضرت عثمانس نوشته شده، به «رسم عثمانی» شهرت یافته است.
۳- به خاطر حفظ اجماع صحابه، و عدم دگرگونی خط و املإ، در اثر دگرگونی وضع مردم، جایز نیست.
۴- تعداد آیات قرآن «۶۶۱۶» و کلمات آن «۷۷۹۳۴» می‌باشد.
۵- سوره یعنی «قدر و منزلت» و قرآن دارای «۱۱۴» سوره است.
۱- ترتیب سوره‌های قرآن از جانب خداوند و پیامبرص است یا نظر و اجماع صحابه؟
۲- به چه دلیل ترتیب قرارگرفتن سوره‌های قرآن به وسیلۀ وحی صورت گرفته است؟
۳- چگونه قرآن در طول تاریخ به صورت قطعی و تواتر بدست ما رسیده است؟
۴- به نظر شما پیشرفت صنعت چاپ, چه نقشی در مصونیت قرآن دارد؟
۵- آیا، تعداد حافظان قرآن با گذشت زمان بیشتر شده یا خیر؟ و نشانۀ چیست؟
۱- همچون ترتیب آیات به توجیه رسول گرامی ص صورت گرفته است.
۲- سخن حضرت جبرئیل÷ است که پس از آوردن آیۀ ﴿وَٱتَّقُواْ يَوۡمٗا تُرۡجَعُونَ فِيهِ إِلَى ٱللَّهِۖ...﴾ فرمود: آن را بعد از آیۀ «۲۸۰» سورۀ بقره قرار بده.
۳- از نظر «حفظ و کتابت» به صورت اجماع و گروهی مصون مانده است.
۴- چاپ میلیونی و توزیع در همۀ ممالک عالم.
۵- بله! تعداد حافظان قرآن به هزاران نفر رسیده و نشانۀ وعدۀ خداوندی است که می‌فرماید: ﴿إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا ٱلذِّكۡرَ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ ٩﴾ [الحجر: ۹] «بی‌گمان ما قرآن را نازل کرده‌ایم و به‌طور قطع خود نگهبان آن هستیم».
۱- معنی اصطلاحی «علم قرائتها» چیست؟
۲- تفاوت میان قرائتهای هفتگانه و سه‌گانه در چیست؟
۳- نام سه نفر از قراء مشهور را ذکر کنید؟
۴- قرائت اهل شام و قرائت اهل مغرب یعنی چه؟
۵- فایدۀ تفاوت قرائتها چیست؟
۱- روشی است در قرائت که یکی از پیشوایان «علم قرائت» برخلاف دیگر قراء از آن پیروی می‌کند.
۲- قرائتهای هفتگانه، متواتر و مطمئن هستند، برخلاف قرائتهای سه‌گانه.
۳- عبدالله بن عامر، عبدالله بن کثیر، عاصم بن ابی النجود.
۴- قرائت اهل شام براساس روش، حفص از عاصم، و قرائت اهل مغرب روش، ورش از نافع است.
۵- آسان‌گیری بر امت اسلامی.
۱- هدف از علم «تفسیر قرآن» چیست؟
۲- از میان تفسیرهای مشهور پنج عدد از آنها را نام ببرید؟
۳- در میان صحابهس کدامیک بیشتر به توانایی در تفسیر قرآن شهرت داشت؟
۴- انواع روش تفسیر قرآن را ذکر کنید؟
۵- تفسیری را که به روش تفسیر به مأثور چاپ شده نام ببرید؟
۱- فهم و تدبر قرآن.
۲- تفسیر طبری، ابن کثیر، المنار، فی ظلال القرآن، المنیر.
۳- عبدالله بن عباسس.
۴- الف: تفسیر به مأثور. ب: تفسیر به رأی. ج: تفسیر اشاری. د: تفسیر قرآن به قرآن. هـ: تفسیر موضوعی.
۵- الدر المنثور: سیوطی.
۱- چهار اسم از اسم‌های قرآن را نام ببرید؟
۲- اولین و برترین حافظ و مفسر قرآن چه کسی بود؟
۳- چه کسی برای اولین بار کلمات قرآن را نقطه‌گذاری کرد؟
۴- آیا می‌شود بجای بیان آیه تنها معنی آن را ذکر کرد؟
۵- چه کسی برای آخرین بار مصحف حضرت عثمانس را که در شام بود دیده و ویژگی‌های آن را ذکر نموده است؟
۱- فرقان – کتاب – ذکر – تنزیل.
۲- حضرت محمد بن عبدالله پیامبر گرامی اسلام ص.
۳- ابوالأسود دؤلی.
۴- صحیح نیست! زیرا کلمات و آیات قرآن وحی هستند، باید عین آن را ذکر کرد.
۵- حافظ ابن کثیر که در سال «۷۷۱» هجری ـ درگذشته، در کتاب «فضائل القرآن» راجع به آن سخن گفته است.
۱- آیا جایز است قرآن را به زبان‌های دیگر به صورت ترجمه کلمه به کلمه معنی کرد؟
۲- چگونه هدایت قرآن را برای مردم غیر عرب تبلیغ کنیم؟
۳- فضل و حق قرآن بر زبان عربی چیست؟
۴- آیا می‌شود در نماز به جای قرآن، معنی آن را قرائت نمود؟ چرا؟
۵- اصطلاح «محکم» در قرآن یعنی چه؟
۱- جایز نیست! زیرا سبب نارسایی معنی آیه می‌گردد.
۲- به وسیلۀ ترجمه و تفسیر مفاهیم قرآن.
۳- ایجاد وحدت و هماهنگی میان لهجه‌های مختلف، و انتشار در میان ملت‌های جهان به صورتی که زبان عرب را به صورت زبان جهانی مطرح نموده است.
۴- فقها بر جایزنبودنش اتفاق‌نظر دارند، زیرا قرآن به حساب نمی‌آید.
۵- به آیه‌ای گفته می‌شود که رسایی آن بر معنی ترجیح داده شود، و عبارت است از «نص و ظاهر».
۱- اصطلاح «متشابه» در قرآن یعنی چه؟
۲- آیا بیشتر قرآن «محکم» یا متشابه است؟
۳- حکمت وجود «متشابه» در قرآن چیست؟
۴- برای هریک از دو اصطلاح «محکم و متشابه» مثالی را ذکر کنید؟
۵- آنان که از نظر فکری و قلبی مریض و منحرف هستند،دنبال چه چیزی می‌افتند؟
۱- آیه‌ای است که رسایی آن بر معنی بخصوص در اولویت و ترجیح قرار نداشته باشد، و اقسامش عبارتند از: «مجمل، مأوّل، مشکل».
۲- بیشتر آیات قرآن محکم است و تنها تعداد اندکی از آن متشابه است.
۳- آزمایش و امتحان، و ایجاد انگیزه برای تلاش در جهت فهم هرچه بیشتر قرآن.
۴- مثال محکم مانند ﴿أَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ﴾ و مثال متشابه مانند: ﴿يَدُ ٱللَّهِ فَوۡقَ أَيۡدِيهِمۡۚ﴾.
۵- با هدف ایجاد فتنه و تاویل نادرست، دنبال متشابهات می‌افتند.
۱- «راسخون در علم» یعنی چه؟ و نظرشان در مورد متشابه چیست؟
۲- آیا الفبای اوایل بعضی از سوره‌ها جزو متشابهات هستند یا نه؟ چگونه؟
۳- حکمت الفای اوایل بعضی از سوره‌ها چیست؟
۴- تعداد حروف اوایل, در سوره‌های قرآن چند حرف است؟
۵- دقیق‌ترین چاپ قرآن کدام است؟
۱- یعنی محققین و جستجوگران در علوم و معرفت، و راجع به متشابه می‌گویند: «به آنها ایمان داریم، همه‌اش از طرف خداوند است».
۲- بله متشابه اند و تشابه آنها در ارتباط با الفاظ آنهاست.
۳- «اعجاز» خواستن از دیگران برای آوردن مانند قرآن، و این که قرآن از این حروف به وجود آمده است.
۴- با حروف تکراری «۲۹» و بدون تکرار چهارده حرف هستند.
۵- قرآنی که در چاپخانۀ مجمع مدینه منوره چاپ شده است.
۱- سالم‌ترین روش تفسیر قرآن کدام است؟
۲- این دعای رسول گرامیص را برای عبدالله بن عباسب تکمیل کنید: «اللَّهُمَّ فَقِّهْهُ فِي الدِّينِ...».
۳- وقتی از حضرت ابوبکرس راجع به تفسیر کلمه‌ای از قرآن سؤال شد، چی فرمودند؟
۴- آیا می‌دانید کدام کلمه در قرآن است که خود به تنهایی آیه‌ای است؟
۵- سه اسم دیگر را برای سورۀ فاتحه نام ببرید؟
۱- تفسیر قرآن به وسیلۀ قرآن و پس از آن توسط سنت است.
۲- «...وَعَلِّمْهُ التَّأْوِيلَ».
۳- اگر قرآن را بدون آگاهی معنی کنم، کدام آسمان بر من سایه خواهد افکند و کدام زمین مرا بر پشت خود حمل خواهد کرد».
۴- ﴿مُدۡهَآمَّتَانِ ٦٤﴾ [الرحمن: ۶۴]. «هردو (باغ) خرم و سرسبزند».
۵- ام الکتاب، الحمد، الصلاة.
۱- تعداد کلمات و حروف سورۀ فاتحه چند عدد است؟
۲- ﴿ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ ٦﴾ یعنی چه؟
۳- ﴿ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ﴾ یعنی چه؟
۴- بعد از قرائت فاتحه در نماز گفتن چه چیزی مستحب است؟ و معنی آن چیست؟
۵- این فرمودۀ رسول خدا ص که «الْحَمْدُ لِلَّهِ سَبْعَ الْمَثَانِي» است, چه چیزی را می‌رساند؟
۱- بیست و پنج کلمه و یکصد و سیزده حرف.
۲- راه روشنی که کجی و بیراهه رفتن در آن نیست، و مقصود از آن پیروی از خدا و رسول اوست.
۳- یهود و همۀ ملت‌هایی که دارای افکار «نژادپرستی و آشوب‌طلبی» هستند.
۴- آمین یعنی، خدایا بپذیر.
۵- این که تعداد آیات سورۀ حمد, هفت آیه است.
۱- چرا بر سورۀ «بقره» این نام نهاده شده است؟
۲- با برکت‌ترین آیه قرآن کدام است و آثارش چیست؟
۳- صورت اعجاز در آیۀ «دین» که طولانی‌ترین آیۀ قرآن است در چیست؟
۴- منظور از «کَفَتَاهُ» - او را کفایت می‌نمایند – در این فرمودۀ رسول خدا ص چیست؟
«هرکسی دو آیه آخر سورۀ بقره را شب هنگام قرائت کند، او را کفایت می‌نماید».
۵- آیۀ «مباهله» در کدام آیۀ سوره آل عمران است؟ و در ارتباط با چه کسانی نازل گردیده است؟
۱- به خاطر وجود «حکایت گاو» که از بنی اسرائیل خواسته شده بود آن را ذبح نمایند، در این سوره می‌باشد.
۲- «آیة الکرسی» که با این جمله شروع می‌شود: ﴿ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُۚ﴾ [البقرة: ۲۵۵] «الله؛ آن ذاتی که هیچ معبود برحقی جز او وجود ندارد؛ همیشه زنده ای است که اداره و تدبیر تمام هستی را در دست دارد» و اثر آن حفظ انسان از انحراف و بیراهه رفتن است.
۳- تشریع و قانونگذاری همراه با اعجاز لغوی.
۴- یعنی چنانچه آن را مبنای اعتقاد و عمل قرار دهد.
۵- ﴿فَمَنۡ حَآجَّكَ فِيهِ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَكَ مِنَ ٱلۡعِلۡمِ فَقُلۡ تَعَالَوۡاْ نَدۡعُ أَبۡنَآءَنَا وَأَبۡنَآءَكُمۡ وَنِسَآءَنَا وَنِسَآءَكُمۡ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَكُمۡ ثُمَّ نَبۡتَهِلۡ فَنَجۡعَل لَّعۡنَتَ ٱللَّهِ عَلَى ٱلۡكَٰذِبِينَ ٦١﴾ [آل عمران: ۶۱]. «بنابراین به کسی که با وجودِ آگاهی ات (از چگونگی آفرینش عیسی÷) درباره ی این موضوع با تو مجادله می کند، بگو: بیایید ما و شما، فرزندان و زنانمان را به مباهله فرا بخوانیم و خودمان هم وارد مباهله شویم و نفرین الله را برای دروغگویان درخواست کنیم».
در ارتباط با «هیئت نجران» نازل گردیده است.
۱- کدام بانو بود که «حمل» خود را نذر خدمت به دین خدا کرد؟ و «محرّرّاً» یعنی چه؟
۲- چه کسی سرپرستی و یاری حضرت مریم علیها السلام را بر عهده گرفت، و چرا خداوند او را برگزید؟
۳- صورت مشابه میان حضرت عیسی و آدم علیهما السلام ـ در این آیه چیست؟ ﴿إِنَّ مَثَلَ عِيسَىٰ عِندَ ٱللَّهِ كَمَثَلِ ءَادَمَۖ﴾ [آل عمران: ۵۹] «همانا آفرینش عیسی برای الله همانند آفرینش آدم بود» حضرت ابراهیم÷ یهودی بود یا مسیحی؟
۵- ویژگی ملت حضرت ابراهیم÷ چیست؟
۱- زن «عمران» مادر حضرت مریم علیها السلام مقصود (حنه دختر فاقوذ) است.
۲- حضرت زکریا÷، چون پیامبر و معصوم و شوهر خاله حضرت مریم علیها السلام بود.
۳- «قدرت» خداوند بر این که حضرت آدم÷ را بدون آن که پدر و مادری داشته باشد خلق نمود، و همچنین حضرت عیسی÷ را، بدون آن که دارای پدر باشد.
۴- ﴿مَا كَانَ إِبۡرَٰهِيمُ يَهُودِيّٗا وَلَا نَصۡرَانِيّٗا﴾ «ابراهیم÷ نه یهودی بود و نه نصرانی» به دلیل این که تورات و انجیل برای موسی و عیسی ـ علیهما السلام مدتها پس از حضرت ابراهیم÷ نازل گردیده اند.
۵- پیروی از توحید خالص و فرمانبرداری تنها از خداوند.
۱- اولین خانه و مسجدی که برای عبادت تعیین گردیده کدام است؟ و به چه دلیل؟
۲- «غلول» یعنی چه؟ چرا پیامبر ص از آن مصون ماند؟ و به چه دلیل؟
۳- چرا مجازات «غال» (سرقت غنیمت پیش از تقسیم) آن است که روز قیامت آن را تهیه کند؟
۴- حکمت درآمدن سوره‌ای برای تنظیم امور مربوط به زنان چیست؟
۵- «علمی» که هدف و فائدۀ آن امکان تقسیم ارث در میان ورثه است، کدام علم است؟
۱- مسجد الحرام «کعبه» به دلیل این که می‌فرماید: ﴿إِنَّ أَوَّلَ بَيۡتٖ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكٗا وَهُدٗى لِّلۡعَٰلَمِينَ ٩٦﴾ [آل عمران: ۹۶] «نخستین خانه‌ای که برای (عبادتِ) مردم مقرر شد، همان است که در مکه قرار دارد و مایه‌ی برکت و هدایت جهانیان است».
۲- دزدیدن غنیمت پیش از آن که تقسیم شود، پیامبرص از آن مصون مانده، زیرا این کار خیانت است، و دلیل این آیه است که می‌فرماید: ﴿وَمَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَن يَغُلَّۚ﴾ [آل عمران: ۱۶۱]. «از هیچ پیامبری خیانت سر نمی‌زند».
۳- تا مجازات از نوع عمل و جرم باشد.
۴- به خاطر رعایت حق زنان و رفع ظلم از آنها.
۵- علم فرائض یا «مواریث».
۱- برای ازدواج با بیش از یک زن خداوند چه شرطی را قرار داده است؟
۲- «کلاله» یعنی چه؟ و در کدام آیه سورۀ نساء قرار دارد؟
۳- کدام پیمان است که انسان مکلف به وفای آن می‌باشد؟ و به چه صورت بیشتر مطلوب است؟
۴- چرا سورۀ «مائده» به این اسم نامگذاری شده است؟
۵- آیا شستن هردو پا در وضو واجب است یا خیر؟ به چه دلیل؟
۱- «عدالت و مساوات» ﴿فَإِنۡ خِفۡتُمۡ أَلَّا تَعۡدِلُواْ فَوَٰحِدَةً﴾ [النساء: ۳]. «اگر می ترسید که نتوانید به عدالت رفتار نمایید، پس به یک زن یا کنیزانی که مال شما هستند، بسنده کنید».
۲- مرده‌ای که از او پدر و فرزندی بر جای نمانده باشد، در آیۀ شماره (۱۲ سورۀ نساء) آمده است.
۳- پیمان «ایمان» و عمل به مسئولیت‌های آن.
۴- زیرا این آیه در آن قرار دارد. ﴿ٱللَّهُمَّ رَبَّنَآ أَنزِلۡ عَلَيۡنَا مَآئِدَةٗ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ﴾ [المائدة: ۱۱۴] «عیسی پسر مریم (چنین) گفت: «پروردگارا! برای ما سفره ای از آسمان بفرست».
۵- به دو دلیل واجب است، اول: «ارجلَکم» که منصوب و عطف بر وجه است. دوم: سنت عملی رسول اللهص.
۱- چرا خداوند مؤمنین را از سؤال‌کردن زیاد در زمان رسول خدا ص برحذر داشته است؟
۲- در آیۀ ﴿مَا جَعَلَ ٱللَّهُ مِنۢ بَحِيرَةٖ﴾ کلمۀ ﴿بَحِيرَةٖ﴾ یعنی چه؟
۳- «حواریون» چه کسانی بودند؟ و چرا به این اسم نامگذاری شده‌اند؟
۴- آیا می‌شود پیامبری از جنس ملائک باشد یا نه؟ به چه دلیل؟
۵- سبب نزول آیۀ ﴿وَلَا تَطۡرُدِ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ رَبَّهُم بِٱلۡغَدَوٰةِ وَٱلۡعَشِيِّ﴾ [الأنعام: ۵۲] «کسانی را که صبح و شام پروردگارشان را می خوانند و خشنودی او را می خواهند، از خود دور مکن» چیست؟
۱- سؤال زیاد زمانی که قرآن همچنان نازل می‌گردد، بدون جهت بود.
۲- «بحیره» شتری است که پنج بار وضع حمل نموده باشد، مردم جاهل گوشش را پاره نموده و به احترام خدایان از آن استفاده نمی‌کردند.
۳- حواریون پیروان حضرت عیسی÷ و علت اسم‌گذاریشان آن بوده که لباس سفید می‌پوشیدند.
۴- خیر! زیرا ملائک با انسان دو جنس متفاوت هستند، چنانچه ملائک می‌آمدند اسباب عذاب زودتر فراهم می‌گردید [الأنعام: ۸].
۵- اشراف مشرکین خواستار آن بودند که اگر رسول خداص مسلمانان مستضعف مانند: صهیب و عمار و بلالش را از خود براند، با او نشسته و به سخنانش گوش فرا خواهند داد.
۱- مرگ صغری و مرگ کبری کدامند؟ و دلیل آنها در قرآن چیست؟
۲- اسم پدر حضرت ابراهیم÷ «تارخ» یا «آذر»؟
۳- چرا حضرت ابراهیم÷ را «ابوالأنبیاء» پدر پیامبران می‌نامند؟
۴- چرا خداوند بهشت را «دارالسلام» نامیده است؟ ﴿۞لَهُمۡ دَارُ ٱلسَّلَٰمِ عِندَ رَبِّهِمۡۖ﴾ [الأنعام: ۱۲۷]. «سرای سلامتی – بهشت – فراهم شده و به سبب اعمالی که انجام می-دادند».
۵- آیا ابلیس از جنس ملائک بود یا جن؟
۱- مرگ صغری «خواب» و مرگ کبری «مردن» است، خداوند می‌فرماید: ﴿وَهُوَ ٱلَّذِي يَتَوَفَّىٰكُم بِٱلَّيۡلِ﴾ [الأنعام: ۶۰]. «اوست که شب هنگام شما را در مرگِ خواب فرو می برد».
۲- اسم پدر ایشان تارخ و لقب او آذر است، یا این که آذر اسم بتی است که که تارخ آن را عبادت می‌کرد.
۳- زیرا بسیاری از انبیاء را خداوند از اولاد و نسل او برگزیده، مانند اسماعیل، اسحاق، یعقوب، داود، سلیمان†.
۴- زیرا جای مصونیت و سلامت است.
۵- از جن بوده، زیرا خداوند می‌فرماید: ﴿إِلَّآ إِبۡلِيسَ كَانَ مِنَ ٱلۡجِنِّ فَفَسَقَ عَنۡ أَمۡرِ رَبِّهِۦٓۗ﴾ [الکهف: ۵۰] «پس همگی جز ابلیس سجده کردند که جن بود و از فرمان پروردگارش سرپیچی نمود».
۱- چرا ابلیس حاضر نشد برای آدم ÷ سجده کند؟ چه مجازاتی برای او تعیین شد؟
۲- «اهل اعراف» چه کسانی هستند؟ و در کدامیک از آیه‌های سورۀ اعراف نام‌شان آمده است؟
۳- قوم ثمود با شتر حضرت صالح ÷ چکار کردند؟ و نظرشان در مورد آن, چه بود؟
۴- خداوند چگونه قوم صالح ÷ را دچار عذاب کرد؟ و نام منطقۀ آنها چه بود؟
۵- همه انبیاء† بر چه موضوعی اتفاق‌نظر داشته‌اند؟
۱- به خاطر تکبر و خودخواهی و این که خود را از آدم ÷ برتر می‌دانست، در نتیجه مستحق محروم‌گردیدن از رحمت و طرد ذلیلانه‌اش به زمین گردید.
۲- مؤمنین بهشتی بزرگوارند, که خود نیازی ندارند تا در جستجوی آن باشند و در پی تحقیق در وضع دیگران هستند، در آیه «۴۶» سوره اعراف ذکرشان آمده است.
۳- پایش را با شمشیر بریده و سپس آن را سر بریدند، و این کار را به خاطر بی‌ایمانی انجام داده و می‌گفتند: بگذار اگر عذابی هست بیاید.
۴- وسیلۀ عذاب آنها زلزله بود، و سرزمین آنها «مدائن» نام داشت.
۵- «مردم خدا را بندگی کنید، معبود و مستعانی جز او ندارید». [الأعراف: ۵۹].
سؤال (۲۴)
۱- آیا در این جهان می‌توان خداوند را مشاهده نمود؟
۲- کدام پیامبر از خداوند خواست تا او را ببیند؟
۳- چه زمانی دیدن خداوند تحقق خواهد یافت؟
۴- «سامری» برای مردم بنی اسرایئل چه چیزی را ساخت؟
۵- چه کسی را خداوند به سگ تشبیه کرده است؟ ﴿إِن تَحۡمِلۡ عَلَيۡهِ يَلۡهَثۡ أَوۡ تَتۡرُكۡهُ يَلۡهَثۚ﴾ [الأعراف: ۱۷۶]. «مثالش همانند سگی است که اگر به آن حمله کنی، دهانش را باز و زبانش را بیرون می آورد و اگر او را به حالش واگذاری، بازهم زبانش را بیرون می-آورد».
۱- نه ممکن نیست قدرت محدود چشم انسان که چیزهای بسیار دیگری را نمی‌تواند ببیند، خداوند را مشاهده کند.
۲- حضرت موسی÷، ﴿رَبِّ أَرِنِيٓ أَنظُرۡ إِلَيۡكَۚ﴾ [الأعراف: ۱۴۳] «پروردگارا! خودت را به من نشان بده تا تو را ببینم».
۳- در بهشت، زیرا در آنجا این توانایی را خداوند به انسان خواهد داد.
۴- مجسمۀ گوساله‌ای را از طلا برای آنها ساخت که صدایی هم از آن برمی‌خواست، و به آنها گفت: این خدای شما و موسی است. مردم هم گفتۀ او را باور نموده و گوساله را عبادت کردند.
۵- کافری که به آیات خداوند پشت کرده و در همۀ امورش راه نافرمانی خداوند را در پیش گرفته باشد.
۱- اسماء خداوند چند عدد هستد؟ به چه دلیل؟
۲- چه کسی زمان وقوع قیامت را می‌داند؟ و چرا کفار در مورد آن سؤال می‌کردند؟
۳- «أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ» یعنی چه؟
۴- به هنگام شنیدن قرآن چکار باید کرد؟ به چه دلیل؟
۵- چه وقت رزمندۀ مسلمان می‌تواند به کفار پشت نموده و عقب‌نشینی کند؟
جواب
۱- نود و نه اسم، زیرا رسول گرامیص می‌فرماید: «خداوند دارای نود و نه نام نیکو و پرشکوه است؛ هر کسى آنها را مورد تعمّق قرار دهد و با همه وجود این نامها را بخواند، (و براساس آنها عمل کند) وارد بهشت خواهد شد».
۲- به غیر از خدا کسی از آن اطلاع ندارد، و کفار به خاطر استهزا، این کار را می‌کردند.
۳- از شر وسوسۀ و توطئۀ شیطان به خدا پناه می‌برم.
۴- سکوت به همراه تدبر و اندیشه، خداوند می‌فرماید: ﴿وَإِذَا قُرِئَ ٱلۡقُرۡءَانُ فَٱسۡتَمِعُواْ لَهُۥ وَأَنصِتُواْ لَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ ٢٠٤﴾ [الأعراف: ۲۰۴]. «و چون قرآن خوانده شود، به آن گوش فرا دهید و سکوت نمایید تا مورد رحمت قرار گیرید».
۵- در دو حالت، اول: تبدیل مکان مبارزه با مکانی مناسبتر، دوم: برای پیوستن به دیگر همرزمان در جهت مبارزه‌ای موثرتر.
۱- «شر الدواب» یا بدترین انسانها چه کسانی هستند؟
۲- نضر بن حارث راجع به قرآن چه گفته است؟
۳- کفار در کعبه چگونه نماز می‌خواندند؟
۴- چرا خداوند روز جنگ بدر را روز «فرقان» نامیده است؟
۵- مهمترین اسباب ضعف و شکست ملت‌ها چیست؟ به چه دلیل؟
۱- آنانی که گوش و زبان خود را از شنیدن و گفتن حق و هدایت و ایمان بسته اند.
۲- افسانه و خرافات گذشتگان است.
۳- «مکاءً وتصدیة» سوت‌کشیدن و کف‌زدن.
۴- زیرا میان اهل حق و ایمان و اهل باطل و کفر تمایز تفاوت را معلوم کرد.
۵- نزاع و تفرقه. خداوند می‌فرماید: ﴿وَأَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَلَا تَنَٰزَعُواْ فَتَفۡشَلُواْ وَتَذۡهَبَ رِيحُكُمۡۖ﴾ [الأنفال: ۴۶]. «و با هم نزاع نکنید که سُست می -شوید و شکوهتان از میان می رود».
۱- چرا سورۀ «برائة» با بسم الله الرحمن الرحیم شروع نگردیده است؟
۲- چه کسی در حج «برائة از مشرکین» را اعلام کرد؟
۳- عزیز کیست؟ و یهود راجع به او چه گفته‌اند؟
۴- در آیۀ ﴿إِنَّمَا ٱلنَّسِيٓءُ زِيَادَةٞ فِي ٱلۡكُفۡرِۖ﴾ [التوبة: ۳۷] «جابجا کردن و به تأخیر انداختن ماه های حرام، افزایش و زیاده روی در کفر است». نسیء یعنی چه؟
۵- آیۀ ﴿وَلَا تُصَلِّ عَلَىٰٓ أَحَدٖ مِّنۡهُم مَّاتَ أَبَدٗا﴾ [التوبة: ۸۴] «بر جنازه ی هیچیک از آنان نماز مخوان» سبب نزولش چیست؟
۱- زیرا سوره با موضوع نقض عهد از طرف مشرکین و اعلام برائة از آنها شروع شده است، و حضرت علیس می‌فرمایند: بسم الله الرحمن الرحیم نشانۀ رحمت است و سوره برائة اعلام جنگ است با مشرکین.
۲- حضرت علیس و براساس دستور رسول خداص.
۳- یکی از بندگان صالح و عابد که به حفظ تورات مشغول بود، و یهود او را «پسر خدا» می‌دانند.
۴- نسیء یعنی تأخیر، هرگاه مشرکین در ماه‌های حرام جنگ را لازم می‌دانستند، تحریم آن را به ماه‌های دیگر تأخیر می‌انداختند.
۵- رسول خدا ص بر عبدالله بن ابی سرکردۀ منافقین نماز میت خواند.
۱- «مسجد ضرار» در کجا و به دست چه کسانی ساخته شد؟
۲- حکم و رأی رسول خدا ص راجه به مسجد ضرار چه بود؟
۳- کدام مسجد از ابتدا براساس تقوی ساخته شد؟ به چه دلیل؟
۴- در آیۀ ﴿۞لِّلَّذِينَ أَحۡسَنُواْ ٱلۡحُسۡنَىٰ وَزِيَادَةٞۖ﴾ [یونس: ۲۶] «برای نیکوکاران بهترین پاداش و پاداشی افزون بر آن است». زیاده و اضافه در چه موردی است؟
۵- در قرآن چه صفاتی برای اولیاء خدا ذکر شده است؟
۱- در جنوب غربی مدینه و توسط منافقین.
۲- آتش زده و ویران شود.
۳- مسجد نبوی شریف. به دلیل جواب رسول خدا ص که در این مورد از ایشان سؤال شد، فرمود: «این مسجد من».
۴- رؤیت خداوند در قیامت.
۵- «ایمان و تقوی»
۱- اولین پیامبر برای هدایت انسانها چه کسی بود؟
۲- حضرت نوح ÷ چه مدت در میان قومش به تبلیغ رسالت مشغول شد؟ و آیه‌ای که این موضوع را بیان می‌کند در کدام سوره قرار دارد؟
۳- در کدام آیه خداوند، تأمین روزی بندگان را بر عهده گرفته است؟
۴- بعد از طوفان، کشتی نوح ÷ در کجا بر زمین فرود آمد؟ به چه دلیل؟
۵- پسر حضرت نوح ÷ چگونه از در مخالفت با پدر درآمد، و با دیگران غرق گردید؟
۱- نوح÷.
۲- نهصد و پنجاه سال، آیۀ شمارۀ ۱۴، سورۀ عنکبوت.
۳- آیۀ ﴿وَفِي ٱلسَّمَآءِ رِزۡقُكُمۡ وَمَا تُوعَدُونَ ٢٢﴾ [الذاریات: ۲۲]. «و روزی شما و آنچه به شما وعده داده می‌شود، در آسمان است».
۴- بر کوه «جودی» واقع در استان موصل عراق یا در ترکیه. ﴿وَٱسۡتَوَتۡ عَلَى ٱلۡجُودِيِّۖ﴾ [هود: ۴۴]. «و کشتی بر (کوهِ) جودی قرار گرفت».
۵- حاضر نشد به خداوند ایمان بیاورد، و از پدر پیروی نماید و با کفار و مخالفین پدرش همراه گردید.
۱- دلیل ذکر فضل و سخاوت حضرت ابراهیم خلیل÷ در قرآن چیست؟
۲- معنی آیۀ ﴿إِنَّ إِبۡرَٰهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّٰهٞ﴾ [هود: ۷۵] «به راستی ابراهیم بسیار بردبار، فروتن و دلسوز و توبه‌کننده بود» چیست؟
۳- در کدام آیه خداوند ظالم را به عذاب دردناک و کشنده تهدید فرموده است؟
۴- چرا دیگر پسران حضرت یعقوب÷ با حضرت یوسف÷ دشمنی می‌ورزیدند؟
۵- آیا دیگر پسران حضرت یعقوب÷ از پیامبران بودند؟
۱- برای میهمانانش که فرشته بودند و در قیافۀ انسانها بر او وارد شده بودند گوسفندی سرخ کرده حاضر کرد.
۲- بردبار و رئوف.
۳- سورۀ ابراهیم، آیۀ ۲۲.
۴- از روی حسادت، چون می‌دیدند که پدرشان بیش از حد به او محبت می‌ورزد.
۵- خیر.
۱- «امت وسط» کدام امت است؟ به چه دلیل؟
۲- در آیۀ ﴿فَوَلِّ وَجۡهَكَ شَطۡرَ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِۚ﴾ [البقرة: ۱۴۴] «پس رویَت را به سوی مسجدالحرام کن». منظور از مسجد الحرام کدام مسجد است؟
۳- کسی که نماز می‌خواند، به خود کعبه یا جهت آن باید رو کند؟
۴- نمازخوان به هنگام نمازش کجا باید نگاه کند؟
۵- حکم مربوط به «صفا و مروه» به هنگام حج چیست؟
۱- ملت مسلمان، به دلیل آیۀ ﴿وَكَذَٰلِكَ جَعَلۡنَٰكُمۡ أُمَّةٗ وَسَطٗا﴾ [البقرة: ۱۴۳]. «وهمچنان گردانیدیم شما را امت میانه».
۲- خانۀ کعبه واقع در مکه مکرمه.
۳- عین کعبه در صورت امکان دیدن، و جهت آن در صورت عدم امکان دیدن کعبه.
۴- برای بیشتر گردیدن خشوع و حالت توجه به نماز, محل سجده را نگاه کند.
۵- یکی از «ارکان» حج است و ترک آن حج را باطل می‌کند.
۱- دو نوع از مرده و دوگونه خون را خداوند برای ما جایز شمرده، آنها کدامند؟
۲- آیۀ ﴿وَلَكُمۡ فِي ٱلۡقِصَاصِ حَيَوٰةٞ يَٰٓأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ﴾ [البقرة: ۱۷۹] «ای خردمندان! برای شما در قصاص, حیات و زندگی وجود دارد» معنایش چیست؟
۳- طول مسافرتی که می‌توان در آن روزه ماه رمضان را نگرفت، چقدر است؟
۴- در کدام سوره و آیه خداوند, شراب و قمار را حرام نموده است؟
۵- آیا در سوگند لغو، کفاره واجب می‌شود؟
۱- با توجه به فرمودۀ رسول خداص: «ماهی، ملخ، جگر و طحال» حلال هستند.
۲- مفهوم آن این است کسی را که عمداً مرتکب قتل گردیده، برای مجازات او و حفظ حیات دیگران، باید او را کشت.
۳- هشتاد و یک کیلومتر.
۴- ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡخَمۡرُ وَٱلۡمَيۡسِرُ وَٱلۡأَنصَابُ وَٱلۡأَزۡلَٰمُ رِجۡسٞ مِّنۡ عَمَلِ ٱلشَّيۡطَٰنِ﴾ [المائدة: ۹۰]. «ای مؤمنان! شراب، قمار، بت ها (و همه ی معبودان باطل) و تیرهای قرعه، پلیدند و از اعمال شیطان»؛
۵- کفاره ندارد. ﴿لَّا يُؤَاخِذُكُمُ ٱللَّهُ بِٱللَّغۡوِ فِيٓ أَيۡمَٰنِكُمۡ﴾ [البقرة: ۲۲۵]. «الله، شما را به خاطر سوگندهای بیهوده ای که می خورید، مؤاخذه نمی‌کند»؛
۱- چرا از سوگندخوردن بیش حد به خداوند باید پرهیز کرد؟
۲- کدام کار حلال است که خداوند از آن بدش می‌آید؟
۳- چرا «ربا» خواری از گناهان کبیره به شمار می‌رود؟
۴- آیا مقدار کمی «ربا» نیز جایز است یا نه؟ و به چه دلیل؟
۵- آیا بر مسلمان واجب است که بیش از یکبار به حج برود یا نه؟ چرا؟
۱- به خاطر سبک‌نشمردن اسماء و صفات خداوند، قرآن می‌فرماید: ﴿وَلَا تَجۡعَلُواْ ٱللَّهَ عُرۡضَةٗ لِّأَيۡمَٰنِكُمۡ﴾ [البقرة: ۲۲۴] «سوگندهایی را که به نام الله می خورید، دستاویزی قرار ندهید».
۲- طلاق، جدایی میان زن و مرد.
۳- زیرا جرم و خیانت اجتماعی و اقتصادی بزرگی در حق دیگران است.
۴- نه جایز نیست، چون قرآن می‌فرماید: ﴿ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِيَ مِنَ ٱلرِّبَوٰٓاْ﴾ [البقرة: ۲۷۸]. «ای مؤمنان! تقوای الهی پیشه کنید و اگر به راستی ایمان دارید، آنچه را که از اموال ربا (نزد مردم) باقی مانده، رها کنید».
۵- واجب نیست، زیرا خداوند می‌فرماید: ﴿وَلِلَّهِ عَلَى ٱلنَّاسِ حِجُّ ٱلۡبَيۡتِ مَنِ ٱسۡتَطَاعَ إِلَيۡهِ سَبِيلٗاۚ﴾ [آل عمران: ۹۷]. «حج این خانه برای الله بر کسی که توانایی رفتن به آنجا را دارد، واجب است».
۱- نکاح هفت نفر از محارم حرام است، آنها را نام ببرید؟
۲- آنان که به سبب زنا شوئی نکاح‌شان حرام است کدامند؟
۳- تیمم برای چه کسانی مباح است؟
۴- ﴿صَعِيدٗا طَيِّبٗا﴾ در آیۀ ﴿فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدٗا طَيِّبٗا﴾ یعنی چه؟
۵- به چه دلیل خوردن گوشت حیواناتی که اهل کتاب آن را ذبح کرده باشند، حلال است؟
۱- مادر – دختر – خاله – عمه – دختر برادر – دختر خواهر.
۲- زن بابا – همسر فرزند – مادر زن – دختر همسر.
۳- (۱) بیماری که استعمال آب برایش ضرر داشته باشد. (۲) کسی که آب در دسترس نباشد.
۴- خاک پاکیزه، یا زمین به شرط پاک‌بودن.
۵- به دلیل آیۀ ﴿وَطَعَامُ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ حِلّٞ لَّكُمۡ﴾ [المائدة: ۵]. «و ذبیحه ی اهل کتاب نیز بر شما حلال است».
۱- چند بار برای واردشدن به خانۀ دیگران باید اجازه خواست؟
۲- برای رفتن به منزل نزدیکان اجازه لازم است، یا نه؟ به چه دلیل؟
۳- کسی که می‌خواهد وارد حیاط و منزل دیگری شود، کجای در حیاط بهتر است بایستد؟
۴- در چه حالت‌هایی برای واردشدن اجازه گرفتن لازم نیست؟
۵- بلیغ‌ترین و روشنترین آیه، در رابطه با پدر و مادر کدام است؟
۱- سه بار، اگر اجازه داده نشد، باید برگشت.
۲- بله، زیرا کسی از رسول خداص سؤال کرده: «از مادر هم اجازه بگیریم؟ فرمودند: آره!».
۳- کنار در، نه رو به روی آن.
۴- در موارد ضروری، مانند: آتش‌سوزی و کمک به افراد داخل منزل.
۵- آیه ﴿۞وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعۡبُدُوٓاْ إِلَّآ إِيَّاهُ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنًاۚ﴾ [الإسراء: ۲۳]. «و پروردگارت فرمان داد که جز او را عبادت و پرستش نکنید و به پدر و مادر نیکی نمایید».
۱- چرا اسلام پسر یا دختر خواندگی را حرام کرده است؟
۲- پیش از تحریم، پسر خواندگی رسول خداص، چه کسی را به پسرخواندگی پذیرفته بود؟
۳- در زبان و لغت عربی «صلاة» یعنی چه؟
۴- در چه مواقعی مسلمان بر رسول خداص درود و صلوات می‌فرستد؟
۵- روش صلوات بر رسول خداص چگونه است؟
۱- زیرا انسان به غیر از پدر و مادر خود نسبت داده می‌شود.
۲- زید بن حارثهس.
۳- دعا و مطلب آمرزش.
۴- هرگاه نام گرامی ایشان برده شود.
۵- بدون آن که صدایش را بیش از حد بلند کند، می‌گوید: السلام علیک یا رسول الله.
۱- «غنیمت» یعنی چه و در کدام سوره آمده است؟
۲- چقدر از غنیمت, از آن جنگجویان میدان جهاد است؟
۳- چه زمانی جهاد در راه خدا واجب است؟
۴- «أصحاب الأيكة» چه کسانی هستند و «أيكة» یعنی چه؟
۵- کدام نوشیدنی است که هم شفا است و هم غذا؟
۱- مال و امکاناتی که در جنگ از دشمن گرفته می‌شود، و در سوره انفال آمده است؟
۲- چهارپنجم.
۳- وقتی که تنها به خاطر برتری دین خدا باشد.
۴- قوم و ملت حضرت شعیب÷ هستند، و «آیکه» یعنی درختان زیاد و درهم پیچیده.
۵- عسل، خداوند می‌فرماید: ﴿فِيهِ شِفَآءٞ لِّلنَّاسِۚ﴾ [النحل: ۶۹]. «که شفا و بهبود مردم در آن است».
۱- آیۀ ﴿إِلَّا مَنۡ أُكۡرِهَ وَقَلۡبُهُۥ مُطۡمَئِنُّۢ بِٱلۡإِيمَٰنِ﴾ [النحل: ۱۰۶] «جز آنکه به کفر مجبور شود و قلبش به ایمان آرام و مطمئن باشد؛» در ارتباط با چه کسی نازل گردیده است؟
۲- روش داعیان دعوت دین چیست؟
۳- چه زمانی دعوتگران شجاع و پیشرو خواهند بود؟
۴- مجادله و مناظره با اهل کتاب چگونه باید باشد؟
۵- چرا خداوند از «جدال لفظی» نهی نموده است؟
۱- در بارۀ عمار پسر یاسرب.
۲- حکمت و دوراندیشی.
۳- چنانچه صادق و مخلص باشند.
۴- به بهترین و مناسبترین شیوه.
۵- زیرا زمینۀ خودخواهی، تکذیب بدون دلیل فریب و دشمنی را فراهم می‌کند.
۱- بی‌بندوباری و انحراف چه سرانجامی در زندگی انسان خواهد داشت؟
۲- در قرآن «شجرۀ ملعونه» یعنی چه؟
۳- راجع به «روح» چه کسانی از رسول خداص سؤال نمودند؟ و جواب ایشان چگونه بود؟
۴- اصحاب «کهف و رقیم» جوان بودند یا سالخورده؟ به چه دلیل؟
۵- چرا آنان به غاری پناه بردند؟
۱- گرفتاری، ذلت دنیا، زبونی و عذاب آخرت.
۲- درخت «زقوم».
۳- یهود، و رسول خداص در جواب, این آیه را بیان فرمودند: ﴿قُلِ ٱلرُّوحُ مِنۡ أَمۡرِ رَبِّي﴾ [الإسراء: ۸۵] «بگو: (آگاهی از روح) ویژه‌ی پروردگار من است».
۴- جوان بودند، زیرا قرآن می‌فرماید: ﴿إِنَّهُمۡ فِتۡيَةٌ﴾ [الکهف: ۱۳].
۵- در راستای محافظت از ایمان و عقیده، و برای پرهیز از گرفتارشدن بی‌حاصل بدست منحرفین.
۱- چرا خداوند پیامبران را فرستاد؟
۲- داستان «ذوالقرنین» در کدام سورۀ قرآن آمده است؟
۳- حضرت اسماعیل÷ خانواده‌اش را به انجام‌دادن چه کاری تشویق می‌کرد؟
۴- مجازاتِ ترک نماز و پیروی از خواسته‌های نفسانی چیست؟
۵- خداوند چگونه منحرفان را مجازات خواهد کرد و چرا؟
۱- قرآن می‌فرماید: ﴿وَمَا نُرۡسِلُ ٱلۡمُرۡسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَۖ﴾ «و ما پیامبران را جز برای بشارت و هشدار و اندرز نفرستاده‌ایم» [الأنعام: ۴۸].
۲- سورۀ کهف.
۳- نماز و زکات.
۴- زیان و گرفتاری در دنیا و عذاب و ذلت در قیامت.
۵- آنان را کور و نابینا خواهد نمود، زیرا آیات و نشانه‌های وجود و قدرت و عظمت خدا را بدست فراموشی می‌سپارند.
۱- چه کسی برای اولین بار مردم را به ادای حج بیت الله الحرام دعوت نمود؟
۲- چگونه بانگ دعوت حضرت ابراهیم÷ به همۀ مردم رسید؟
۳- آیۀ ﴿يُولِجُ ٱلَّيۡلَ فِي ٱلنَّهَارِ وَيُولِجُ ٱلنَّهَارَ فِي ٱلَّيۡلِ﴾ [فاطر: ۱۳] «شب می‌کاهد و بر روز می‌افزاید, روز می‌کاهد و بر شب می‌افزاید» بیانگر چه چیزی است؟
۴- در آیۀ ﴿ضَعُفَ ٱلطَّالِبُ وَٱلۡمَطۡلُوبُ ٧٣﴾ [الحج: ۷۳] «عبادتگزاران و معبودان (باطل)، همه ضعیف و ناتوانند». طالب و مطلوب چه کسانی هستند؟
۵- ایمانداران نجات‌یافته و سربلند روز قیامت چه چیزی را صاحب خواهند شد؟
۱- حضرت ابراهیم خلیل÷.
۲- خداوند آن را به وسیلۀ قدرتش به همه جا رسانید.
۳- بیانگر گرد بودن کرۀ زمین.
۴- طالب: مشرک و بت‌پرست. مطلوب: اشخاص و اشیائی که مورد عبادت قرار می‌گیرند.
۵- «فردوس» که بهترین مکان بهشت است.
۱- در آیۀ ﴿وَٱلصَّٰٓفَّٰتِ صَفّٗا ١﴾ [الصافات: ۱] صافات یعنی چه؟
۲- درخت «زقوم» در کجا می‌روید، و خوشۀ آن چیست؟
۳- وقتی که حضرت ابراهیم÷ خوابش را برای حضرت اسماعیل÷ بازگو کرد، او چه گفت؟
۴- به جای اسماعیل÷، خداوند برای قربانی، چه چیزی را برای حضرت ابراهیم÷ فرستاد؟
۵- «حکمت و فصل الخطاب» را خداوند به کدامیک از پیامبران بخشیده بود؟
۱- بیشتر مفسرین آن را ملائک معنی می‌کنند.
۲- در جهنم، و خوشۀ آن مثل سر شیاطین است.
۳- «گفت: فرمانی را که دریافت کرده‌ای انجام بده» [الصافات: ۱۰۲].
۴- «قوچ».
۵- داود÷.
۱- منظور از تاریکی‌های سه‌گانه در آیۀ ﴿يَخۡلُقُكُمۡ فِي بُطُونِ أُمَّهَٰتِكُمۡ خَلۡقٗا مِّنۢ بَعۡدِ خَلۡقٖ فِي ظُلُمَٰتٖ ثَلَٰثٖۚ﴾ [الزمر: ۶] «او شما را در شکم مادرانتان آفرینشی بعد از آفرینش دیگر، در میان تاریکی‌های سه‌گانه، می‌بخشد!» چیست؟
۲- فرمانبرداری آسمان‌ها و زمین از خداوند، در کدام آیه آمده است؟
۳- انسان چگونه می‌تواند وسوسۀ شیطان را از خود دور کند؟
۴- نتیجۀ مقابلۀ بدی با نیکی چیست؟ به چه دلیل؟
۵- نهنگ، کدام یک از پیامبران را در شکم خود جای داده بود، و در آن وضع, دعایش چه بود؟
۱- (۱) تاریکی پوست شکم. (۲) رحم. (۳) پرده غشا روی کودک قبل از تولد.
۲- ﴿قَالَتَآ أَتَيۡنَا طَآئِعِينَ ١١﴾ [فصلت: ۱۱]. «زمین و آسمان. گفتند: به دلخواه (به فرمانت) درآمدیم».
۳- با برداشتن اسباب وسوسه، پناه‌بردن به هدایت و یاری خداوند.
۴- دشمن را به دوست تبدیل خواهد کرد. [فصلت: ۴۳].
۵- حضرت یونس÷ و دعایش ﴿لَّآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنتَ سُبۡحَٰنَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ ٨٧﴾ [الأنبیاء: ۸۷]. «پس در تاریکی‌ها ندا در داد: هیچ معبود برحقی جز تو وجود ندارد؛ پاک و منزهی؛ بی‌گمان من ستمکار بوده‌ام».
۱- در آیۀ ﴿وَلِتُنذِرَ أُمَّ ٱلۡقُرَىٰ﴾ [الأنعام: ۹۲] «ام القری» چیست؟
۲- کسی که در امورش تنها خدا را مورد توجه دارد، چه پاداشی را در آخرت دریافت خواهد نمود؟
۳- کسی که در کارهای خود، فقط دنیا را هدف خویش قرار می‌دهد چه حاصلی خواهد یافت؟
۴- معنی آیۀ ﴿وَمِنۡ ءَايَٰتِهِ ٱلۡجَوَارِ فِي ٱلۡبَحۡرِ كَٱلۡأَعۡلَٰمِ ٣٢﴾ [الشوری: ۳۲] «و از نشانه‌هایش، کشتی‌های کو‌ه‌مانندِ در دریا در حرکتند». چیست؟
۵- مکی و مدنی‌بودن آیات یعنی چه؟
۱- مکه مکرمه.
۲- پاداش او، با توجه به نسبت اخلاصش از ده تا هفتصد برابر خواهد بود.
۳- در دنیا آنچه را که بخواهد خواهد یافت، اما از نعمت و سعادت بهشت محروم خواهد ماند.
۴- «از نشانه‌های قدرت او کشتی‌های کوه پیکر بر روی دریاست».
۵- آیات مکی: آیاتی هستند که در مکه نازل شده و مدنی آیاتی که در مدینه نازل گردیده است.
۱- مسلمان وقتی که حیوان یا ماشینی را سوار می‌شود، چه دعایی را می‌خواند؟
۲- دیدگاه تقلیدی «متکبرین و منحرفین» در همۀ زمان و مکان‌ها چگونه است؟
۳- معنی آیۀ ﴿وَإِنَّهُۥ لَذِكۡرٞ لَّكَ وَلِقَوۡمِكَۖ وَسَوۡفَ تُسَۡٔلُونَ ٤٤﴾ [الزخرف: ۴۴] چیست؟
۴- چرا کفار در جهنم خواستار مرگ همیشگی می‌شوند؟
۵- ادامۀ این آیه چیست؟ ﴿مَّنۡ عَمِلَ صَٰلِحٗا فَلِنَفۡسِهِۦۖ...﴾ و در چه سوره‌ای قرار دارد، و چندمین آیه آن سوره است؟
۱- ﴿سُبۡحَٰنَ ٱلَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَٰذَا وَمَا كُنَّا لَهُۥ مُقۡرِنِينَ ١٣ وَإِنَّآ إِلَىٰ رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ ١٤﴾ [الزخرف: ۱۳-۱۴]. «منزه است ذاتی که این را برای ما رام و مسخر نمود و ما توانش را نداشتیم. و به راستی ما به‌سوی پروردگارمان بازمی‌گردیم».
۲- ﴿إِنَّا وَجَدۡنَآ ءَابَآءَنَا عَلَىٰٓ أُمَّةٖ وَإِنَّا عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِم مُّقۡتَدُونَ ٢٣﴾ [الزخرف: ۲۳]. «پدران ما همینگونه بوده‌اند، و ما هم از راه و رسم آنها پیروی خواهیم نمود».
۳- «قرآن برای تو و قومت اندرزدهنده و بیدارگر است، و در آینده مورد بازخواست قرار خواهید گرفت».
۴- به خاطر نجات از عذاب دردناک دوزخ.
۵- ﴿... وَمَنۡ أَسَآءَ فَعَلَيۡهَاۖ﴾ [الجاثیة: ۱۵] «هرکس کار شایسته‌ای انجام دهد، پس به سود خود اوست و هرکه بدی نماید، به زیان اوست».
۱- دهریون یا «ماتریالیست»هایی که قیامت را باور نداشتند، چه می‌گفتند؟
۲- مجازات کسانی که قیامت را فراموش می‌کنند، چیست؟
۳- آیۀ ﴿وَٱلَّذِي قَالَ لِوَٰلِدَيۡهِ أُفّٖ لَّكُمَآ﴾ «و کسی که به پدر و مادرش می‌گوید: «اف بر شما!..» راجع به چه کسی نازل گردیده است؟
۴- چند آیۀ اول سورۀ «فتح» چه وقت نازل شده است؟
۵- در کدام آیه وصف رسول خدا ص و یارانش ذکر شده است؟
۱- ﴿وَقَالُواْ مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا ٱلدُّنۡيَا نَمُوتُ وَنَحۡيَا وَمَا يُهۡلِكُنَآ إِلَّا ٱلدَّهۡرُۚ﴾ [الجاثیة: ۲۴] «گفتند: جز این زندگی دنیا که می‌میریم و زنده می‌شویم، چیز دیگری وجود ندارد، و چیزی به جز طبیعت باعث مرگ ما نمی‌شود».
۲- خدا آنان را به حال خود می‌گذارد، و بدون یار و مددکار به جهنم خواهد انداخت.
۳- در بارۀ هر فرزندی که پدر و مادر خود را بیازارد.
۴- در سال ششم هجرت وقتی که رسول خداص پس از صلح «حدیبیه» به مدینه برمی‌گشت.
۵- آیۀ ﴿مُّحَمَّدٞ رَّسُولُ ٱللَّهِۚ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥٓ أَشِدَّآءُ عَلَى ٱلۡكُفَّارِ رُحَمَآءُ بَيۡنَهُمۡۖ...﴾ [الفتح: ۲۹]. «محمد، فرستاده‌ی پروردگار است. و آنان که با او هستند، در برابر کافران سرسختند و با یکدیگر مهربان».
۱- اگر میان دو جمع مسلمان، نزاع درگیرد، چه کار باید کرد؟
۲- اگر یک طرف از آنها حاضر به مصالحه نشد، مردم مسلمان چه کار باید انجام دهند؟
۳- در آیۀ ﴿إِنَّ بَعۡضَ ٱلظَّنِّ إِثۡمٞۖ﴾ [الحجرات: ۱۲] «که به راستی برخی از گمان‌ها، گناه است». «ظن» یعنی چه؟
۴- رساترین و روشنترین آیه راجع به حرام‌بودن غیبت کدام است؟
۵- به چه دلیل ملائک مأمور یادداشت گفتار و کردار انسان هستند؟
۱- ﴿وَإِن طَآئِفَتَانِ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ٱقۡتَتَلُواْ فَأَصۡلِحُواْ بَيۡنَهُمَاۖ﴾ «اگر دو گروه مؤمن باهم جنگیدند، آنها را آشتی دهید» [الحجرات: ۹].
۲- باید با آنها مقابله و مبارزه کرد تا این که راه مصالحه را قبول نمایند.
۳- سو ظن و تهمت بی‌جا به دیگران.
۴- ﴿وَلَا يَغۡتَب بَّعۡضُكُم بَعۡضًاۚ﴾ [الحجرات: ۱۲]. «و از یکدیگر غیبت نکنید».
۵- ﴿مَّا يَلۡفِظُ مِن قَوۡلٍ إِلَّا لَدَيۡهِ رَقِيبٌ عَتِيدٞ ١٨﴾ [ق: ۱۸]. «(بنده) هیچ سخنی بر زبان نمی‌آورد مگر آنکه نگهبانی آماده، نزدش حضور دارد».
۱- ﴿ٱللَّمَمَۚ﴾ یعنی چه؟ و در کدام سوره آمده است؟
۲- به چه وسیله خداوند قوم «عاد» را عذاب داد، و به چه صورت درآمدند؟
۳- خداوند قوم «ثمود» را به چه صورت عذاب کرد و به چه حالی افتادند؟
۴- به چه دلیل، همه چیز براساس تقدیر و اندازۀ معین، از طرف خداوند به وجود آمده‌اند؟
۵- ﴿فَبِأَيِّ ءَالَآءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ١٣﴾ «پس کدامین نعمت‌هاى پروردگارتان را تکذیب مىکنید؟» یعنی چه؟
۱- گناهان کوچک و کردارهای کم‌اهمیت. سورۀ [النجم: ۳۲].
۲- به وسیلۀ باد و هوای بسیار سرد، طوری که همه آنان مانند چوب خشک شدند. ﴿أَعۡجَازُ نَخۡلٍ خَاوِيَةٖ ٧﴾.
۳- به وسیلۀ صدای قوی و وحشتناک.
۴- خداوند می‌فرماید: ﴿إِنَّا كُلَّ شَيۡءٍ خَلَقۡنَٰهُ بِقَدَرٖ ٤٩﴾ «همه چیز را ما به اندازه آفریده‌ایم» [القمر: ۴۹].
۵- «-ای جن و انسان- کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را انکار می‌کنید».
۱- «ظهار» یعنی چه؟
۲- در زمان جاهلیت قبل از اسلام ظهار چگونه حکمی داشت؟
۳- در نظر قانون اسلام ظهار دارای چگونه حکمی است؟
۴- کفارۀ ظهار چگونه است؟
۵- احسان و نیکی‌کردن در مجالس چیست؟
۱- اگر مردی به همسر خود بگوید: «تو برای من همچون مادرم باش» ظهار است.
۲- زن بر مرد حرام می‌شد، اما از هم جدا نشده و زن بلاتکلیف می‌ماند.
۳- قبل از دادن کفاره ایجاد روابط زناشویی حرام می‌گردد.
۴- آزادکردن یک برده، چنانچه برایش ممکن نبود، دو ماه روزه پشت سرهم، چنانچه این را هم نمی‌توانست انجام دهد، دادن یک وعده غذا به شصت نفر فقیر.
۵- جادادن به کسانی که تازه وارد مجلس می‌شوند. ﴿إِذَا قِيلَ لَكُمۡ تَفَسَّحُواْ فِي ٱلۡمَجَٰلِسِ فَٱفۡسَحُواْ﴾ [المجادلة: ۱۱] «هنگامی که به شما گفته شود:مجلس را وسعت بخشید پس وسعت بخشید».
۱- در آیۀ ﴿كَبُرَ مَقۡتًا عِندَ ٱللَّهِ أَن تَقُولُواْ مَا لَا تَفۡعَلُونَ ٣﴾ [الصف: ۳] «نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنی بگوئید که به آن عمل نمی‌کنید».
کلمه «مقت» یعنی چه؟
۲- در موقع آذان ظهر روز جمعه چه چیزی واجب است؟
۳- ایا در روز جمعه کار و خرید و فروش حرام است؟
۴- کدام سوره قرآن است که سی آیه دارد، و برای حافظ و عامل به آن شفاعت می‌نماید؟
۵- کدام یک از ملائک را خداوند «شدید و قوی» وصف می‌نماید؟ و در کدام سوره آمده است؟
۱- خشم بسیار زیاد.
۲- عجله‌نمودن برای شنیدن خطبۀ جمعه و ادای نماز.
۳- تنها بعد از آذان دوم تا پایان نماز حرام است، و در بقیه ساعات مانعی ندارد.
۴- سورۀ الملک یا تبارک.
۵- حضرت جبرئیل÷ و در سورۀ نجم آیۀ «۵» ذکر گردیده است.
کتاب‌هایی که از همین نویسنده به چاپ رسیده است:
۱- آموزش‌های اسلامی امام شهید «حسن‌البنا»
۲- مباحثی پیرامون «دعوت اسلامی» فتحی یکن
۳- آشنایی با امام عبدالقادر گیلانی ندوی
۴- نقش نسل جوان در تحولات اجتماعی فتحی یکن
۵- اسلام و جاهلیت امام ابوالأعلی مودودی
کتاب‌های که زیر چاپ می‌باشند
۱- مختارات، حِکم، حکایات تألیف
۲- همسر دوم «مجموعه داستان» نجیب گیلانی